BRILLEN
Van mensenjn dingen.
DE ZONDEN DER VADEREN.
,/Be S&rÜIemaefter"
De schakel
ALGEMEEN NIEUWS-
EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANDEREN
6e Jaargang Nummer 260
Vrijdag 10 MAART 1950
BRESKENS - Telefoon 27 - Giro 358296
Verschijnt iedere Vrijdag
Abonnementsprijs
f 1,per kwartaalfranco
per post f 1,1.5
Prijs der advertentiën
7 cent per m.m.
bij abonnement korting
Advertenties met „brieven
onder nr. of bij ons te
bevragen", 10 cent extra
Drukkers-Uitgevers Firma SMOOR DE HULSTER - Boulevard 120
v.
De vorige week had ik het op deze
plaats over de gewijzigde spelling van
de Indonesische taal sedert het begin
van de Ronde Tafel Conferentie, n.l.
over de verandering van „oe" in „u",
zodat men dus tegenwoordig schrijft
Bandung in plaats van Bandoeng. Ik/
haalde daarbij de zienswijze aan van
de Haagse Courant, die weliswaar voor
die nieuwigheid niet veel voelde, doch
uit eerbied tegenover de regering van
de Republiek Indonesië, tot die nieuwe
spelling toch meende te moeten over
gaan. Blijkbaar zijn verschillende uit
Indië afkomstige abonné's van dat blad
daartegen in verzet gekomen, zodat na
ongeveer een week de Haagse Courant
in een hoofdartikel gedeeltelijk bakzeil
haalde en schreef, dat men in het ver
volg weer de oude schrijfwijze zou ge
bruiken voor plaatsnamen, dus Soerabaja
en niet Surabaja, doch dat men voor
persoonsnamen de nieuwe spelling zou
aanhouden; derhalve Sukarno, Mr. Rum
en dgl. Ik wil op deze weinig principiële
houding van de Haagse Courant hier
niet verder ingaan, omdat plotseling
als klap op de vuurpijl, van de zijde
van de Hoge Vertegenwoordiger van
de R.I.S. in Nederland, n.l. van Mr.
Roem zelfde tot de Pers gerichte
mededeling kwam, dat hij er prijs op
zou stellen, wanneer men hem weder
om aanduidde als „Mr. Roem". Alzo
schrijft men in Nederland thans weer
alom „Roem" en niet „Rum". Goed
zo Mr. Roem, ga zo door en ge wordt
nog „beroemd" en niet „berumd";
past evenwel op dat de roem U niet
naar het hoofd stijgt, want rum of rhum
is zeer zwaar alcoholhoudend.
Men vroeg mij waarom ik eigenlijk
zo tegen die nieuwe schrijfwijze ge
kant ben; het antwoord daarop heb ik
feitelijk al in mijn vorig artikel gege
ven. Voor een outsider is het sop
feitelijk de kool niet waard, doch voor
een insider ligt die zaak toch enigszins
anders, omdat deze laatste daarin niet
anders zien kan dan een anti-Neder
landse demonstratie van de zijde van
de machthebbers in de Republiek
Indonesië. De Haagse Courant had het
over deferentie tegenover de Republiek,
doch zou het te veel gevraagd zijn
wanneer van Republikeinse zijde ook
eens wat eerbied werd betoond tegen
over het vroegere Moederland, tegen
over Nederland? Waarom toch moesten
direct na de overdracht van de
souvereiniteit in Batavia - tegenwoordig
Djakarta - alle oude en vertouwde
-namen als Koningsplein, Oranje-Boule
vard, Nassau-Boulevard enz. worden
FEUILLETON
34)
door PEDLER.
„O, pardon, Mim". Hij hield direct
op. „Ik geloof, dat ik me zo'n beetje
voel als Flame bij zulk weer - Larkin
vertelde me, dat ze vanmorgen bijna
haar box stuk heeft getrapt omdat de
honden voorbij kwamen voor hun wan
deling - ze wist het natuurlijk".
„Jij bent beter af dan Flame," zei
Lady Bridget droogjes. „Jij kunt ten
minste schaatsenrijden als jagen on
mogelijk is"'
Hij lachte.
„Daar heeft u gelijk in, Mim. Maar
geef mij maar liever de jacht. Ik heb
aan Herrick gezegd, dat die beroerde
vorst haar schuld is, omdat ze maar
zat op te snijden over het weer, dat
we hadden - die dag dat we Barbara
van het station gingen halen. Het was
gewoon de Voorzienigheid tarten. En
de volgende morgen begon het te
OOSTBURG
vervangen door nieuwe benamingen ?-
Waarom moest het reeds twee eeuwen
bestaande Meester-Cornelis - gesticht
door een eenvoudige schoolmeester,
meester Cornelis Senen - worden her
doopt in Djatinegara, een naam die
zelfs de tegenwoordige Indonesiër niets
zegt? En waarom - vooral waarom -
moest een Koningin Wilhelminalaan,
een Julianastraat in Batavia worden
veranderd? Zijn de telgen Wilhelmina
en Juliana van het aloude Oranje, onze
Koninginnen, nu plotseling staatshoof
den geworden van een vijandig land?
Want deze naamsveranderingen toch
staan op hetzelfde peil als het weg
vagen in Nederland van straatnamen
als Hitlerstraat of Goeringlaan en dgl.
Er is meer gebeurd wat hiermede op
één lijn is te stellen. Toen de Jappen
Nederlandsch-Indië hadden veroverd,
kwam het anti-Nederlands gezinde deel
van Java's bevolking op de voorgrond;
kregen de intellectuele padvinders (lees
liever de niet-analphabeten) een voet
aan de grond en een van hun eerste
heldendaden in Batavia was, het ver
nielen of beschadigen van monumenten
als dat van Van Heutsz en van Jan
Pieterszoon Coen. Het mooie Atjeh-
monument dat in Batavia stond in het
Wilhelminapark en dat door ons destijds
werd opgericht ter ere van het
Koninklijk Nederlands-Indisch Leger,
als huldeblijk voor zijn aandeel in de
pacificatie van Nederlandsch-Indië, dat
monument nu werd door de Jappen
evenwel in bescherming genomen en
daaraan mochten bovenbedoelde pad
vinders de hand niet slaan. Inderdaad
-was het gemakkelijker zijn woede te
koelen op een stuk steen of een gra
nieten beeld, dan moed genoeg te ver
zamelen om een Nederlander in persoon
te lijf te gaan. Doch we zullen het
hun maar vergeven, die intellectuele
analphabeten, omdat zij immers niet
wisten wat ze deden. Maar ons, Neder
landers, deed het toch pijn, te beseffen
dat niet begrepen werd hoe veel goeds
wij hen hadden gebracht. Alleen dank
zij Jan Pieterszoon Coen, Van Heutsz
en honderden, duizenden andere Neder
landers in de Oost, heeft het vroegere
Insulinde zich uit een staat van bittere
armoede en slavernij kunnen ontwik
kelen tot het enorm rijke Nederlandsch-
Indië van 1940. Die ontwikkeling heeft
het kleine Nederland tot stand gebracht;
de Nederlander in de tropen en niet
de Indonesiër. En alle vruchten van
die ontwikkeling, dat een vermogen
„Die dag, dat je tegen Macs auto
opreed, bedoel je?"
„Ja". Billy draaide zich om en keek
zijn moeder met een half humoristisch,
half schuldbewust gezicht aan. „A
propos, ik geloof, dat ik verbazend
tactvol en diplomatiek ben geweest bij
die gelegenheid. De ouwe Kenyon keek
zo nijdig omdat ik Herrick bijna een
ongeluk had laten krijgen en scheen
er zo allemachtig op gesteld om haar
zelf thuis te brengen, dat ik me sterk
verbeeldde, dat daar een bepaalde re
den achter stak. Ik ben dus heel be
scheiden alleen naar Tanborough ge
scharreld om hem zijn kans te geven
- en ik mag hangen als hij er gebruik
van heeft gemaakt".
Er kwam een eigenaardige uitdruk
king in Lady Bridgets ogen - een
blik van plotseling begrijpen, alsof ze
daar juist de sleutel had gekregen tot
iets dat haar had bezig gehouden.
„Hoe weet je, dat hij er geen ge
bruik van maakte?" vroeg ze.
Billy grinnikte een brede grijns.
„Ik weet natuurlijk niets," antwoord
de hij. „Ik vermoedde het alleen, om
van honderden milliarden betekent, zij
allemaal waren voorbestemd om door
ons aan hen, aan de Indonesiërs, in
volle eigendom te worden overge
dragen, zodra zij in staat zouden zijn
dat vermogen behoorlijk te beheren.
In de vaderlandse geschiedenis
boekjes op school lazen we vroeger,
dat Jan Pieterszoon Coen in 1619 op
de ruïnes van Jacatra een nieuwe stad
stichtte. Hij wilde die stad Nieuw-
Hoorn noemen, doch zijn lastgevers,
de Heren van Zeventien besloten, dat
die stad de naam Batavia zou dragen.
Alzo verrees in 1619 de stad Batavia
op de ruïnes van Jacatra, aanvankelijk
alleen een fort met een kleine neder
zetting en in de loop van drie eeuwen
groeide dit Batavia uit tot de mooiste
stad van Oost-Aziè en werd het „de
Koningin van het Oosten". Het bleef
Batavia tot eind December 1949 en na
330 jaar werd het uit de ruïnen van
Jacatra gegroeide Batavia veranderd
in Djakarta (nieuwe spelling van Jacatra).
Uit de ruïnen van Jacatra ontsproot
de Koningin van het Oosten, aldus de
geschiedenisboekjes tijdens mijn school
jaren. Moge mijn visie onjuist zijn, n.l.
dat mijn achterkleinkinderen over 25
jaar hier op school zullen leren, dat
tussen 1950 en 1970, nadat Batavia
wederom Djakarta was geworden, de
Koningin van het Oosten aan ondes
kundig beheer en onderlinge twisten
geheel tot verval is gekomen, zodat
er na een 350-jarig bestaan, in 1969,
wederom sprake zal zijn van de puin
hopen van Djakarta.
Batavia, de Koningin van het Oosten.
Inderdaad, Batavia was de grootste
diamant in de gordel van smaragden,
die zich daar in de Oost om de evenaar
slingert. De oude woonstad uit de
zeventiende en achttiende eeuw is
langzamerhand geworden de kantoren-
wijk van Batavia en onder Daendels
werd in 1806 Weltevreden aangelegd,
de woonwijk van de Europeanen. Steeds
verder naar het zuiden zich uitbreidend,
kwam daar langzamerhand ook het
grootste gedeelte van de Inlandse en
Chinese bevolking te wonen. Al maar
door breidden de woonwijken zich uit
en nam het zielenaantal toe. Toen ik
in dienst van de gemeente Batavia trad
in 191X, had zij een inwonertal van
pl.m. driehonderdduizend en toen ik
de gemeentedienst verliet, was dat
aantal gestegen tot achthonderdduizend.
In 1916 begon de gemeente op eigen
terrein haar vleugels uit te slaan; de
dat er daarna niets gebeurd is - niets
van algemeen belang bedoel ik, zoals
de aankondiging van een engagement
bijvoorbeeld". Hij zweeg en voegde er
toen met een plotselinge tinteling in
zijn groene ogen bij„Misschien heeft
Herrick hem de bons gegeven. Daar
heb ik nooit aan gedacht. Zoudt u den
ken, dat dat de verklaring kan zijn?"
Lady Bridget schudde haar hoofd.
„Maak dat je weg komt en wordt
geen kletskous, Billy," antwoordde ze
ontwijkend. „Ik geloof niet dat er iets
gebeurd is, dat een bijzondere uitleg
nodig heeft".
Doch ondanks de flinkhèid, waar
mee ze Billy's ontluikende nieuwsgie
righeid in de kiem had gesmoord, was
Mim dagen lang blijven zoeken naar
een verklaring van zekere, kleine ver
anderingen, zowel in Herrick als in
Mac Kenyon, die haar scherpziende,
donkere ogen niet waren ontgaan. Het
meisje was stiller dan anders geweest
en een paar maal had ze aan het ont
bijt donkere kringen onder de ogen
gehad alsof ze niet geslapen had die
nacht.
gemeente kreeg een burgemeester, een
gekozen gemeenteraad, kortom zelf
standigheid. In de gemeenteraad die
in mijn tijd 27 leden telde, zaten 15
Europeanen, 8 Inlanders en 4 Vreemde
Oosterlingen. In de achttien jaren die
ik in dienst van de gemeente Batavia
heb doorgebracht is ongeveer alles tot
stand gebracht, vooral ook op stede
bouwkundig gebied, wat Batavia stem
pelde tot de Koningin van het Oosten.
De aller ellendigste kampongs van
vroeger verdwenen successievelijk en
werden vervangen door nette en regel
matige, goed geassainneerde bebou
wingen, met nieuwe, meestal stenen
behuizingen voor de arme Inlanders.
Waterleiding werd alom aangelegd en
aangesloten, het heerlijkste en zuiverste
bronwater uit de bergen, kosteloos be
schikbaar voor de kleine man. Overal
mooie asfaltwegen, een perfect function-
nerende reinigingsdienst, brandweer,
gemeentewerken, marktwezen, slacht-
huisbedrijf, visveiling, alles voor en ten
behoeve vooral van de Inlander, het
arme deel van de bevolking. En alles
kwam voort uit het initiatief van
de Europese raadsleden en ambte
naren. Niet van de Inlandse raadsleden
ging dat uit, neen, die speelden of
studeerden politiek, doch die hadden
de raadsvergaderingen niet het
minste gevoel voor het welzijn van
hun arme stadsgenoten. Om onderwijs
werd geschreeuwd. Dat was destijds
uitsluitend Regeringszorg en was voor
de gemeentebesturen verboden terrein,
totdat dit terrein op aanhoudend aan
drang van Europese raadsleden
eindelijk, in 1920, ook door de ge
meente Batavia mocht worden betreden.
En het was wederom op instigatie van
een Europees raadslid, van de heer
R. A. Schotman, afkomstig uit Doetin-
chem, hoofd van een Gouvernements-
school in Batavia, dat de gemeente
Batavia in 1920 de eerste gemeente
scholen opende. Aanvankelijk op be
scheiden schaal begonnen, werd dit
volksonderwijs, het kosteloze onderwijs,
voor de armen Inlander, van jaar tot
jaar uitgebreid en toen ik met pensioen
ging bezat de gemeente Batavia reeds
meer dan 50 van die scholen. Alles
geboren uit initiatief van de Europese
leden van de gemeenteraad, die zich,
onverschillig of zij behoorden tot een
linkse of een rechtse partij, meer
beijverden voor de behartiging van de
belangen der Inlanders dan de Inlandse
gemeenteraadsleden. Toen ik de ge
meentedienst verliet kreeg ik onder
andere als aandenken een dik album,
afmetingen 90 x 60 centimeter, vol
foto's, telkens twee naast elkaar,
„Batavia zoals het was, toen je in dienst
kwam en zoals het is, nu je weggaat".
Dat was het mooiste cadeau dat ik
Wat Kenyon betreft, hij was minder
vaak dan gewoonlijk naar Windycroft
komen „overwippen". Natuurlijk kon
den die minder talrijke bezoeken wor
den toegeschreven aan het feit, dat er
niet meer gejaagd werd, daar hij op
een jachtdag altijd even een praatje
kwam maken als hij Herrick thuis
bracht. Maar een paar maal had Lady
Bridget een zekere gedwongen gere
serveerdheid in zijn manieren opge
merkt, alsof hij zichzelf dwong om een
zekere rol te spelen.
En ze was teleur gesteld geweest.
Want Mim was te zeer een echte
vrouw, om geheel ontbloot te zijn van
een neiging tot koppelen en Macs ge
zicht, toen hij onverwacht tegenover
zijn „kleine Samaritaanse" stond die
dag, na Herricks komst op Windycroft,
had een zekere betekenis gehad in
zulke scherpe ogen als die van Lady
Bridget.
Het was weliswaar een heel vage
grondslag, maar een, waarop ze op
haar eigen, echt vrouwelijke manier,
onbewust een hele roman had gebouwd.
En nu had Billy's jongensachtige op-
