Van mensenjn dingen. DE ZONDEN DER VADEREN. De schakel ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANDEREN 6e Jaargang Nummer 270 Vrijdag 17 MAART 1950 Drukkers-Uitgevers Firma SMOOR DE HULSTER - Boulevard 120 - BRESKENS - Telefoon 27 - Giro 358296 r~ Verschijnt iedere Vrijdag Abonnementsprijs f 1,per kwartaalfranco per post f 1,15 Prijs der advertentiën 7 cent per m.m. bij abonnement korting Advertenties met „brieven onder nr. of bij ons te bevragen", 10 cent extra -J VI. De vorige week heb ik te dezer plaatse een en ander verteld over Batavia, de Koningin van het Oosten en, vol doende aan de wens van enkele lezers, wil ik op dat onderwerp nog wel wat doorgaan. Ik zal het dus niet hebben over Djakarta, wat ik nooit meer hoop terug te zien, doch over Batavia, zoals ik dat ongeveer dertig jaren heb ge kend. Om een idee te krijgen van de oppervlakte van die stad, die meer dan tweehonderd vierkante kilometer beslaat, - waarvan ongeveer l/s deel is bebouwd - kunt U haar het best ver gelijken met de oppervlakte van het Land van Cadzand, die niet veel groter zal zijn. Van het gebouw der Visveiling in de benedenstad (het oud-Batavia) loopt bijvoorbeeld een aaneengesloten bebouwing, telkens onder een andere straatnaam, tot Polonia (het zwembad nabij het militaire vliegveld Tjililitan) ter lengte van achttien kilometer; dat is dus van de noordgrens naar de zuidgrens van de gemeente. Een andere lintbeschouwing loopt van de Brand weerkazerne in het westen naar het vliegveld Kemajoran in het oosten en deze heeft een lengte van acht kilo meter. Het vliegveld Kemajoran ligt ongeveer twee kilometer van het cen trum van de stad; dat vliegveld heeft een oppervlakte van twee vierkante kilometer, oftewel tweehonderd hectare. Midden in de stad ligt het Konings plein met een oppervlakte van. hon derd hectare. Eenmaal in het jaar werd ongeveer een derde gedeelde van het Koningsplein volgebouwd met de ge bouwen van de Pasar Gambir, in semi permanent materiaal opgetrokken, n.l. van bamboe en atap-dakbedekking. Die Pasar-Gambir was behalve nijver heidstentoonstelling, ook de jaarlijkse kermis in* Batavia, van 25 Augustus tot 9 September. Het aantal bezoekers beliep tussen de zes en zevenhonderd duizend; entree voor Inlanders 10 cent en voor Europeanen 25 of 50 cent. Allerlei vermakelijkheden vond men op dat uitgestrekte terrein en aan ver makelijkheidsbelasting (20 procent van de geheven entree's in ,die vermakelijk heden) ontving de gemeente jaarlijks een bedrag van zeventig tot tachtig duizend gulden. Daar waren kermis tenten van eiken aard, curiositeiten, draaimolens, zweefbanen, luchtschom- mels, schiet- en werptenten, dansge legenheden en talloze restaurants met Inlandse, Chinese en Europese schotels en menu's; de Inlandse vooral ook voor de minder-gesitueerde Inlander. Daar FEUILLETON 35) door PEDLER. „Mr. Beresford". De stem van een der bedienden en tegelijkertijd het openen van een deur schrikte haar uit haar gepeins op en ze zag Jems lange, tamelijk slordige gestalte op de drempel staan. Hij droeg een mandje dat hij haar heel voorzich tig overreikte, nadat hij haar de hand had gedrukt. „Hier zijn de Wyandotte-eieren die ik u beloofd heb," zei hij. „Ik wilde ze u maar ineens komen brengen. Heeft u een goede broedhen om ze onder te leggen?" Lady Bridget nam het geschenk met even voorzichtige handen gretig aan. „Ja. Wat aardig van je om ze te brengen, Jem. Dank je hartelijk". „Ik had bijna een broedse hen in een andere mand gestopt en ook mee gebracht," zei hij glimlachend, „uit angst, dat u er misschien geen zoudt werd elke avond en nacht kermis ge houden, ieder naar eigen aard en heel veel gedronken. Dit laatste alleen door de Europeanen, want de gewone Inlan der dronk in mijn tijd nog weinig alcohol of bier. Die gingen zich daar meer te buiten aan lekker eten buitens huis, dat wil zeggen aan een of ander goedkoop stalletje. Er was ook enkele malen vuurwerk, er waren dagelijks sportfeesten enz. enz., kortom het was kermis in den waren zin des woords en nimmer behoefde de politie op te treden; hoe diep sommige bezoekers ook in 't glaasje gekeken hadden, nim mer was er enig ongenoegen. En na 9 September werden ieder jaar al die gebouwen wederom afgebroken en her kreeg het Koningsplein weer zijn karakter van plein, totdat in Augustus van het komende jaar een bebouwing in een gans andere stijl dan haar voor gangster, voor een nieuwe Pasar- Gambir werd opgericht. Het wegennet in Batavia was zeer uitgebreid en omvatte onder andere een lengte van 280 kilometer asfaltwegen. Wegen die allemaal even mooi waren en waarover het rijden een bepaald genot was, zowel per auto als per fiets. Fietsen waren er legio. Toen in 1921 de gemeente begon met een rijwielbe lasting (één gulden per jaar) was de opbrengst ongeveer negenduizend gul den; in 1934 (nog steeds f 1,per jaar) beliep de opbrengst niet minder dan honderdtwintigduizend gulden; een fiets dus per 6 a 7 inwoners. Een Inlander was gek op een fiets en op albetaling kocht de armste Inlander een tweedehandsfiets, waarop hij naar zijn werk reed. Vooral naar de haven te Taiidjong-Priok, waar duizenden koelie's werkzaam waren en naar de daar gevestigde industrieën. De hoogdrukwaterleiding in Batavia werd aangelegd in de jaren 1921 en 1922 en op 1 December 1922 officieel in gebruik gesteld. Wat een ongekende weelde gaf dat in het huishouden. Voor dien hadden we uisluitend drinkwater uit artesische putten en dat was voör rechtstreeks gebruik gevaarlijk en moest dus voor het kon worden gedronken, eerst werden gekookt, teneinde typhus en dysenterie te voorkomen. En nu kregen we daar op 1 December 1922 het bronwater uit de bergen, op een afstand van 70 kilometer van Batavia. De bronnen lagen op een hoogte van pl.m. 600 meter; zij vloeiden gestadig en rijkelijk en door Mannesmann-buizen met een doorsnede" van 90 centimeter, werd het water naar Batavia gebracht. Wij hadden in Batavia geen watertoren nodig om voldoende druk op de leiding te verkrijgen; het tegendeel was het geval. Wij moesten n.l. de druk van hebben". „Je bent een schat hoor!" Lady Bridget straalde. Ze kon hem zich zo goed voorstellen, stevig doorstappend van Two Ways Cottage, een mand aan elke arm, totaal onverschillig voor de indruk die hij maakte, zolang hij een vriend maar een genoegen kon doen. „Ga mee, dan zullen we zorgen dat de eieren veilig gedeponeerd worden en dan moet je een glas whisky-soda drinken na je lange wandeling - of iets anders, wat zal het zijn?" „Whisky-soda is goed genoeg voor een kerel als ik ben," zei Jem grinni kend. En de eieren van haar overne mend vergezelde hij haar naar de kippenren, waar de Wyandotte-broeierij naar tevredenheid in gang werd gezet. „En hoe gaat het met jou kippen fokkerij, Jem?" vroeg Lady Bridget, toen ze naar het huis waren terugge keerd en bij het vuur in de hall zaten, Beresford met zijn whisky-soda voor zich. „O, schitterend. Het is nonsens als ze zeggen, dat kippenfokken niet be taalt. Het betaalt best, als je er maar het water verminderen. Immers dat water viel van 600 meter hoogte over een afstand van 70 kilometer tot Amsterdams peil, waarop Batavia ligt en door die val nam de waterdruk steeds toe, zodat onderweg verschillende .overloopkelders moesten worden inge schakeld om de druk te verlagen. En dit kostelijke water werd aan de arme Inlanders kosteloos verstrekt en als ge volg daarvan is het sterftecijfer voor die bevolkingsgroep enorm verminderd. Aan die vermindering heeft ook deel de kampong- en woningverbetering en vooral ook de gemeentelijke gezond heidsdienst; ook al weer een dienst, die voor de allerarmsten kosteloos werkte en voor de minder-gegoeden tegen een minimaal tarief, nJ. 5 a 10 cent voor iedere hulpverlening of medicijnverstrekking. Hierboven had ik het over het mooie wegennet van Batavia en over de uitgestrektheid van de stad. Geen wonder dan ook dat het aantal auto's legio was; voor de Europeanen was dat 1 auto op 9 a 10 zielen. Voorts liepen er ook nog meer dan drieduizend geregistreerde taxi's, die je a raison van 25 tot 50 cent een heel eind in de stad vervoerden. Deze taxi's kon je overal op straat oppikken en natuur lijk in het bijzonder bij de stations, restaurants en bioscopen was hun aan tal legio. Batavia telde niet minder dan zestien bioscopen en de vertoonde films waren up-to-date. Vele films die hier thans nog draaien, heb ik 15 jaar geleden in Batavia al gezien. Batavia heeft twee havens, n.l. de kleine oude haven in de zogenaamde Benedenstad, het oude Batavia en de in 1871 in gebruik genomen havens te Tandjong-Priok. De havens van Tand- jong-Priok, gelegen op een afstand van ongeveer tien kilometer van het cen trum der gemeente Batavia, behoren tot de best bevaarbare en best geoutil leerde havens ter wereld. Schepen met een diepgang van 13 meter, dus de grootste schepen, kunnen er ge makkelijk in- en uitvaren. Nabij de havens ligt het station Priok, een eindstation van de staatsspoorwegen, gebouwd in 1926. Modern opgetrokken en ingericht, met een capaciteit van achttien millioen dagpassagiers per jaar. De oude haven, die vroeger werd aange lopen door zeilschepen uit Holland, wordt thans nog alleen gebruikt als vissershaven en is tevens ligplaats voor talloze zeiljachten. In die vissershaven werd in mijn tijd dagelijks 15 a 20 duizend kilogram zeevis aangevoerd, hoofdzakelijk bestemd voor de Inlandse bevolking van Batavia. De Inlander gebruikt in 't algemeen weinig vlees, doch wel dagelijks vis en dan nog het behoorlijk achter heen zit - en daar ik niets anders te doen heb dan achter de mijne heen te zitten, levert ze aar dig winst op. Wilt u wel geloven," hij glimlachte met een brede glimlach, „dat ik genoeg geld heb overgespaard om op bescheiden voet te kunnen trou wen?" En toen verdween opeens de glimlach van zijn gezicht, alsof die er met een spons was afgewist en hij staarde Lady Bridget verbluft aan, plotseling getroffen door de bittere ironie van zijn eigen ondoordacht grapje. „Maar dat zul je nooit doen hè?" vroeg ze zacht. „Ik vermoed," ze sprak met lichte nadruk, „ik vermoed, dat je het niet zou kunnen, wel Jem? Maar je bent niets geen man om alleen te blijven. Je zou veel gelukkiger zijn als je getrouwd was en kinderen had". Een ogenblik staarde hij in het vuur, zijn lelijk, vierkant gezicht strak als een masker. „Denkt u?" zei hij eindelijk hortend. „Ja, u heeft gelijk. Maar er is voor mij maar één vrouw in de wereld - en ze kan nooit mijn vrouw zijn. Jul lie weten het allemaal. Ik snap niet liefst gezouten vis. De vleesvoorziening van Batavia vond plaats van uit het gemeentelijk slachthuis. Er zijn twee gemeentelijke slachthuizen tegenover elkaar gelegen; een voor varkens en een voor runderen en karbouwen. De Inlander als Moha- medaan eet geen varkensvlees; hij eet alleen vlees van rund en karbouw, die ritueel geslacht zijn en daarvoor is in het abattoir voor runderen dan ook een speciale afdeling ingericht. Het varkensvlees is in hoofdzaak bestemd voor de Chinese bevolking, die aan varkensvlees de voorkeur geeft. Voor de Chinese bevolkingsgroep van Batavia, pl.m. honderdduizend zielen, worden gemiddeld veertig varkens per dag geslacht in het varkensabattoir en het aantal geslachte runderen, in hoofd zaak voor de Europese bevolkings groep ten getale van zestigduizend in mijn tijd, bedroeg ongeveer 20 per dag. De slachthuizen waren, als de meeste overige gemeentelijke inrichtingen, be paald modern te noemen. In de Benedenstad zetelt de handel, uitsluitend in handen van Europeanen en Chinezen. Zeer fraaie en luxueuse bank- en kantoorgebouwen vindt men overal in de Benedenstad. En evenals aan die kantoorgebouwen in de Beneden stad, als aan de luxe-woningen in de Bovenstad, in Weltevreden, was te zien dat in de handel goed werd verdiend. Er waren veel steenrijke Chinezen in mijn tijd en zeer veel Europeanen, die zeer hoge inkomens genoten. Toen bij voorbeeld de gemeente Batavia nog een eigen inkomstenbelasting had, was er in mijn tijd een mijnheer, die alleen de helft van de gehele gemeen telijke inkomstenbelastingopbrengst be taalde. Die man, het was een Euro peaan, verdiende, neen had een inkomen van enige millioenen guldens per jaar. We hadden in die inkomstenbelasting bij de gemeente maar heel weinig Inlandse aangeslagen, aangezien ons tarief pas begon bij een inkomen van f 900,per jaar, hetgeen dus betekent, dat het gemiddeld inkomen van de Inlander toen zeer laag lag, misschien in vele gevallen te laag. En toch waren die mensen tevreden en gelukkig; ge lukkiger dan de doorsnee Nederlander zich hier te lande gevoelt.De eisen die zij aan het leven stelden waren bepaald laag te noemen; vandaar die weldoende rust die steeds in Batavia heerste op sociaal gebied. Langzamer hand zal die rust, die tevredenheid wel verdwijnen - of reeds verdwenen zijn - naarmate de ontwikkeling van het volk op cultureel terrein toeneemt. We lezen tenminste nu ook al van vakbonden op allerlei gebied, van werkstakingen voor hoger loon enz. waarom ik het tegenover u in woor den moet brengen, Mim". „Ik heb het geraden," gaf ze aarze lend toe. „Maar ik dacht - ik hoopte, dat je misschien eens Hij glimlachte, ongeveer zoals men lacht tegen een aardig kind, dat tracht je op zijn verlegen, onhandig-kinderlijke manier te troosten. „Ja," zei ze eenvoudig. Hij schudde zijn hoofd. „Neen, Mim. Er is geen „misschien" van dat soort in mijn leven". Lady Bridget begreep ineens en voor goed, dat er voor Jem nooit een an dere vrouw zou bestaan dan Carol. En ze was zeer bezorgd. „Het is alles zo nutteloos," zei ze, „Sir Francis kan nog jaren leven". „Minstens nog dertig, zou ik zeg gen," gaf Jem grimmig toe. „Ik spe culeer niet op zijn dood, daar kunt u zeker van zijn". „Maar - maar, waar reken je dan op?" „Waar ik op reken?" Zijn stem werd wat ruwer. „Ik reken op een half brood. Op het zijn in haar nabijheid, op het haar nu en dan eens zien Ik heb

Krantenbank Zeeland

De Schakel | 1950 | | pagina 1