Van mensenjn dingen.
DE ZONDEN DER VADEREN.
De schakel
ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANDEREN
6e Jaargang Nummer 270
Vrijdag 17 MAART 1950
Drukkers-Uitgevers Firma SMOOR DE HULSTER - Boulevard 120 - BRESKENS - Telefoon 27 - Giro 358296
r~
Verschijnt iedere Vrijdag
Abonnementsprijs
f 1,per kwartaalfranco
per post f 1,15
Prijs der advertentiën
7 cent per m.m.
bij abonnement korting
Advertenties met „brieven
onder nr. of bij ons te
bevragen", 10 cent extra
-J
VI.
De vorige week heb ik te dezer
plaatse een en ander verteld over Batavia,
de Koningin van het Oosten en, vol
doende aan de wens van enkele lezers,
wil ik op dat onderwerp nog wel wat
doorgaan. Ik zal het dus niet hebben
over Djakarta, wat ik nooit meer hoop
terug te zien, doch over Batavia, zoals
ik dat ongeveer dertig jaren heb ge
kend. Om een idee te krijgen van de
oppervlakte van die stad, die meer
dan tweehonderd vierkante kilometer
beslaat, - waarvan ongeveer l/s deel is
bebouwd - kunt U haar het best ver
gelijken met de oppervlakte van het
Land van Cadzand, die niet veel groter
zal zijn. Van het gebouw der Visveiling
in de benedenstad (het oud-Batavia)
loopt bijvoorbeeld een aaneengesloten
bebouwing, telkens onder een andere
straatnaam, tot Polonia (het zwembad
nabij het militaire vliegveld Tjililitan)
ter lengte van achttien kilometer; dat
is dus van de noordgrens naar de
zuidgrens van de gemeente. Een andere
lintbeschouwing loopt van de Brand
weerkazerne in het westen naar het
vliegveld Kemajoran in het oosten en
deze heeft een lengte van acht kilo
meter. Het vliegveld Kemajoran ligt
ongeveer twee kilometer van het cen
trum van de stad; dat vliegveld heeft
een oppervlakte van twee vierkante
kilometer, oftewel tweehonderd hectare.
Midden in de stad ligt het Konings
plein met een oppervlakte van. hon
derd hectare. Eenmaal in het jaar werd
ongeveer een derde gedeelde van het
Koningsplein volgebouwd met de ge
bouwen van de Pasar Gambir, in semi
permanent materiaal opgetrokken, n.l.
van bamboe en atap-dakbedekking.
Die Pasar-Gambir was behalve nijver
heidstentoonstelling, ook de jaarlijkse
kermis in* Batavia, van 25 Augustus
tot 9 September. Het aantal bezoekers
beliep tussen de zes en zevenhonderd
duizend; entree voor Inlanders 10 cent
en voor Europeanen 25 of 50 cent.
Allerlei vermakelijkheden vond men
op dat uitgestrekte terrein en aan ver
makelijkheidsbelasting (20 procent van
de geheven entree's in ,die vermakelijk
heden) ontving de gemeente jaarlijks
een bedrag van zeventig tot tachtig
duizend gulden. Daar waren kermis
tenten van eiken aard, curiositeiten,
draaimolens, zweefbanen, luchtschom-
mels, schiet- en werptenten, dansge
legenheden en talloze restaurants met
Inlandse, Chinese en Europese schotels
en menu's; de Inlandse vooral ook voor
de minder-gesitueerde Inlander. Daar
FEUILLETON
35)
door PEDLER.
„Mr. Beresford".
De stem van een der bedienden en
tegelijkertijd het openen van een deur
schrikte haar uit haar gepeins op en
ze zag Jems lange, tamelijk slordige
gestalte op de drempel staan. Hij droeg
een mandje dat hij haar heel voorzich
tig overreikte, nadat hij haar de hand
had gedrukt.
„Hier zijn de Wyandotte-eieren die
ik u beloofd heb," zei hij. „Ik wilde
ze u maar ineens komen brengen.
Heeft u een goede broedhen om ze
onder te leggen?"
Lady Bridget nam het geschenk met
even voorzichtige handen gretig aan.
„Ja. Wat aardig van je om ze te
brengen, Jem. Dank je hartelijk".
„Ik had bijna een broedse hen in
een andere mand gestopt en ook mee
gebracht," zei hij glimlachend, „uit
angst, dat u er misschien geen zoudt
werd elke avond en nacht kermis ge
houden, ieder naar eigen aard en heel
veel gedronken. Dit laatste alleen door
de Europeanen, want de gewone Inlan
der dronk in mijn tijd nog weinig
alcohol of bier. Die gingen zich daar
meer te buiten aan lekker eten buitens
huis, dat wil zeggen aan een of ander
goedkoop stalletje. Er was ook enkele
malen vuurwerk, er waren dagelijks
sportfeesten enz. enz., kortom het was
kermis in den waren zin des woords
en nimmer behoefde de politie op te
treden; hoe diep sommige bezoekers
ook in 't glaasje gekeken hadden, nim
mer was er enig ongenoegen. En na
9 September werden ieder jaar al die
gebouwen wederom afgebroken en her
kreeg het Koningsplein weer zijn
karakter van plein, totdat in Augustus
van het komende jaar een bebouwing
in een gans andere stijl dan haar voor
gangster, voor een nieuwe Pasar-
Gambir werd opgericht.
Het wegennet in Batavia was zeer
uitgebreid en omvatte onder andere een
lengte van 280 kilometer asfaltwegen.
Wegen die allemaal even mooi waren
en waarover het rijden een bepaald
genot was, zowel per auto als per fiets.
Fietsen waren er legio. Toen in 1921
de gemeente begon met een rijwielbe
lasting (één gulden per jaar) was de
opbrengst ongeveer negenduizend gul
den; in 1934 (nog steeds f 1,per
jaar) beliep de opbrengst niet minder
dan honderdtwintigduizend gulden; een
fiets dus per 6 a 7 inwoners. Een
Inlander was gek op een fiets en op
albetaling kocht de armste Inlander
een tweedehandsfiets, waarop hij naar
zijn werk reed. Vooral naar de haven
te Taiidjong-Priok, waar duizenden
koelie's werkzaam waren en naar de
daar gevestigde industrieën.
De hoogdrukwaterleiding in Batavia
werd aangelegd in de jaren 1921 en
1922 en op 1 December 1922 officieel
in gebruik gesteld. Wat een ongekende
weelde gaf dat in het huishouden. Voor
dien hadden we uisluitend drinkwater
uit artesische putten en dat was voör
rechtstreeks gebruik gevaarlijk en moest
dus voor het kon worden gedronken,
eerst werden gekookt, teneinde typhus
en dysenterie te voorkomen. En nu
kregen we daar op 1 December 1922
het bronwater uit de bergen, op een
afstand van 70 kilometer van Batavia.
De bronnen lagen op een hoogte van
pl.m. 600 meter; zij vloeiden gestadig
en rijkelijk en door Mannesmann-buizen
met een doorsnede" van 90 centimeter,
werd het water naar Batavia gebracht.
Wij hadden in Batavia geen watertoren
nodig om voldoende druk op de leiding
te verkrijgen; het tegendeel was het
geval. Wij moesten n.l. de druk van
hebben".
„Je bent een schat hoor!" Lady
Bridget straalde. Ze kon hem zich zo
goed voorstellen, stevig doorstappend
van Two Ways Cottage, een mand aan
elke arm, totaal onverschillig voor de
indruk die hij maakte, zolang hij een
vriend maar een genoegen kon doen.
„Ga mee, dan zullen we zorgen dat
de eieren veilig gedeponeerd worden
en dan moet je een glas whisky-soda
drinken na je lange wandeling - of
iets anders, wat zal het zijn?"
„Whisky-soda is goed genoeg voor
een kerel als ik ben," zei Jem grinni
kend. En de eieren van haar overne
mend vergezelde hij haar naar de
kippenren, waar de Wyandotte-broeierij
naar tevredenheid in gang werd gezet.
„En hoe gaat het met jou kippen
fokkerij, Jem?" vroeg Lady Bridget,
toen ze naar het huis waren terugge
keerd en bij het vuur in de hall zaten,
Beresford met zijn whisky-soda voor
zich.
„O, schitterend. Het is nonsens als
ze zeggen, dat kippenfokken niet be
taalt. Het betaalt best, als je er maar
het water verminderen. Immers dat
water viel van 600 meter hoogte over
een afstand van 70 kilometer tot
Amsterdams peil, waarop Batavia ligt
en door die val nam de waterdruk
steeds toe, zodat onderweg verschillende
.overloopkelders moesten worden inge
schakeld om de druk te verlagen. En
dit kostelijke water werd aan de arme
Inlanders kosteloos verstrekt en als ge
volg daarvan is het sterftecijfer voor
die bevolkingsgroep enorm verminderd.
Aan die vermindering heeft ook deel
de kampong- en woningverbetering en
vooral ook de gemeentelijke gezond
heidsdienst; ook al weer een dienst,
die voor de allerarmsten kosteloos
werkte en voor de minder-gegoeden
tegen een minimaal tarief, nJ. 5 a 10
cent voor iedere hulpverlening of
medicijnverstrekking.
Hierboven had ik het over het
mooie wegennet van Batavia en over
de uitgestrektheid van de stad. Geen
wonder dan ook dat het aantal auto's
legio was; voor de Europeanen was
dat 1 auto op 9 a 10 zielen. Voorts
liepen er ook nog meer dan drieduizend
geregistreerde taxi's, die je a raison
van 25 tot 50 cent een heel eind in
de stad vervoerden. Deze taxi's kon
je overal op straat oppikken en natuur
lijk in het bijzonder bij de stations,
restaurants en bioscopen was hun aan
tal legio. Batavia telde niet minder
dan zestien bioscopen en de vertoonde
films waren up-to-date. Vele films die
hier thans nog draaien, heb ik 15 jaar
geleden in Batavia al gezien.
Batavia heeft twee havens, n.l. de
kleine oude haven in de zogenaamde
Benedenstad, het oude Batavia en de in
1871 in gebruik genomen havens te
Tandjong-Priok. De havens van Tand-
jong-Priok, gelegen op een afstand van
ongeveer tien kilometer van het cen
trum der gemeente Batavia, behoren
tot de best bevaarbare en best geoutil
leerde havens ter wereld. Schepen
met een diepgang van 13 meter, dus
de grootste schepen, kunnen er ge
makkelijk in- en uitvaren. Nabij de
havens ligt het station Priok, een
eindstation van de staatsspoorwegen,
gebouwd in 1926. Modern opgetrokken
en ingericht, met een capaciteit van
achttien millioen dagpassagiers per jaar.
De oude haven, die vroeger werd aange
lopen door zeilschepen uit Holland,
wordt thans nog alleen gebruikt als
vissershaven en is tevens ligplaats voor
talloze zeiljachten. In die vissershaven
werd in mijn tijd dagelijks 15 a 20
duizend kilogram zeevis aangevoerd,
hoofdzakelijk bestemd voor de Inlandse
bevolking van Batavia. De Inlander
gebruikt in 't algemeen weinig vlees,
doch wel dagelijks vis en dan nog het
behoorlijk achter heen zit - en daar ik
niets anders te doen heb dan achter
de mijne heen te zitten, levert ze aar
dig winst op. Wilt u wel geloven," hij
glimlachte met een brede glimlach,
„dat ik genoeg geld heb overgespaard
om op bescheiden voet te kunnen trou
wen?" En toen verdween opeens de
glimlach van zijn gezicht, alsof die er
met een spons was afgewist en hij
staarde Lady Bridget verbluft aan,
plotseling getroffen door de bittere
ironie van zijn eigen ondoordacht grapje.
„Maar dat zul je nooit doen hè?"
vroeg ze zacht. „Ik vermoed," ze sprak
met lichte nadruk, „ik vermoed, dat je
het niet zou kunnen, wel Jem? Maar
je bent niets geen man om alleen te
blijven. Je zou veel gelukkiger zijn als
je getrouwd was en kinderen had".
Een ogenblik staarde hij in het vuur,
zijn lelijk, vierkant gezicht strak als
een masker.
„Denkt u?" zei hij eindelijk hortend.
„Ja, u heeft gelijk. Maar er is voor
mij maar één vrouw in de wereld -
en ze kan nooit mijn vrouw zijn. Jul
lie weten het allemaal. Ik snap niet
liefst gezouten vis.
De vleesvoorziening van Batavia
vond plaats van uit het gemeentelijk
slachthuis. Er zijn twee gemeentelijke
slachthuizen tegenover elkaar gelegen;
een voor varkens en een voor runderen
en karbouwen. De Inlander als Moha-
medaan eet geen varkensvlees; hij eet
alleen vlees van rund en karbouw, die
ritueel geslacht zijn en daarvoor is in
het abattoir voor runderen dan ook
een speciale afdeling ingericht. Het
varkensvlees is in hoofdzaak bestemd
voor de Chinese bevolking, die aan
varkensvlees de voorkeur geeft. Voor
de Chinese bevolkingsgroep van Batavia,
pl.m. honderdduizend zielen, worden
gemiddeld veertig varkens per dag
geslacht in het varkensabattoir en het
aantal geslachte runderen, in hoofd
zaak voor de Europese bevolkings
groep ten getale van zestigduizend in
mijn tijd, bedroeg ongeveer 20 per dag.
De slachthuizen waren, als de meeste
overige gemeentelijke inrichtingen, be
paald modern te noemen.
In de Benedenstad zetelt de handel,
uitsluitend in handen van Europeanen
en Chinezen. Zeer fraaie en luxueuse
bank- en kantoorgebouwen vindt men
overal in de Benedenstad. En evenals
aan die kantoorgebouwen in de Beneden
stad, als aan de luxe-woningen in de
Bovenstad, in Weltevreden, was te zien
dat in de handel goed werd verdiend.
Er waren veel steenrijke Chinezen in
mijn tijd en zeer veel Europeanen, die
zeer hoge inkomens genoten. Toen bij
voorbeeld de gemeente Batavia nog
een eigen inkomstenbelasting had,
was er in mijn tijd een mijnheer, die
alleen de helft van de gehele gemeen
telijke inkomstenbelastingopbrengst be
taalde. Die man, het was een Euro
peaan, verdiende, neen had een inkomen
van enige millioenen guldens per jaar.
We hadden in die inkomstenbelasting
bij de gemeente maar heel weinig
Inlandse aangeslagen, aangezien ons
tarief pas begon bij een inkomen van
f 900,per jaar, hetgeen dus betekent,
dat het gemiddeld inkomen van de
Inlander toen zeer laag lag, misschien
in vele gevallen te laag. En toch waren
die mensen tevreden en gelukkig; ge
lukkiger dan de doorsnee Nederlander
zich hier te lande gevoelt.De eisen
die zij aan het leven stelden waren
bepaald laag te noemen; vandaar die
weldoende rust die steeds in Batavia
heerste op sociaal gebied. Langzamer
hand zal die rust, die tevredenheid
wel verdwijnen - of reeds verdwenen
zijn - naarmate de ontwikkeling van
het volk op cultureel terrein toeneemt.
We lezen tenminste nu ook al van
vakbonden op allerlei gebied, van
werkstakingen voor hoger loon enz.
waarom ik het tegenover u in woor
den moet brengen, Mim".
„Ik heb het geraden," gaf ze aarze
lend toe. „Maar ik dacht - ik hoopte,
dat je misschien eens
Hij glimlachte, ongeveer zoals men
lacht tegen een aardig kind, dat tracht
je op zijn verlegen, onhandig-kinderlijke
manier te troosten.
„Ja," zei ze eenvoudig.
Hij schudde zijn hoofd.
„Neen, Mim. Er is geen „misschien"
van dat soort in mijn leven".
Lady Bridget begreep ineens en voor
goed, dat er voor Jem nooit een an
dere vrouw zou bestaan dan Carol.
En ze was zeer bezorgd.
„Het is alles zo nutteloos," zei ze,
„Sir Francis kan nog jaren leven".
„Minstens nog dertig, zou ik zeg
gen," gaf Jem grimmig toe. „Ik spe
culeer niet op zijn dood, daar kunt u
zeker van zijn".
„Maar - maar, waar reken je dan op?"
„Waar ik op reken?" Zijn stem werd
wat ruwer. „Ik reken op een half brood.
Op het zijn in haar nabijheid, op het
haar nu en dan eens zien Ik heb