DE SCHAKEL
Nieuws- en Advertentieblad voor West Z.-Vlaanderen
Herdenkingssamenkomst
te Breskens.
11 September.
Indië weer vrij.
No. 36
Maandag 17 September 1945
le Jaargang.
Drukker-Uitgever.
Fa. Smoor de Hulster
Boulevard 120 - Rreskens
Prijs per kwartaal f 1,25
Franco per ptost f 1,40
Advertenties 7 ct. p. m.m.
Weekblad onder Redactie v d. Werkgroep Wederopbouw West Z.-Vl., Hoofd-Redacteur de heer A. Hoolhorst, Oude Haven 8, Oostburg
Men kan zich nauwelijks voorstellen,
dat er reeds een jaar verloopen is, na
de ramp, die over Breskens kwam.
Op die trieste dag, toen de Duit-
schers nog steeds in allerijl naar Bres
kens vluchtten, verschenén er weer
vliegtuigen boven ons landjeditmaal
lag hun doel maar al te nabij. Nog
even dachten wij, dat het weer om de
fabrieken te Vlissingen ging, maar
spoedig werd het duidelijk, dat deze
afschuwelijke rookmassa's, dat de felle
ontploffingen, die in verre omtrek de
grond deden trillen, niet kwamen van
de overkant, dat het op of bij Breskens
moest zijn. De moffen weigerden om
even gelegenheid tot telefoneeren te ge
ven, om op die wijze zekerheid te
krijgen omtrent de ramp. Spoedig kwa
men echter koeriers in verschillende
plaatsen, die het trieste vermoeden be
vestigden, waarna van alle kanten hulp
colonnes naar Breskens gingen. Wij
hoeven hier niet te vermelden, hoe het
beeld in Breskens was, wel willen wij
herinneren aan de moed en de kracht,
waarmede velen het reddingswerk ver
richtten. Nog zien wij, hoe door rook
en stof, over puinhopen en duode paar
den heen, de reddingsploegen de ge
wonden naar een verzamelplaats brach
ten, nadat ter plaatse de eerste hulp
verleend was. Nog zien wij, de rade
lozen, die hun familie zochten, de zwaar
gewonden, die ergens op wat stroo de
laatste strijd streden, zonder dat iemand
bij hen was, want wie werken kon,
moest helpen om nog zoo veel moge
lijk levens te redden.
Nog zien wij, hoe een vrouw onder
het puin vandaan kwam en even later
haar baby en nog wat later vond de
man zijn vrouw en kind. Maar velen
vonden hun vrouw, haar man of hun
kind niet meer, velen zochten naar
vader of moeder, maar moesten hun
zoeken zonder resultaat opgeven.
Moeilijk was het om de gewonden
naar Oostburg en IJzendijke te vervoe
ren, waar zij behandeld en verpleegd
konden worden. Nadat de eerste hulp
in hoofdzaak verleend was, trokken de
artsen naar de ziekenhuizen, waar zij
tot diep in de nacht werkten, bijgestaan
door de onvermoeibare zusters.
De hal van het ziekenhuis lag vol
gewonden, waarvan telkens één naar
de operatiekamer ging. Om half één
werd de laatste gewonde naar binnen
gebracht. Hoewel er nu reeds een jaar
verloopen is na deze ramp, mogen wij
toch nog wel een woord van hulde
en dank uitspreken voor het prachtige
werk, dat er verricht is door'de artsen
en het verplegend personeel onder de
moeilijkste omstandigheden.
Elf September zal voor velen een
dag van droeve herinnering zijn. Velen
zullen meer dan anders hun dooden
herdenken, velen denken terug aan de
dag, dat zij invalide werden. De elfde
September is een moeilijke dag voor
ons landje, voor Breskens in 't bijzon
der. Van deze plaats mogen wij de
wensch uitspreken, dat door eendrach
tig samenwerken aan het herstel, vele
zielswonden langzaam maar zeker ge
heeld zullen worden. H
Indië is weer vrij. De Jappen zijn verslagen,
hebben zich overal in onze archipel overge
geven, behalve op Oost Borneo, waar zij nog
vechten om hun ondergang nog wat uit te
stellen, óf om voor goed van de aarde te
verdwijnen. Spoedig zullen onze troepen de
bevrijde gebieden gaan bezetten en zullen de
burgerlijke ambtenaren, die voorloopig in
militair verband werken, het gezag in handen
nemen en zal de tijd komen om de schade
op te nemen en aan het herstellen te gaan.
Die taak zal zwaar zijn, want Indië is zoo
uitgestrekt, dat de meeste Nederlanders daar
nauwelijks eenig idee van hebben.-Van Oost
naar West is de afstand evengroot als van
Amsterdam tot ver in Siberië, van Noord naar
Zuid als van Amsterdam naar Rome.
Op alle eilanden moeten ambtenaren komen,
overal zullen technici moeten zijn, om de
havens en fabrieksinstallaties te herstellen,
overal landbouwkundigen om de plantages te
leiden. Het kan niet in korte tijd klaar zijn,
ook hier zal geduld geoefend moeten worden.
Maar men kan er zeker van zijn, dat de
rubber, koffie, thee en cocosboomen nog
steeds gr-oeien en door het* schitterende
klimaat, heel snel. Gelukkig zijn er betrekkelijk
weinig machinerieën noodig om de genoemde
producten te verwerken, zoodat men mag
aannemen, dat deze koloniale voortbrengselen
betrekkelijk spoedig weer aangevoerd zullen
worden, als er voldoende scheepsruimte is.
Wij zullen nog wel geruimen tijd op een
fietsband, op flinke voorraad koffie, thee, tabak,
cacao, specerijen moeten wachten, maar het
begin is er. „Het daget in het Oosten".
Dinsdag j.l. had alhier onder bijzonder groote
deelneming een samenkonst plaats bij het
massagraf.
De Burgemeester kon door een keelaandoe
ning niet spreken, zoodat zijn rede door den
secretaris als volgt werd voorgelezen
Het is vandaag juist een jaar geleden, dat
ongeveer op dit uur een zware ramp ons
rustig en vredig Breskens heeft "getroffen. De
zwaarste ramp, welke ooit dit dorp heeft ge
teisterd. Het was een schoone, zonnige herfst
dag. ledereen was in feeststemming omdat de
groote terugtocht der Duitschers in vollen
gang was. Er werd niet gewerkt, vol spanning
zag men uit naar het einde van een onafge
broken stroom wereld veroveraars. De kinderen
speelden op straat, de vrouwen deden hun
huishouden. En toen opeens een oorver-
doovend lawaai. Het geronk der vliegtuigen
werd overstemd door een fel afweervuur, dat
op zijn beurt als 't ware onhoorbaar werd
door explosies. Een bommenregen daalde nper
op dit welvarend dorp.
Ik mag niet verder gaan met de beschrijving
van dien afschuwelijken i iden September 1944.
Daarvoor zijn we hier niet tezamen gekomen.
Op een kerkhof wordt nooit gesproken over
het smartelijk lijden dat den overledene ten
grave heeft gebracht. En zoo willen wij hier
op dit massagraf niet spreken over den gru-
welijken dood, die een einde maakten aan zoo
veler leven. Neen, wij zijn hier in de eerste
plaats geschaard rondom dit massagraf om
onze dooden eerbiedig en zwijgend te gedenken.
Het is een daad van liefde en van toege
negenheid. Zooals de kinderen op moeders
verjaardag gaan naar moeders graf om wee
moedig te staren op de laatste rustplaats van
haar, die zij boven alles beminden, zoo gingen
wij als burgers van Breskens naar dit groote
graf om met een traan in het oog, met een
brok in de keel onze verwanten en onze vrien
den na te staren en te gedenken.
Meer dan 100 dooden zijn alleen reeds in
dit massagraf ter aarde besteld. Hun namen
zullen worden vereeuwigd in een monument,
dat later door vrijwillige bijdragen en op
initiatief van de werkgroep Breskens, hier
zal verrijzen. Om hun aller nagedachtenis te
eeren zal thans een krans worden gelegd door
de werkgroep Breskens, door de P.Z.E.M. om
in 't bijzonder een gevallen makker te geden
ken, door de schoolkinderen om in 't bijzonder
van hun gevallen speelkameraden afscheid te
nemen. Ik verzoek U een minuut stilte in
acht te jiemen. Zij die gevallen zijn, rusten in
vrede.
Nooit zal ik vergeten hoe op een Septem-
beravond een groote groep mannen uit Schoon-
dijke en uit andere plaatsen bezig waren dit
graf te delven. Het schemerde reeds, het werd
donkerzij gaven het niet op. Hun arbeid
van naastenliefde moest af en naast elkander
stonden de intellectueel en de arbeider met
alleen de sterren als getuigen van hun zelf
opoffering.