ALLE HNS EN MEISJES
S
De vergeten hoek.
TWEE SOUVEREINEN GEDIEND
Zaierdag 4 Dec.
De
schakel
ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANDEREN
4e Jaargang Nummer 203
VRIJDAG 3 DEC. 1948
Drukkers-Uitgevers Firma SMOOR DE HULSTER - Boulevard 120 - BRESKENS - Telefoon 27 - Giro 358296
Verschijnt iedere Vrijdag
Abonnementsprijs
f 1,— per kwartaalfranco
per post f 1,15
Prijs der advertentiën
7 cent per m.m.
bij abonnement korting
Adverténties met „brieven
onder nr. of bij ons te
bevragen", 10 cent extra
(Slot).
Die vlasserij is in wezen een land
bouwindustrie, waarvoor vlas wordt
aangekocht en aangevoerd uit alle uit
hoeken van Nederland. Zij heeft boven
dien een typisch Zeeuws aspect, gelijk
ook de klompenindustrie, die in
Zeeuwsch-Vlaanderen 25 a 30% van
het Nederlandse totaal produceert. Dit
Zeeuwse karakter is veel minder te
bespeuren in de merkwaardige industrie-
hoek van Oost Zeeuwsch-Vlaanderen,
waarheen men overigens met gerecht
vaardigde trots verwijst, zodra het
industrialisatie-probleem ter sprake
komt. Daar, aan het kanaal van Gent
naar Terneuzen en met name bij
Sluiskil en in Sas van Gent bevinden
zich een opvallend groot aantal belang
rijke industrie-bedrijven. Het merk
waardige daarvan is, dat de meeste
er bepaaldelijk niet gevestigd zijn dóór
de Zeeuwen en óm de Zeeuwen, maar
veel meer als een soort verlengstuk
van de industrie-strook langs het
Belgische deel van het kanaal, dat bij
onze buren practisch reeds is volge
bouwd. Zo is de Cokesfabriek bij
Sluiskil een Frans-Luxemburgs con
cern. Het Stikstofbindingsbedrijf van
de Compagnie Néerlandaise de l'Azote
is opgericht door een groep Franse,
Belgische en Italiaanse industriëlen. De
Spiegelglasfabriek in Sas van Gent is
een verlengstuk van een Frans concern.
De Superfosfaatfabriek heeft daarmee
weer nauwe relaties.
Wel Zeeuws zijn daarentegen de
beide beetwortelsuikerfabrieken in Sas
van Gent, n.l. de Centrale Suiker Mij
en de Eerste Nederlandse Coöperatieve
fabriek, welke tezamen 180.000 ton
van de in Zeeuwsch-Vlaanderen ver
bouwde 220.000 ton bieten verwerken
en daarmee ongeveer 12% van de
totale Nederlandse suikerproductie voor
haar rekening nemen.
De Zeeuwen scheppen er een zeker
behagen in om hun bezoekers naar
dit inderdaad verrassend grote industrie
centrum te dirigeren, want in negen
van de tien gevallen staan die be
zoekers heel erg verbaasd te kijken.
Er zijn n.l. in Sas van Gent ook nog
een stijfsel- en glucosefabriek met
430 arbeiders, een machinefabriek, een
tapijtfabriek,rtwee grote textielfabrieken,
een blauwselfabriek, een vlasserij, een
gieterij en nog enkele kleinere bedrijven.
Alle tezamen, de fabrieken in Sluiskil
meegerekend, bieden zij werkgelegen
heid voor minstens 3000 mensen, onder
wie echter ruim 1000 Belgische arbeiders.
De magneet, die zoveel industrie
heeft aangetrokken, is zonder twijfel
FEUILLETON
117
door OUIDA
Venetia.
Hoe hij het overige gedeelte van de
nacht doorbracht, kon Cecil zich later
niet herinneren.
Het volle bewustzijn van al wat hij
had opgeofferd, toen hij nogmaals van
zijn erfdeel afstand deed, overstroomde
zijn herinneringsvermogen als de gol
ven ener woedende zee, die alles met
zich voortsleurt.
Terugkeren naar de weelde van
voorheen, naar de gemakken van vroe
ger, terugkeren naar Engelands bossen,
weder machtig worden, de achting der
wereld weder genieten, wat zou dit
alles heerlijk zijn geweest! Maar van
veel meer waarde nog dan dit alles
zou het voor hem zijn geweest, als hij
had kunnen terugkeren om de hand
van zijn vriend nog eenmaal in de
zijne te nemen, vrij en smetteloos
tegenover zijn gelijken te staan en het
het kanaal van Gent, dat over een
lengte van 14 km. door Nederlands
grondgebied loopt naar Terneuzen.
Met een diepte van 8.75 m. kan het
door schepen van ruim 9000 ton wor
den bevaren, hetgeen voor de tegen
woordige tijd eigenlijk al niet meer
voldoende is. De stad Gent zint
daarom op een nieuw kanaalplan, dat
passage kan verlenen aan schepen van
16000 ton en wil de kosten betalen,
mits de Nederlanders de sluizen bij
Terneuzen voor hun rekening ver
groten. In Antwerpen is men daar
niet zo erg mee ingenomen en mis
schien in Rotterdam ook niet. Maar
voor de Oosthoek van Zeeuwsch-
Vlaanderen kan het van groot belang
zijn, want er is langs het Nederlandse
deel nog ruimte te over voor de
vestiging van zelf omvangrijke industrie-
bedrijven.
Het is niet alleen verrassend zulk
een uitgebreid industrie-centrum in
eigen land te „ontdekken" (ik beken
dit met schaamte), maar het is ook
boeiend hier en daar een bezoek te
brengen. Het Cokes-ovenbedrijf en het
Stikstof-bindingsbedrijf bij Sluiskil zijn
zo groot dat men er het dorp wel een
paar maal in kan projecteren. Beide
fabrieken hebben zeer veel schade
van de oorlog ondervonden en een
niet gering gedeelte der installaties
werd door de Duitsers weggesleept.
Het herstel vordert geleidelijk, zodat
zij binnenkort hun nauwe samenwerking
weer kunnen hervatten.
De waterstof van het Cokes-ovenbe
drijf (dat normaal 800.000 ton kolen
per dag kan verwerken) wordt n.l. door
de Compagnie de l'Azote met stikstof
uit de lucht tot ammoniak verwerkt
en dit met het zwavelvuur uit de eigen
fabriek weer tot zwavelzure ammoniak,
terwijl de rest van de gassen voor ver
branding naar de cokes-ovens teruggaat.
In normale productie kan het stikstof-
bindingsbedrijf half Nederland van
kunstmest voorzien, hetgeen een
deviezenbesparing kan opleveren van
circa 50 millioen gulden, die nu be-
besteed worden voor de invoer van
kunstmest uit andere landen. Ook de
superfosfaatfabriek in Sas van Gent is
een deviezenbron en levert 10 a 12
van de grote superfosfaatproductie in
Nederland. Met de Spiegelglasfabriek
staat zij onder leiding van een Neder
lander, Ir. A. H. L. de Bel, die een
warm voorstander is van elke stimulans,
waardoor dit Zeeuwse industriegebied
kan worden uitgebreid. En terecht acht
hij het noodzakelijk, dat dit door zo-
velen vergeten hoekje van ons land
de belangstelling krijgt, die het ver
dient.
Die spiegelglasfabriek is op zichzelf
bewustzijn in zich om te dragen, dat
al wat een man kan doen om het hart
van een vrouw te winnen, door hem
desnoods kon worden verricht om de
vrouw te behagen, wier blik vol ach
teloos medelijden alleen reeds vol
doende was geweest om al het vuur
van de hartstocht in hem te ontsteken.
Terwijl hij alleen stond in een land
schap, dat door zijn uitgestrektheid en
zijn plechtigheid schoon mocht heten,
maar tevens zwaarmoedig en neer
drukkend op de geest werkte, wist
Cecil niet recht of hij waakte of
droomde.
Langzaam keerde hij op zijn schre
den terug. Dat hij zijn broeder nog in
de karavansera zou vinden, behoefde
hij niet te duchten. Hij kende de man
te goed om nog een ogenblik de hoop
te koesteren, dat de genegenheid van
voorheen het van de vrees van het
heden had gewonnen. Onder de in
druk van de smart, die de tegenwoor
digheid zijns broeders hem veroor
zaakte, had hij hem verzocht Afrika
op staande voet te verlaten. Thans
speet het hem bijna, dat hij hem niet
doen mee met de
St. Nicolaas-prijsvraag
van de S. C. W.
om 5 u., komt Sint Nicölaas
de prijzen bekend maken
in de Centrale Winkel.
al een bezienswaardig bedrijf, niet al
leen om een indruk te krijgen van de
omvangrijke en zorgvuldige werkzaam
heden, die nodig zijn voor het slijpen en
polijsten van het uit Frankrijk aange
voerde ruwe glas, maar vooral ook om
dat daar het befaamde Securit-glas
wordt vervaardigd. De betekenis van
dit glas, dat voortaan in al onze nieuwe
treinstellen en autobussen zal (moet)
worden gebruikt, berust op een een
voudige hardingssysteem. Menigeen zal
zich uit de natuurkundeles de bekende
„glastraan" herinneren, die druppel
vloeibaar glas, die snel afgekoeld een
enorme hardheid krijgt en die, als zij
ten slotte zwaar genoeg met een ha
mer wordt bewerkt, in minimaal kleine
deeltjes uiteenspat. S.ecurit is een glas
plaat, die in een electrische oven tot
de uiterste grens week wordt gemaakt,
zonder dat vormverandering optreedt.
Onmiddellijk daarna volgt snelle lucht-
koeling over het gehele oppervlak,
waarna het glas een veel grotere breuk
vastheid heeft gekregen. En breekt het,
dan valt het ook in zeer kleine deeltjes
uiteen. Het is dus na de harding niet
meer te snijden of te bewerken, zodat
slechts harding van glas in bestelde
maten en vormen kan geschieden.
Doordat dit Securit zoveel meer span
ningen en druk kan verdragen dan ge
woon glas, zijn er legio toepassingen
mogelijk. Het kan zonder spanningen
worden gemetseld, het verdraagt de
hitte van gesmolten lood en soldeer,
kan mensen dragen en kan niet door
een inbreker geluidloos worden inge
drukt en verwijderd. Men kan het even
goed gebruiken voor keukentafels als
voor tralies in dierentuinen en zowel
voor ramen als voor deuren.
Ik ben mij ervan bewust, dat al deze
details eigenlijk niet passen in een al
gemene beschouwing over Zeeland of
ik zou - om mij er uit te redden - de
Zeeuwen met Securit-glas moeten ver
gelijken, omdat zij even helder en door
zichtig zijn, maar ook even hard en
drukvast. Zover wil ik echter niet gaan,
al gaat de vergelijking misschien nog
niet eens zo mank. Hoofdzaak was de
aandacht te vragen voor deze uiterste
had verzocht nog wat te blijven. Een
smartelijk verlangen naar een zweem
van liefde bij de man, die hij in zijn
plaats op het voetstuk had geheven,
beheerste hem.
Terwijl Cecil in de schoonheid van
de nieuwe dag voortging, rees de
vraag bij hem op of het buigende riet,
dat hij uit het water had gered en dat
anders reeds van de beginne af ge
broken en weggezonken zou zijn, de
prijs wel waard was die hij daarvoor
had betaald.
Zover was hij van de gewone weg
door de vlakte afgedwaald, dat er meer
dan twee uur verliepen, voordat hij de
omtrekken van de karavansera in 't
oog kreeg. Het klagende geblaat van
een geit trof zijn oor. Het dier stond
naast een beekje, waarin haar jong
was gevallen. Hij boog zich dus voor
over en gaf het geitje na een weinig
moeite aan zijn verrukte moeder terug.
Terwijl hij zich over het water boog,
zag hij in de beek een voorwerp
glinsteren. Hij raapte het op. Het was
een stuk van een gouden keten met
een juweel in iedere schakel.
uithoek van ons land, rondom het 400
jaar oude Sas van Gent, waar een
mogelijkheid tot industrialisatie is, die
waarlijk niet kan worden onderschat.
Het probleem, dat hierbij uiteraard zich
voordoet, is de vraag, of eventuele
nieuwe industrieën voldoende arbeiders
zullen kunnen vinden. Behalve dat ook
daar het gebrek aan woonruimte het
vraagstuk beheerst, is er nog de vraag,
in hoeverre de Zeeuwen voldoende in
dustry-minded zijn. Misschien zijn zij
dit inderdaad niet. Maar dit gedeelte
van Zeeuwsch-Vlaanderen is overwe
gend katholiek, de bevolkingstoename
is groter, dus de arbeidsbehoefte ver
toont ook een accres. Eventueel zou
hier ook immigratie uit Noord-Brabant
mogelijk zijn, mits de huïsvestingsmo-
gelijkheden werden vergroot. Ook hier
dusweer die vicieuze cirkel, waarin de
problemen wat blijven ronddraaien zon
der deugdelijke oplossing.
Maar hoe dan ook, dit uiterste deel
van Zeeland is belangrijk en verdient
ten volle, dat men tot de conclusie
komt: „Het hóórt er niet alleen bij,
maar wij zouden het ook nooit kunnen
en willen missen". Zo is het ook met
Zeeuwsch-Vlaanderen en met heel Zee
land en al zijn goede ronde Zeeuwen.
Tot zover de heer den Hertog.
Het wil mij voorkomen dat de be
woners van Zeeuwsch-Vlaanderen te
vreden kunnen zijn over de beoordeling
die hieromtrent hen is uitgebracht.
We kunnen ons als inwoners van Z.
Vlaanderen dan ook slechts gelukkig
prijzen met het feit, dab de heer den
Hertog de handschoen heeft opgeno
men voor het volk in de vergeten hoek
van Nederland en dat hij daarbij ge
bruik heeft kunnen maken van een
veelgelezen en invloedrijk periodiek als
de Haagse Post. Mogen de fanfares,
geblazen op de Haagse Post-hoorn,
doorklinken tot het Binnenhof, tot de
gebouwen van de beide Kamers der
Staten-Generaal en de daarom heen
liggende departementsgebouwen, opdat
daar nu eindelijk eens ten volle zal
worden beseft, dat Zeeuwsch-Vlaande
ren gelegen is aan de Nederlandse zijde
van onze Zuidgrens. Dat het Zeeuws-
Vlaamse volk niet alleen trouw is aan
het Koninklijk Huis, doch dat ook dat
volk Nederland niet wil missen, deel
van Nederland is en blijven wil en dat
ook Nederland deze Zeeuws-Vlaamse
uithoek niet missen kan, nodig heeft
voor de voedselvoorziening van het
overige, boven de rivieren gelegen
overbevolkte deel van Nederland. Dat
door de Nederlandse Overheid dus
voortaan ook - ja vooral - rekening
zal worden gehouden met de belangen
van hen, die daar wonen en ploeteren
in de vergeten hoek. L.
Toen hij het kleinood in handen had,
veranderde hij van kleur. Hij herin
nerde zich, dat hij het Venetia Corona
had zien dragen, 't Was alsof deze
glinsterende schakels stemmen hadden,
die hem spraken van de vrouw, om
wier blanke hals ze hadden gerust -
stemmen, die hem onophoudelijk in
fluisterden: „Neem uw geboorterecht
terug en ge zult ten minste vrij naar
haar hand kunnen dingen, al gelukt
het u niet die hand te verwerven".
Zijn geboorterecht! Ter wille van
die vrouw zoo hij dit zo hartstochtelijk
gaarne hebben bezeten - al ware het
ook alleen om het recht te hebben als
haar evenknie ^voor haar te staan en
met zoveel anderen, die naar een glim
lach van haar lippen smachten, in 't
strijdperk te treden. Terwijl zijn hart
ineenkromp, bleef hij op het kleinood
staren. Vervolgens borg hij het in het
doosje bij de ring, die Cigarette hem
voor de voeten had geworpen en
keerde naar de karavansera terug.
Waarschijnlijk zou de prinses daar niet
meer zijn, maar het halssieraad zou
hem later een voorwendsel geven om
