SCHELDEBODE
Eva (15) pleegde winkeldiefstal en 'doet het nooit meer!'
woensdag 25 juni 1997
Verhoor
Alternatief
Gesprekken
Reden
Vernielingen
HALT-methode kan 'vreselijk ingrijpend' zijn
WALCHEREN Buro HALT Walcheren begeleidt
sinds 1991 jongeren tijdens het uitvoeren van hun
werkstraf. Vorige week werd een poster op het politie
bureau van Middelburg overhandigd waarmee HALT
de jongeren én de politie bewust wil maken van haar
bestaan. Na bijna twaalfhonderd Walcherse zaken een
reportage over de kans van jongeren om hun misstap
recht te zetten. „Wij hanteren strakke lijnen en re
gels", meent Nel van Welsum, coördinator van HALT.
Een methode die werkt.
door Michiel Elands
aantal
<3^
De motieven/oorzaken waarom de jongeren een delict pleegden
GRAFIEKEN UIT JAARVERSLAG 1996 VAN BURO HALT
aantal
TOO
ÖO
60
40
20
<2?
Welke delicten pleegden de HALT-cliënten
aantal
M Overzicht naar opleiding van de jongeren
Overzicht HALT-verwijzing en van de afgelopen zes jaar
„Ik liep samen met mijn vrien
din in de stad. We waren ge
woon aan het rondkijken. In de
drogisterij zag ik een tube zon
nebrand liggen. Hij was ontzet
tend duur en ik wilde hem heb
ben. Even later zei een beveili
gingsbeambte dat we mee
mochten naar het magazijn.
'Wat krijgen we nou?', dacht ik.
Je gaat er namelijk van uit dat
het wel zal lukken."
Eva pleegde op haar veertiende
winkeldiefstal. Ze werd gepakt
en doorgestuurd naar buro
HALT Walcheren.
Ze vindt het moeilijk te vertel
len wat er twee maanden gele
den precies is gebeurd. Ze zit
wat onwennig met opgetrokken
benen in de fauteuil in de
woonkamer bij haar thuis. Haar
donkere ogen vermijden elk
oogcontact. Terwijl ze vertelt
over haar ervaring met HALT,
komt haar moeder binnen met
koffie. Eva's moeder neemt ook
plaats en beschrijft haar kant
van het verhaal, terwijl Eva
aandachtig luistert. „Ik schrok
heel erg en dacht 'dat kan Eva
niet zijn'. Je verwacht het niet.
Ik was kwaad, vroeg waarom ze
zoiets deed. Ze komt namelijk
niks tekort."
Eva kreeg een werkstraf van zes
uur bij de drogisterij waar ze de
crème gestolen had. Daarnaast
moest ze een excuusbrief en een
opstel schrijven én terugkomen
bij buro HALT voor een eindge
sprek. Jongeren die vernielin
gen aanrichten, moeten daar
naast de schade terugbetalen.
De inmiddels vijftienjarige Eva
volgde de standaardprocedure
van een HALT-cliënt die altijd
begint op het politiebureau.
„Zonder politie, geen HALT",
zegt Leo Kuijl, districtsvoor-
lichter van Walcheren van de
regiopolitie Zeeland. Want het
is de politie die aangehouden
jongeren voor de keuze stelt:
HALT of Justitie.
Een benauwende rooklucht
ontsnapt uit een minieme ka
mer in het Middelburgse poli
tiebureau. De twee raampjes
zijn door een slordige verflaag
geblindeerd. Een leeg bekertje
koffie ligt op een houten tafel
tje, dat samen met een bankje
het enige meubilair is. Sigaret-
tenas ligt over de donkere vloer
verspreid. Met stift en balpen
zijn er teksten op de muren ge
kalkt. „Als het tegenzit kunnen
jongeren hier een paar uur zit
ten," weet inspecteur Kuijl. Hij
staat midden in de kleine ver
hoorkamer. Eikedag wordt de
voorlichter 'indringend' gecon
fronteerd met jeugdcriminali
teit. Op het bureau checkt de
politie de identiteit van de jon
geren die vervolgens een ver
klaring moeten afleggen. De
politie kijkt of een zaak 'HALT-
waardig' is. „Daar moeten we
alert op zijn", vindt de voor
lichter.
In de hal van het bureau hangt
een grote poster van HALT, ge
maakt door jongeren en be
doeld om zowel de verbalisant
als de politie te wijzen op de
HALT-procedure. Via deze me
thode ontlopen jongeren een
strafblad en krijgen zodoende
een tweede kans. Leo Kuijl
vindt het grote pré van de aan
pak dat jongeren een misstap
niet jaren later moeten beboe
ten tijdens bijvoorbeeld sollici
tatie. Als voorbeeld noemt hij
pas geslaagde scholieren. „Heb
ben ze een prachtig diploma,
richten ze na een examenfeestje
vernielingen aan en dan ligt dat
felbegeerde papiertje gelijk in
de waagschaal. De HALT-me
thode ondervangt dat, je houdt
een schone lei."
Bij de HALT-aanpak kiezen de
jongeren voor werken én beta
len. De straf staat in relatie met
het delict en binnen twee maan
den moet de zaak in principe
afgedaan zijn. Het buro geeft
voorlichting en verstrekt les
materiaal, maar hoofdtaak is en
blijft de begeleiding van jonge
ren.
Project HALT (Het ALTema-
tief) is in 1981 in de gemeente
Rotterdam van start gegaan. In
eerste instantie was het een ex
periment, ontstaan door de flin
ke toename van vandalisme.
Het geslaagde proefproject
breidde zich in de loop der ja
ren uit en inmiddels telt Neder
land zeventig buro's. Sinds 17
juni 1991 heeft Walcheren ook
een HALT-buro.
Uit onderzoek van het weten
schappelijk Onderzoeks- en do
cumentatiecentrum bleek eind
jaren '80 al dat de HALT-me
thode 'werkt'. Het vandalisti
sche gedrag onder jongeren die
door Halt zijn aangepakt, werd
teruggedrongen en die trend
1 Nel van Welsum: „Buro HALT hanteert strakke regels en lijnen
zette zich door. '60% van de
HALT-jongeren maakt zich
niet langer schuldig aan vanda
lisme', verduidelijkt Nel van
Welsum, coördinator van buro
HALT Walcheren. De HALT-
methode is erkend in het jeugd
strafrecht en allerlei vormen
van kleine criminaliteit kunnen
vandaag de dag via het lik-op-
stukbeleid bestraft worden.
Het pand aan de Vlasmarkt
heeft aan de buitenkant meer
weg van een winkel. Alleen een
bord op de voordeur maakt met
kleine letters melding van 'buro
HALT Walcheren'. In de 'win
kel' -waar vroeger ooit een wa
penhandelaar heeft gezeten
zijn alle schappen gevuld met
folders en informatiemappen.
De etalage bestaat uit een met
verf bespoten verkeersbord, een
vernield fietswiel en een grote
opgestoken hand -het logo van
HALT- uitgevoerd in papier-
maché.
Het ruime kantoor achter de
'winkel' herbergt een kast vol
dossiers. Een medewerkster van
het buro is telefonisch een
werkplaats voor een cliënt aan
het regelen. Nel van Welsum zit
aan een tafel voor in het kan
toor waar normaal de gespek-
ken plaatsvinden tussen de jon
gere en de coördinator.
Inmiddels heeft Nel van Wel
sum ruim zevenhonderd zaken
behandeld. Zij is sinds de op
richting van het Walcherse
HALT, waar bijna twaalfhon
derd jongeren zich hebben moe
ten melden, betrokken bij het
buro. Een stijging of daling in
het aantal cliënten kan Van
Welsum niet geven. De cijfers
onderbouwen een grillig ver
loop.
Nel van Welsum loopt naar de
dossierkast, haalt er één van de
vele opstellen -die de jongeren
moeten schrijven- tevoorschijn
en citeert: 'Ik had het gevoel
alsof de wereld onder mijn voe
ten vandaan viel.' De coördina
tor onderkent dat een bezoek
aan HALT 'vreselijk ingrijpend'
kan zijn. „Maar we moeten niet
vergeten dat er wel dingen ge
beurd zijn die niet door de beu
gel kunnen."
Het is volgens Van Welsum een
fabeltje dat er meer allochtone
jongeren of kinderen van al
leenstaande ouders zich bij
HALT moeten melden. „Het is
wel typerend dat de meesten
LBO- of MAVO-niveau hebben.
Dat kan ik niet verklaren." De
informatiemap meldt dan ook
dat 'gewone' jongeren vergrij
pen plegen. 'Het gaat gepaard
met het gevoel van stoer zijn en
met groepsgedrag'.
Tijdens de voorlichting die het
buro op scholen en jongeren
centra geeft, ziet Van Welsum
een andere oorzaak voor het
plegen van vergrijpen: norm
vervaging. "Er is onder jonge
ren een tweestrijd. Eén groep
zegt 'als een fiets gejat wordt?
Dan jat je er toch een terug'. De
andere groep is het daar niet
mee eens."
De coördinator en Eva zijn van
mening dat het eindgesprek het
zwaarste onderdeel tijdens het
HALT-traject is. Teruggaan
naar de psychologische barriè
re, noemt Nel van Welsum dat.
In het gesprek worden jongeren
bewust gemaakt van de 'ver
keerde keuze'. Zo wordt bij
voorbeeld met de cliënt uitge
spit wat het voordeel van de ge
pleegde vernielingen was.
„Meestal 0,0", zegt de coördi
nator lachend.
Volgens Van Welsum reageren
alle jongeren anders. „Sommige
komen hier macho binnenlopen
en denken dat ze met mij een
deal kunnen sluiten, zo werkt
het natuurlijk niet." Volgens de
coördinator is het belangrijk
om op dezelfde golflengte te zit
ten als de jongeren. Daarbij
maakt ze de kanttekening dat
elke jongere weer anders rea
geert, dat blijkt wel als ze in de
stad cliënten tegenkomt. „De
één roept 'hallo mevrouw
HALT', de ander durft niks te
zeggen."
Van Welsum is vooral het ge
sprek met Eva bijgebleven. „Ze
zei 'als ik door de stad loop, heb
ik het gevoel dat er een bordje
'dief' om mijn nek hangt."' Eva:
„Ik voelde dat iedereen op mij
lette en dacht 'voor dat meisje
moet je uitkijken'." Van Wel
sum: „Zo'n ervaring is vreselijk
vervelend." Tijdens het gesprek
probeert ze in zo'n situatie de
misstap 'tot proporties terug te
brengen'. „Maar ik zeg nooit
'het valt mee wat je hebt ge
daan."'
Eva: "Ik heb het niet echt om
een reden gedaan." De echte ge-
dachtengang achter haar mis
stap kan de vijftienjarige niet
achterhalen. Ze denkt dat ze
door anderen op het idee is ge
bracht. „De tweede kans is wel
handig." Bij HALT kreeg Eva te
horen dat herhaling wel eens
heel vervelende gevolgen zou
hebben. „Dat heeft goed gehol
pen. Ik doe het nooit meer!"
De moeder van Eva: „HALT is
een kans die je krijgt om dingen
goed te maken, na te denken én
de zaak af te sluiten."
„Slachtoffers begrijpen niet
waarom de jongeren vergrijpen
plegen", zegt Van Welsum. "Ze
vragen zich af 'waarom de dief
stal uit mijn winkel?'" Ze zijn
volgens de maatschappelijk
werkster dan vaak heel verrast
met een excuusbrief en ze wil
len in veel gevallen ook mee
werken aan het uitvoeren van
een sanctie. Hans Keijmel, ad
junct-directeur van de Middel
burgsebasisschool 'De Uilen
burg', was een 'slachtoffer'. Het
gebouw aan de Klarenbeek was
eind vorig jaar doelwit van ver
nieling van een ruit.
Eén van de jongeren, die het
openbare plein als 'hangplaats'
gebruiken, plakte een rotje op
de ruit en stak het af. Keijmel:
„Vernielingen gebeuren met re
gelmaat, tot mijn verbazing
belde de politie dat ze de dader
hadden gepakt."
De gefuseerde school kampt
met veel problemen van dien
aard. 's Ochtends liggen er vaak
sigarettenpeuken, condooms en
gebroken flessenen 's avonds
voelen sommige medewerkers
zich 'behoorlijk bedreigd'. In
het verleden zijn er zelfs kogel
gaatjes aangetroffen. „Het is
een van de plaatsen in Middel
burg met de meeste overlast",
meent Keijmel. De Uilenburg
werd benaderd door HALT of
ze actief willen meewerken aan
de uitvoering van een werk
straf. Dat is intern besproken
en een aantal collega's vreesde
voor 'revanchegedachten'. Uit
eindelijk besloten ze wel mee te
werken. Keijmel motiveert: „Ik
wilde dat die jongen de school
van binnen zou zien als een be
drijf waar kinderen werken en
spelen in de hoop dat hij dieper
zou nadenken over wat hij heeft
gedaan."
Volgens de adjunct-directeur
wordt de school eigenlijk dub
bel gestraft, omdat het tijd en
energie kost om de HALT-jon
gen te begeleiden, "maar dat is
een afweging die je maakt."
Hans Keijmel heeft er dan ook
geen spijt van. Hij was erg te
vreden over de schoonmaakac-
tiviteiten van de jongen, alleen
was de cliënt vergeten zijn ex
cuses aan te bieden. „Maar te
genover een vreemde is dat een
hele opgave", zegt de adjunct
die hem dat heeft vergeven. „De
jongen werd ook geconfron
teerd met de onbevangen kin
deren die vroegen of hij de
nieuwe schoonmaker was. Dat
was voor hem meer een straf.
Keijmel juicht voorlichtingsac
tiviteiten op de school toe. „Ook
op onze school zitten wellicht
toekomstige HALT-klanten."
Voor hem is het belangrijk dat
de ouders van de kinderen daar
in grote mate bij betrokken
worden. Hij vindt deze vergrij
pen iets van alle tijden en zou
niet weten waarom iemand van
het VWO braver is dan een
LBO'er. Volgens Keijmel trapt
iedereen weieens rotzooi. „Er
zijn maar weinig mensen uit
een groep die weglopen en niet
meedoen.
De naam Eva is om reden van
privacy gefingeerd, haar zaak is
onherkenbaar gemaakt.
Het artikel kwam tot stand
dankzij de uitgebreide mede
werking van coördinator Nel
van Welsum.
Jongeren die een vergrijp hebben gepleegd, verblijven soms uren
De politiebeambte neemt dan een verklaring af
voor verhoor op het politiebureau.
FOTO'S PIET DAVIDSE
0
