_y
De kleine aannemer.
TWEE SOUVEREINEN GEDIEND
De schakel
ALGEMEEN NIEUWS EN ADVERTENTIEBLAD VOOR WEST ZEEUWSCH-VLAANOEREN
4e Jaargang Nummer 175
X"
Drukkers-Uitgevers Firma SMOOR DE HULSTER
V^IJD G 21 M JS48
Boulevard 120 - BRESKENS - Telefoon 27 - Giro' 358296
Verschijnt iedere Vrijdag
Abonnementsprijs
f 1,— per kwartaal franco
per post f 1,15
Prijs der advertentiën
7 cent per m.m.
bij abonnement korting
Advertenties met „brieven
onder nr. of bij ons te
bevragen", lOcent extra
Slot.
Voordat we op het punt waar het
eigenlijk om gaat terugkomen, moet
ik nog een verduidelijking inlassen,
naar aanleiding van een opmerking die
sommige aandachtige lezers van het
vorige hoofdstuk zouden hebben kun
nen maken en wel deze, n.l. dat de
heropbouw van Zeeuwsch-Vlaanderen
door mij wel heel eenvoudig werd ge
dacht en voorgesteld en dat men, mijn
plan volgende, hetzelfde Zeeuwsch-
Vlaanderen zou terugkrijgen zoals het
vroeger was geweest, met al de daar
aan klevende fouten. Natuurlijk was
dat niet mijn opzet en natuurlijk moest
aan de gemeentebesturen de bevoegd
heid zijn toegekend, neen sterker, de
verplichting zijn opgelegd om in voor
komende gevallen de bouwterreinen
zodanig te verkavelen, dat bij de
heropbouw volledig rekening werd ge
houden met toekomstige verkeersmoge-
lijkheden en dergelijke. De ongelukkige
Brouwerijstraat in Oostburg, om maar
een voorbeeld te noemen, zou ook in
mijn opzet nimmer in haar vroegere
toestand mogen herleven. Doch in
grote trekken had men het oude toch
wel op eenvoudiger wijze dan thans
(helaas nog niet is gebeurd)- kunnen
herstellen, met eigen krachten en in
een zodanig tempo, dat vele getrof
fenen thans niet meer in een bunker
of noodwoning zouden moeten ver
toeven.
Helaas, in plaats van de eenvoudige
oplossing van het simpele vraagstuk
van herstel van eenvoudige dorps
woningen, kwam ook hier in Zeeuwsch-
Vlaanderen de theoreticus met zijn
staf van wetenschappelijke medewerkers
zijn intrede doen. Eerst moesten daar
voor'- talloze bureaux uit de grond
worden gestampt en. voor de huis
vesting van de bevolking dier bureaux
worden zorggedragen. Alles zou van
den Haag uit worden gedirigeerd en
bedisseld en de gemeentebesturen wer
den met haar voldoend deskundige
diensten volledig uitgeschakeld. Geleer
den, die ongetwijfeld onmisbaar zijn bij
dé uitvoering van een werk als
bijvoorbeeld de Maastunnel in Rotter
dam of van een wolkenkrabber in
Amsterdam, werden 'aan het werk ge
zet bij het ontwerpen van plannen voor
de heropbouw van Boerenhol en Klein
Brabant. De in het Land van Cadzand
aanwezige architecten waren blijkbaar
geen architect, althans zij werden als
zodanig niet bevoegd geacht. Zij moch
F U t L
T O
89^ door OUTDA
Met die woorden sprong de marke
tentster in het zadel. Een seconde
later stoof zjj voort.
„Een katje met het hart ener tij
gerin, dacht Cecil, terwijl hij naast
de dode Bedouïn op een hoop stenen
ging zitten. In zijn oog was zij veel
eer een jong soldaat dan een jong
meisje. Bijna nog voordat het geluid
der hoefslagen van haar paard in de
verte was weggestorven, was zijn geest
reeds met een ander beeld vervuld.
Intussen reed Cigarette zo stevig
door als een jager. Snel rende zij
naar de stad, deed daar- een ieder
voor haar uit de weg stuiven en reed
rechtstreeks naar de kazerne der jagers.
Toen zij bij de poort halt hield, kreeg
zij de kapitein-adjudant Vireflau in 't
oog. Juist hem moest zij hebben en
daarom gaf zij hem achteloos een wenk,
alsof hij een recruut was en niet zulk
een invloedrijk officier.
ten wel wat tekeningen maken, doch
ze moesten zich «associëren met een
of ander architect van over de
Schelde, anders konden hun tekeningen
en bouwontwerpen niet de goedkeuring
verwerven van de hogere en hoogste
leiders van de rijksbureaux voor de
heropbouw van Zeeuwsch-Vlaanderen.
Een architect met een kantoor in
Rotterdam, den Haag of Amsterdam,
die met veel moeite op de kaart van
Nederland ergens in het Zuiden een ge
deelde kon ontdekken dat Zeeuwsch-
Vlaanderen heette en waarvan hij
eigenlijk dacht dat het bij België be
hoorde; iemand dus die helemaal niet
ter plaatse bekend was - en dat vooral
ook niet hoopte te worden daar onder
die boeren - zou dus in Rotterdam,
den Haag of Amsterdam mooie ont
werpen maken voor het herstel van het
geschonden aangezicht van Zeeuwsch-
Vlaanderen. Op papier toverde zo
iemand een éénvoudig dorps-café in
de door hem nimmer aanschouwde
wereldstad Nieuwvliet om tot een soort
voormalig Hotel Coomans in Rotter
dam. Er is wel geen waterleiding in
Nieuwvliet, doch desondanks ontwierp
hij een viertal W.C.'s 'binnenshuis en
zo alles navenant. Kortom het werd
een ding zo groot en zo mooi, dat,
ware het tot stand gekomen, de dorps
straat in Nieuwvliet voortaan slechts
één huis zou hebben gehad, waartegen
de rest als krotten aanleunde. Het
ding was bovendien onbetaalbaar duur
en mede om die reden is het nooit
tot stand gekomen. Een' plaatselijk of
gewestelijk architect zou zo'n gebouw
natuurlijk nimmer hebben ontworpen,
omdat die in de voornaamste plaats
rekening houdt met de financiële draag
kracht van zijn opdrachtgever; een
architect uit de verre stad daarentegen
is zeker van oordeel dat die rijke
boerenmensen flink gevild kunnen wor
den en nietwaar, 8 procent architecten-
kosten van een bouwsom van zestig
duizend gulden is meer dan van het
bescheiden bedrag van twintig mille,
waarvoor het onderwerpelijke gebouw
kon worden hersteld! Doch met dat
al zitten we in Zeeuwsch-Vlaanderen
aan die vreemde architecten-bureaux
- ik bedoel die van over de Moerdijk-
vast en we zullen moeten goedvinden,
dat onze acht procent van de bouw
kosten, ook voor de meest eenvoudige
woningen in het Land van Cadzand,
daarheen verdwijnen.
Over smaak ,valt moeilijk te twisten;
wat de een mooi vindt, vindt een
ander niet mooi of afschuwelijk lelijk.
Doch mij persoonlijk is het nog steeds
„Zeg, kapitein Vireflau, kom eens
hier! Ik zal jë eens een mooi stukje
vertellen voor je stamboek Die korpo
raal van je - de mooie Victor, je weet
wel? - is door vier stomdronken hon
den van Arbicos aangevallen. Hij ge
droeg zich in één woord' als een held
en had met die honden zelfs zoveel
geduld, dat hij niet een hunner zou
hebben gedood. Maar ik wel! Ik schoot
er een door de hersens - een mooi
schot! Die vent ligt nu op de weg
naar Oran. Uit vrees, dat een voorbij
ganger de schuld zou krijgen, wild
Victor het lijk niet alleen laten. Daar
om kom ik u vertellen wat er is voor
gevallen, met het verzoek een paar
man te zenden om het liik van die
jakhals naar de stad te brengen. Ha,
die Bel-a-faire-peur van jullie is een
kranige kerel! Waarom maakt hij niet
meer bevordering? Dat Frankrijk hem
korporaal laat, is niet in de haak".
Nadat zij dit bevel had gegeven op
zo achteloze en voorname totfn, alsof
zij generaal was, wipte Cigarette van
haar paard, wierp een soldaat de teu
gel toe en was verdwenen, voordat
een raadsel dat er een deskundige te
vinden is, die het hol van Manneke
Pies aan het Keipad in Breskens moöi
vindt. En toch moet die er zijn, want
een architect moet van dat schoons de
ontwerper zijn en een super-viserende
bouwkundige autoriteit moet daaraan
zijn goedkeuring hebben gehecht. On
getwijfeld moet de ontwerper daarvan
de sarcophaag van Tuthankhamon voor
ogen hebben gestaan, want daarmede
heeft dat bouwsel de meeste overeen
komst. Laten we hopen dat Breskens
gespaard moge blijven voor verdere
nabootsingen van Egyptische bouw
werken en dat de betrokken architecten
zich meer zullen toeleggen op het voor
deze gemeente meer gebruikelijke wo
ningtype, desnoods met kleine ruiten
van boven en grote beneden of om
gekeerd of wel zoals in Sluis, met
brievenbussen ter hoogtevan de stoep,
waardoor de brievenbestellers in Sluis
in de toekorhst allemaal het spit zullen
krijgen en de betrokken architect on
getwijfeld een stoel zullen toewensen,
ergens anders dan in de hemel. Hoofd
zaak is echter dat er spoedig bruik
bare woodhuizen komen en in' voldoen
den getale. Woonhruizen, niet alleen in
Breskens, maar ook in alle andere ge
troffen gemeenten van Zeeuwsch-
Vlaanderen, ontworpen door plaatselijk
aanwezige eenvoudige krachten en te
bouwen door plaatselijke metselaars ën
timmerlieden, op de wijze zoals dat
voor de oorlog, steeds en tot ieders
tevredenheid is geschied. We hebben
hier geen behoefte aan buitenissig
heden en allerlei tierelantijntjes, maar
wel aan de oude, beproefde, gezellige
dorpswoningen, zoveel en zo spoedig
mogelijk. Pas daarna kunnen we ons
gaan toeleggen op variabele villabouw,
waarop de architectonische kunstenaar
zijn scheppingslusten mag botvieren.
YVe mogen de neigingen van die heren
niet blijvend negeren thans komen ze
in een tijdperk van nuchtere werkelijk
heid niet van pas, doch er is geen
bezwaar tegen, dat ze later hun studie
kosten terug verdienen op de wijzë die
zij zich hadden gedacht. Niet nu, waar
een berooid volk elke cent nuttig moet
besteden aan het verkrijgen van een
bewoonbaar huis.
Het feit dat de heropbouw van de
verwoeste woningen in Zeeuwsch-
Vlaanderen van boven af, van uit Den
Haag werdgedirigeerd en bedisselden
waarbij de gemeentebesturen geheel
werden uitgeschakeld, heeft behalve
een eindeloze bureaucratische romp
Vireflau eigenlijk nog wist of hij het
voorbeeld van het gehele leger volgen
en om haar grillen lachen, dam wel
zich over die belediging, zijn waardig
heid aangedaan, boos maken zou.
Toen zij l'As de Pique voorbiikwam,
riep Tata, de znua-af, haar aan. „Ha,
Cigarette, ben jij daar! Komaan, beste
meid. Kom binnen!
Over de schouders van Tata heen
kon Cigarette- door het open raam in
de zaal zien. Wolken rook krinkelden
naar de zolder en waren oorzaak, dat
de lampen flauw licht gaven De lucht
van slechte wiin bezwangerde de damp
kring en een troep lachende, baardige
gezichten en verlepte schoonheden vul
den het vertrek.
Twee avonden vroeger zou zij met
een enkele sprong door het venster
midden in dat bedelaarspaleis zijn te
recht gekomen. Thans echter had het
voor haar, waarom wist zij niet, geen
aantrekkelijkheid. Zij ging naar huis en
rolde zich op haar stroleger als een
katje ineen om te slapen. Doch voor
't eerst van haar leven kwam de slaap
niet zo terstond en toen hij haar ein
slomp en architecten-inschakeling van
boven de Moerdijk nog een ander
ik zou het willen noemen, minder pret-
tig verschijnsel met zich gebracht.
Met dit laatste bedoel ik de talloze
bouwbureaux, bouwsyndicaten en aan
nemers in 't groot, die eveens boven
de Moerdijk thuisbehorende, zich mees
ter hebben gemaakt van het leeuwen
aandeel in de uitvoering van verschil
lende bouwwerken in Zeeuwsch-Vlaan
deren. Uit gebrek aan werk in het
Noorden zijn deze firma's zeker niet
naar het Zuiden afgezakt, want vlak
bij huis ligt ook voor hen het werk
voor het oprapen. Daarvoor moest dus
een andere aanleiding bestaan en naar
mijn mening kan dat geen andere zijn,
dan de mogelijkheid van grotere win
sten in het Zuiden, waar voor hen
geen concurrerende groot-aannemers
waren en in de plaats hunner inwoning
wel. Ik meen voldoende te hebben aan
getoond, dat Zeeuwsch-Vlaanderen aan
die vreemde groot-aannemers geen be
hoefte had of heeft en het feit dat ze
er nu wel werkzaam zijn en blijven,
vormt naar mijn mening een niet denk
beeldig gevaar voor de plaatselijke,
Jaat ik ze maar noemen, kleine aan
nemers in het Land van Cadzand. Als
gezegd, de leiding van de wederop
bouw huist in Den Haag en de grote
aannemers uit Holland zullen allicht
meer connecties bij die leiding hebben,
dan hun kleine collega's uit het verre
Zuiden. Zonder nu nog bepaald te
denken aan corruptie, is het toch wel
zeer waarschijnlijk te achten, dat .bij
het verkrijgen van bouwvergunningen,
bij de toewijzing van bouwmaterialen
enz., 'die over connecties beschikkende
groot-aannemers eerder aan bod zullen
komen dan die onbekende kleine aan
nemers uit Zeeuwsch-Vlaanderen. Enigs
zins pijnlijk vind ik het en velen
met mij dat de leider van het
Streekbureau in West Zeeuwsch-Vlaan
deren op i Mei zijn functie heeft neer
gelegd, om over te gaan in dienst van
een van de in het Land van Cadzand
werkzame groot-aannemers uit Holland.
Dit heeft bij verschillende kleine bou
wers in Zeeuwsch-Vlaanderen een on
behaaglijk gevoel verwekt, laten we
hopen ten onrechte! Een feit is even
wel dat verschillende kleine aannemers
zeer veel moeite hebben met hun toe
wijzingen van materialen, terwijl boven
bedoelde en ook andere groot-aannemers
schip na schip met bouwmaterialen
aangevoerd krijgen. Voor de kleintjes
is geen witte steen beschikbaar, voor
de grote aannemers in Zeeuwsch-
Vlaanderen daarentegen wél. De kleine
delijk bekroop, vond hij een zucht van
rusteloosheid op haar lachende mond
en fluisterde Cigarette in de droom:
„Och, wat is ze mooi! Wat is ze toch
mooi!"
De eigenares van de witte Koning.
„Zolang ik te velde was in Kabyiië,
was hut uit te houden, maar hier!''
dacht Cecil, terwivl hii vroeg in de
chambree ontwaakt, het oog over de
smalle, lange kamer liet gaan, waarin
zijn kameraden lagen te slapen'.
In de bedrijvigheid van het leven te
velde, in de opgewondenheid van de
krijg vond hij zijn bestaan vriiwel
draaglijk. Zelfs had hij og-enblikken,
dat hem dit bepaald genot schonk en
hem meer waarachtige belangstelling
inboezemde, dan hij ooit had gekend.
Maar in de eentonigheid van het ka
zerneleven werd zijn bestaan hem
meermalen een hel. Thans vroeg hij
zich wel eens af, waarom nog niet een
van al de zwaarden welke zich reeds
met het zijne hadden gekruist, de weg
naar zijn hart had gevonden, waarom
niet een van de wonden,, welke hem