Te Veldhuis dringt aan op snelle beslissing
Windenergie blijft aanvullende oplossing
Lokaal handelen, mondiaal denken
s voor energiebesparin
Kleine wasjes, grote wasjes
Grillgerechten 'aanstralen'
verwarming op scherp
Slapend rijk worden
Kurkdroog of strijkdroog
Kritische pottenkijkers
Gebakken lucht
Strijken met nagloeiwarmte
Koelkast is geen vrieskist
„WE KUNNEN NIET ANDERS DAN EEN KERNCENTRALE BOUWEN
TECHNISCHE ONTWIKKELING WINDTURBINES MET SPRONGEN VOORUIT
Techniek
Baken
Lokale Agenda 21
Stuurgroep
Waarschijnlijk zal niemand bij iedere wasbeurt eerst het was
goed wegen voordat het in de trommel wordt gestopt. Toch is
het goed om eens bij wijze van proef na te gaan hoeveel volu
me bijvoorbeeld drie of vijf kilo wasgoed inneemt. Het makke
lijkst doet u dit door de volle wasmand op een personenweeg
schaal te zetten. Zo kunt u nagaan hoeveel kilo er in de was
mand kan (het gewicht van de lege wasmand moet u er na
tuurlijk aftrekken). In veel gevallen zal blijken dat men de nei
ging heeft minder wasgoed in de wasmachine te stoppen dan
in de gebruiksaanwijzing van de machine geadviseerd wordt.
Dat betekent elektriciteits- en waterverspilling. Misschien
komt het doordat veel mensen denken dat de wasmachine eer
der kapot gaat als de wasmachine steeds vol geladen wordt.
Terwijl dit juist veel eerder het geval is bij een wasmachine die
maar gedeeltelijk vol geladen wordt.
Grillgerechten zijn gezond. Ze lijden niet aan verlies van
smaak en voejdingsstoffen en ze zijn gauw klaar. Dat laatste
maakt de elektrische of gasgrill tot een energiebewust appa
raat. Voor het gebruik gelden verschil;lende "nuttige wen
ken". Plaats platte stukken vlees, en dergelijke, hoog in de
grill. Zet ronde en grote stukken op een lagere plaats. Heeft
het te grilleren stuk vlees een ongelijkmatige vorm, snij het
dan in stukken die elk ongeveer een gelijk gewicht en een ge
lijke vorm hebben. Het vet en de vleessappen die van de ge
rechten druipen, kunnen beter niet worden gebruikt voor het
maken van saus of jus. Bij een grill die alleen bovenwarmte
heeft, kan worden geprofiteerd van warmteweerkaatsing. Leg
een velletje aluminiumfolie op de bodem van de grill. Het ge
recht wordt dan ook van onderen "aangestraald".
Er zijn geavanceerde klokthermostaten in de handel. Het gaat
om klokthennostaten, die vooraf te programmeren zijn, zodat
ze 's avonds op de juiste tijd de cv-ketel tot bijvoorbeeld 15
graden (nachttemperatuur) terugregelen. 's Morgens, voor het
opstaan, brengen ze de cv-ketel automatisch weer in de dag
stand van bijvoorbeeld 20 graden. Heeft u geen combiketel
(een cv-ketel die zowel voor de centrale verwarming als voor
sanitair warm water maakt)? Zorg er dan voor dat de cv-ketel
'zomers niet onnodig energie verbruikt. Draai zodra de buiten
temperatuur blijvend aangenaam is, de waakvlam uit. Schakel
de cv-pomp uit maar laat hem wel een uur per maand draaien
om defecten te voorkomen. Pas zonodig een pompschakelaar
toe, die laat de C.V.pomp alleen draaien als het nodig is. De
besparing op het elektriciteitsverbruik zal dan jaarlijks tussen
de 300 en 600 a kilo Wattuur liggen.
Wie in bed ligt heeft doorgaans aan de warmte van de dekens
of dekbed en matras meer dan genoeg. In de rest van de wo
ning kan het 's nachts best wat koeler zijn dan overdag. Als er
een verwarmingssysteem met een kamerthermostaat is, zet die
dan 's nachts bijvoorbeeld op 15 graden.
Wanneer de thermostaat nog lager wordt gedraaid, dan duurt
het de volgende morgen langer voordat de kamer weer op tem
peratuur is. Wanneer het huis tijdens het stookseizoen enkele
dagen niet bewoond wordt, open dan de binnendeuren en zet
de kamerthermostaat op bijvoorbeeld 12 graden. Een beetje
vochte lucht maakt het sneller behagelijk in huis. Verdampers
op de radiatoren of een elektrische luchtbevochtiger kunnen
helpen. Een luchtbevochtiger gebruikt weinig energie. Een
ideale (relatieve) luchtvochtigheid ligt tussen de 40% in de
zomerperiode en 75% in de winterperiode.
Wie het wasgoed zo snel mogelijk weer in de kast wil hebben,
zal ongetwijfeld gebruik willen maken van een centrifuge
en/of een wasdroger. Deze apparaten hoeven de was niet kurk
droog af te leveren. Strijkdroog is soms ook al goed genoeg.
Dat wil zeggen dat de was nog enige vochtigheid mag hebben.
Het strijkt zelfs prettiger. Langzaam draaiende centrifuges
zijn stroomvreters. Bij 500 toeren per minuut heeft een centri
fuge weinig effect. Bij 800 toeren haalt hij 25%vocht uit de
was, bij 1000 toeren stijgt het effect tot 35% van het aanwezi
ge vocht en bij 2800 toeren per minuut haalt de centrifuge 60%
vocht uit het natte textiel. Veel wasautomaten centrifugeren
de was maar bij 800 toeren per minuut.
Teksten:
Dave Krajenbrink
Tips: Delta Nutsbedrijven
Redactie:
Andrien Smeels-Botterweg
Het loont de moeite de pannenvoorraad eens uit de kast te ha
len en kritisch te bekijken. Bijvoorbeeld de pan waarin meest
al de eieren worden gekookt. Flink wat ketelsteen erin zeker?
Zo ja, kook er dan eens eën paar aardappelen in of verwijder
de ketelsteen op een andere manier.Is de eierkookpan mis
schien wat te groot? Heeft hij een dikke bodem? Past er geen
deksel op? Bedenk dan dat een echte eierkoker, die gewoonlijk
elektrisch wordt gevoed, 80% minder energie vraagt dan de ei-
erpan die op het gas of op de kookplaat wordt gezet. Als u
elektrisch kookt kunnen de normale pannen die dagelijks wor
den gebruikt, onnodig energie kosten doordat ze geen vlakke
bodem meer hebben. Het kan zijn dat ze te dikwandig zijn of
te groot voor het doel waarvoor ze worden gebruikt. Snel
kookpannen die een keer te heet zijn geweest, kunnen lekke
afdichtingen krijgen. Vervanging van deze ringen komt kook
tijd en energierekening ten goede.
In het gas of elektrisch fornuis zit meestal een normale bak
oven. Soms kunnen in zo'n oven ook grillgerechten klaarge
maakt worden. Houdt dan wel rekening met de omstandigheid
dat een oven, in verhou;ding tot de gerechten die erin gescho
ven worden, vaak te ruim bemeten is. De overbodige oven
ruimte moet niettemin verwarmd worden. Wie naast een forn
uis ook nog een grill (gas of elektrisch) met een kleinere inhoud
bezit, kan daar dan beter gebruik van maken.Bij de bereiding
van gerechten in een fornuisoven gaan de grootste energiever
liezen in het voorverwarmen zitten. Het komt vaak voor dat de
oven op de hoogste temperatuur wordt voorverwarmd, om
hem later als het te bakken gerecht erin gaat op de gewenste
thermostaatstand in te stellen. U kunt de oven beter voorver
warmen op de thermostaatstand die voor het te bakken ge
recht moet worden aangehouden.Cakes en andere gerechten
die moeten rijzen, kunnen al tijdens het voorverwarmen in de
oven worden gezet. Zij gebruiken de warmte om te rijzen.
Ovens die voorzien zijn van geforceerde heteluchtverwarming
(met ventilator dus) zijn 25 tot 40% zuiniger met energie dan
"gewone" bakovens.
Bij het strijken van wasgoed zijn geen sensationele energie
winsten mogelijk. Maar wie kien is kan toch op jaarbasis en
kele tientjes verdienen door enkele eenvoudige maatregelen
toe te passen. Moderne strijkijzers zijn regelbaar. Begin met
het wasgoed dat op de laagste temperatuur gestreken mag
worden en verhoog geleidelijk aan de thermostaatstand naar
mate er stukken textiel onder de strijkijzerzooi komen die op
een hogere temperatuur gestreken mogen worden. Schakel het
strijkijzer enkele minuten vóórdat het laatste stuk wasgoed
aan de beurt is, uit. Zo wordt van de nagloeiwarmte geprofi
teerd. Dit kan nog worden geoptimaliseerd door aan het eind
van het strijkprogramma weer enkele "koelere" stukken tex
tiel onder handen te nemen. Schakel een strijkijzer uit door de
stekker uit het stopcontact te trekken.Bij gebruik van een
strijkmachine moet de volle breedte van de wals benut wor
den. Zet de machine pas aan als er een flinke partij strijkgoed
is en gebruik ook hier de nawarrate. Was van tijd tot tijd de
strijkhoes en controleer regelmatig de rol op elasticiteit.
Koelkasten zijn waardevolle hulpen in huis, omdat ze de voor
raden fris en vers houden. Een koelkast moet echter wel de
kans krijgen zijn werk naar behoren te doen. Zet de koelkast
waterpas, anders kiert de deur en dat betekent verlies van
koelvermogen. Houdt de temperatuur in de kast op vijf graden
celsius (boven nul). Het mag in de kast niet vriezen. Zet ge
rechten of flessen niet zonder dat ze zijn afgedekt of afgesloten
in de koelkast. Ontdooi de koelkast op tijd.
MIDDELBURG - Als lid van de klimaatcommissie
onderzocht Tweede Kamerlid voor de VVD Jan Te
Veldhuis de voor en tegens van verschillende vormen
van energieopwekking. Samen met de andere commis
sieleden van D66, Groenlinks en PvdA, kwam hij tot
de conclusie dat er op korte termijn beslist moet wor
den of Nederland wel of geen kernenergie gaat gebrui
ken.
Alle feiten naast elkaar gelegd
ontkomt Nederland er volgens
Te Veldhuis niet aan om kern
centrales te bouwen. Daarmee
is hij geen uitgesproken voor
stander van kernenergie. „Ik
ben geen tegenstander, dat is
toch wat genuanceerder," aldus
het Middelburgse kamerlid.
De klimaatcommissie ging te
rade bij alle mogelijke deskun
digen en raadpleegde alle lite
ratuur over verschillende vor
men van energieopwekking.
Daarbij was één ding zeker:
tussen nu en vijftig jaar is het
niet mogelijk om Nederland op
duurzame energie te laten
draaien. En die tijd is er niet
volgens Te Veldhuis. „De ko
mende tien jaar zullen een aan
tal ontwikkelingsgebieden zo
als China, India en Brazilië,
meer co2 uitstoten dan de hele
Westerse wereld bijelkaar. Het
broeikaseffect gaat dan schrik
barende vormen aannemen en
is de toekomst van de wereld in
gevaar."
Vandaar dat de klimaatcommi-
sie er bij de regering op aan
dringt een beslissing te nemen
over het gebruik van kernener
gie. Te Veldhuis: „We hebben
het als belangrijk onderwerp
opgevoerd omdat het gebruik
van kernenergie naast nadelen
ook voordelen heeft. Om te be
ginnen kan niemand ontkennen
dat bij de toepassing van kern
energie geen uitstoot van co2
plaatsvindt en er dus geen
broeikaseffect optreedt. Het
argument dat bij het winnen
van uranium gebruik wordt ge
maakt van fossiele brandstof
fen en dus co2 vrijkomt vind ik
niet zo sterk. Bij alle vormen
van energieopwekking heb je
een hoeveelheid energie nodig
om het boven de grond te krij
gen." Uit de analyses van de
klimaatcommissie bleek ook
dat kernenergie op het punt
van zure regen veel beter
scoort. Bij de verbranding van
olie, gas en kolen komt zwavel
dioxide en stikstofdioxide vrij
die zure regen veroorzaken.
Voor wat betreft de waterver-
ontreining ontlopen energieop
wekking met fossiele brand
stoffen en kernenergie elkaar
niet veel. De warmte die vrij
komt wordt zowel door de ko
lencentrale als de kernenergie
centrale geloosd in de Wester-
schelde.
Onlangs stelde Jan Te Veldhuis
in een overleg tussen Gedepu
teerde Staten en Zeeuwse ka
merleden voor om te onderzoe
ken of de warmte en Co2 die
vrijkomt bij de procesindustrie,
zoals Hoechst en Total, niet op
gevangen kan worden en te ge
bruiken voor bij voorbeeld de
glastuinbouw.
Een zwaarwegend nadeel blijft
voor velen het risico op een on
geluk en de gevolgen die een
ongeluk met een kerncentrale
met zich mee brengt. Te Veld
huis: „Dat kan ik mij na Tjer-
nobyl wel voorstellen want de
gevolgen waren natuurlijk des
astreus. Maar met de moderne
centrales is de kans op een on
geluk een verwaarloosbaar ri
sico. Dan praat je over een kans
van 1 op de 10 miljoen dat er
een dode valt. Als je auto rijdt
is dat een op de vierhonderd."
Als je het op de man af vraagt maakt iedereen zich zorgen
over de toekomst van de aarde. Het gat in de ozonlaag, het
verdwijnen van tropische regenwouden, broeikaseffect, we
vinden het allemaal zorgwekkend. Ondertussen draait de eco
nomie door en consumeren we tegen de klippen op. Het op
wekken van energie moet zo schoon en veilig mogelijk. Geen
kolencentrales dus en kernenergie is na Tjemobyl onderaan
de politieke agenda gekomen. Op deze pagina een interview
met Tweede Kamerlid voor de VVD Jan Te Veldhuis, die geen
andere keuze ziet dan kernenergie en met John Springer van
de vereniging Zeeuwind. Voor hem is windenergie het alter
natief voor de toekomst, al staat deze ontwikkeling nog in de
kinderschoenen en blijft windenergie een aanvulling op de
bestaande vormen van energieopwekking. Verder een artikel
over duurzame ontwikkeling. Een visie van de Verenigde Na
ties waarmee het cliché 'red de aarde, begin bij jezelf', werd
omgedraaid in het nieuwe motto 'Lokaal handelen, mondiaal
denken.' En wie écht dicht bij huis wil beginnen, kan moge
lijk zijn voordeel doen met energie- en waterbesparende tips,
opgesteld door de Delta Nuts Bedrijven.
VVD-kamerlid mr. A.J. te Veldhuis
FOTO ARCHIEF ZUIDWEST WEEKBLADEN
Ooit had de regering naast Do-
dewaard en Borssele voorzien
in de bouw van nog vier kern
centrales. Maar die centrales
zijn er nooit gekomen en on
langs viel het besluit dat Dode-
waard gesloten wordt. De
kerncentrale in Borssele wacht
eenzelfde lot in 2004, al pleiten
sommige partijen om al eerder
over tot sluiting over te gaan.
Dat zou winst zijn voor de te
genstanders van kernenergie
maar dat betekent niet dat Ne
derland in 2004 gevrijwaard is
van risico's. Net over de grens
met België bij Doel staan al
vier kerncentrales en bij een
ongeluk stoort radio - activiteit
zich niet aan landsgrenzen.
Vooralsnog blijft de overheid
de discussie over kernenergie
voor zich uit schuiven. Er ligt
nu een regeringsbesluit om niet
voor 1998 een beslissing te ne
men over kernenergie. Volgens
Te Veldhuis wordt er in Neder
land de kop in het zand gesto
ken wanneer het over kerne
nergie gaat. „Het moet een
open en eerlijke discussie zijn
op basis van nuchtere feiten. Ik
zal de laatste zijn die ontkent
dat het radio - actief afval geen
probleem is, want we wentelen
dat wel een paar duizend jaar
af. Maar als we Co2 blijven uit
stoten dan laten we een ander
klimaat achter voor onze kin
deren en kleinkinderen."
„Opvallend is dat de partijen
die tegen kernenergie zijn,
Groenlinks, PvdA en D66, ook
erg bevreesd zijn voor het
broeikaseffect. Wanneer je in
Nederland twee centrales
bouwt van ieder 1400 mega-
Watt dan is er 10 procent min
der co2- uitstoot. Dat is onge
veer de huidige doelstelling die
we met miljarden guldens niet
halen. De sluiting van Dode-
waard en Borssele betekent 1,5
procent meer co2-uitstoot.
Voordat het besluit over kern
centrales is genomen zijn we
tien jaar verder en ik weet
bijna zeker dat bij voorbeeld
Groenlinks, misschien met
zand tussen de kiezen, toch
zegt: we kunnen niet anders
dan kerncentrales bouwen.
Want in 2004 zitten we wel met
een probleem.
Mijn eerste keuze is duurzame
energie maar die moet er wel
zijn. Zonne - energie is veel te
duur en we hebben daarvoor
ook te weinig technologie in
huis. Windenergie is een alter
natief maar om een kolencen
trale te vervangen zijn 7000
windmolens nodig. Ik moet er
niet aan denken dat Nederland
windmolenland wordt. Dus zit
ten we over tien jaar klem tus
sen kernenergie, fossiele
brandstoffen met alle broeikas
effecten en duurzame vormen
van energie die er onvoldoende
zijn. Dan denk ik dat we niet
anders kunnen dan een fat
soenlijke kerncentrale te bou-
Goes - De vereniging Zeeuwind plaatste in 1988 haar
eerste drie windturbines bij Bath. Dit leverde 300.000
kWh stroom op. Nu, acht jaar later, staan er in Zee
land in totaal 18 windturbines van Zeeuwind en wordt
de productie voor dit jaar geraamd op bijna 8 miljoen
kWh schone elektriciteit. Daarmee is windenergie een
veelbelovend alternatief voor de toekomst. Maar bete
kent die snelle ontwikkeling dat op den duur kern -
en kolencentrales gesloten kunnen worden?
Zeeuwind is een coöperatieve
vereniging met ruim 2000 le
den. Die leden lenen aan de ver
eniging een bedrag van mini
maal 150 gulden. Met dat geld
worden dan windmolens aange
kocht die aangesloten worden
op het openbare electrici-
teitsnet. De leden zijn daarmee
eigenaar van een windturbine.
Delta Nuts bedrijven regis
treert de hoeveelheid geleverde
energie en betaalt Zeeuwind
daarvoor. Uit deze vergoeding
ontvangen de leden rente en een
winstaandeel over het geleende
bedrag.
De elektriciteit die wordt opge
wekt door windturbines gaat op
in het totale electricteitsaanbod.
Eigenlijk maakt dus iedereen,
wel of geen lid van Zeeuwind,
gebruik van deze groene stroom.
Toch is volgens John Springer
van Zeeuwind berekend dat
voor ieder Zeeuwindlid een der
de van de stroom die wordt ge
bruikt in het dagelijks huishou
den afkomstig is van de eigen
windturbines. Maar dat vindt
Springer het minst belangrijk.
„De motivatie van Zeeuwind en
haar leden is om het gebruik van
duurzame energiebronnen te be
vorderen. De voorraden van fos
siele brandstoffen, olie, gas en
kolen raken een keer uitgeput en
bovendien zorgt de verbranding
ervan voor enorme vervuiling.
Windenergie blijft altijd een ad
ditionele oplossing, maar het op
wekken van groene stroom be
spaart het verbranden van
steenkool, olie en aardgas." Vol
gens cijfers van het Landelijke
Bureau Windenergie bespaart 1
kWh windenergie 0,68 kilogram
Co2, waarvan de uitstoot het
broeikaseffect veroorzaakt. De
uitstoot van zuurequivalenten
die zure regen veroorzaken
wordt verminderd met 0,02. Op
aardgas wordt 0,29 m3
bespaard.
De vereniging Zeeuwind maakt
sinds de oprichting een razend
snelle ontwikkeling door. Met
een ledenkapitaal van ruim 1,2
miljoen gulden zit Zeeuwind fi
nancieel op rozen en kon het
tientje contributiegeld worden
afgeschaft. Springer: „Met 2200
leden, waaronder bijna alle
Zeeuwse gemeenten, zijn we de
grootste coöperatieve vereniging
in Nederland. Daarnaast wordt
de techniek voor het ontwikke
len van windturbines steeds be
ter. Onze eerste windmolens in
Bath hebben een vermogen van
ieder 75 kW, nu zijn we in Bors
sele bezig met het plaasten van
een windturbine van 600 kW."
Die technische vooruitgang
heeft inmiddels een aantal argu
menten tegen windenergie ach
terhaald. De oudere types wind
turbines veroorzaakten geluids
overlast en de turbine kon bij
harde wind de energie niet meer
verwerken. Zo'n rij stilstaande
molens op een winderige dag
dragen niet echt bij aan een po
sitieve beeldvorming over wind
energie. De moderne windturbi
nes draaien gemiddeld 98 pro
cent van de tijd en worden pas
stopgezet bij windkracht 9. Toch
blijft voor velen het spookbeeld
van een molenpark voor ogen
staan. De doelstelling van de
Nederlandse overheid is om
1000 MegaWatt (levert 2,25 mil
jard kWh) windenergievermo-
gen te realiseren voor het jaar
2000. Dat is ongeveer de elektri
citeitsbehoefte van 750 duizend
gezinnen. In 1991 hebben de
rijksoverheid en de besturen van
de zeven windrijke provincie een
akkoord afgesloten waarin een
verdeling van de hoeveel mega-
Watt is afgesproken. Zeeland
zou 250 MW vermogen moeten
leveren. Samen met Noord-
Holland levert deze provincie
daarmee het grootste vermogen.
Met de 18 molens en een geza-
melijke opbrengst van 8 miljoen
kWh moeten er dus nog heel wat
windturbines bijkomen. Het vi
sioen van een molenpark lijkt
gerechtvaardigd. John Springer
denkt dat het zo'n vaart niet zal
lopen en rekent voor: „In het be
gin, met turbines van 75 kW,
hadden we ruim 3000 molens
nodig om aan die 250 MW te vol
doen. In Borssele plaatsen we er
nu een van 600 kiloWatt. Dat
betekent nog maar 416 molens.
Er zijn inmiddels windturbines
van 1 megaWatt, dus 250 mo
lens, en die ontwikkeling staat
nog maar in de kinderschoe
nen."
De grootste commerciële wind
turbine heeft een vermogen van
1500 kW. Deze windturbines
hebben een mast van 60 tot 70
meter en een wieklengte van
meer dan 30 meter. Het plaatsen
van zo'n gevaarte kan op hevig
verzet stuitten van omwonen
den, waarbij het principe 'Not in
My Backyard' in werking treedt.
Springer: „Bij de keuze van een
Windmolens als nieuwe bakens.
lokatie onderzoeken we eerst de
lokale omstandigheden. Het
moet natuurlijk een windrijke
plaats zijn. Voor de aansluiting
moet de turbine dicht in de
buurt van het openbare elektric-
teitsnet staan, de natuurwaar
den mogen niet in het gedrang
komen en de steun van de om
wonenden is erg belangrijk." In
Borssele kreeg Zeeuwind steun
van de dorpsraad voor het plaat
sen van de windturbine. Al is er
volgens Springer altijd wel ie
mand die zich met hand en tand
FOTO SKY PICTURES GOES
blijft verzetten. „Je kunt ook an
ders tegen zo'n windmolen aan
kijken. Zie het als de nieuwe ba
kens, zoals vroeger de kerkto
rens."
VLISSINGEN Groei wordt
in het Westen gezien als een
groot goed. Het betekent voor
uitgang, welvaart. De regering
steekt de loftrompet over de
groei Nederlandse economie.
Maar groei heeft zijn grenzen
want het gaat ten koste van de
aarde. Het behoud van tropi
sche regenwouden, schone
lucht en zeeën en grond zijn
sinds de jaren tachtig belangrij
ke onderwerpen. De Verenigde
Naties koppelde het vraagstuk
van grenzen aan de groei aan
het vraagstuk van de verdeling
tussen arm en rijk, tussen noord
en zuid. Tijdens de UN-
CED - conferentie over milieu
en ontwikkeling in 1992 in Rio
de Janeiro werd een nieuwe vi
sie voor de toekomst geïntrodu
ceerd: duurzame ontwikkeling.
In diezelfde lofzang moest de
overheid ook erkennen dat de
uitstoot van Co2 weer was toege
nomen. Economische vooruit
gaan gaat samen met een toena
me van grondstoffen en milieu
vervuiling. Het Westen heeft
tachtig procent van alle beschik
bare grondstoffen in gebruik en
is daarmee voor het grootste deel
verantwoordelijk van de Co2 uit
stoot. Het beslag wat een land
legt op onder andere energie,
voedsel, bebouwing en hout
wordt uitgedrukt met het begrip
milieugebruiksruimte. Zo laat
ieder land een ecologische voet
afdruk achter op de aarde. Voor
Nederland is die voet zo groot als
Frankrijk. Als iedereen zo zou
leven zoals in de Verenigde Sta
ten dan komen we twee onbe
woonde planeten te kort om te
voorzien in onze grondstoffen.
Omdat het Westen de welvaart
op zijn minst op het zelfde ni
veau wil houden blijft economi
sche groei een streven en wordt
er ten opzichte van ontwikke
lingslanden een onrechtvaardig
beslag gelegd op grondstoffen.
Ontwikkelingslanden blijven op
die manier verstoken van wel
vaart, immers economische
groeien, en dus welvaart, gaat
gepaard met een toename van
grondstoffengebruik. Om tot een
rechtvaardige verdeling van wel
vaart tussen arm en rijk te ko
men moet het Westen zijn econo
mie afremmen zodat ontwikke
lingslanden de kans krijgen om
te groeien. Of zoals de VN het
verwoord.' 'er moet een proces op
gang komen dat gericht is op het
voorzien in de behoeften van de
huidige generatie, zonder de
kansen van toekomstige genera
ties om ook in hun behoeften te
voorzien, te beperken.' Met die
gedachte werd het actiepro
gramma 'Lokale Agenda 21' op
gezet. Lokaal omdat de invulling
van duurzame ontwikkeling niet
van bovenaf gedicteerd moet
worden. Twee derde van de con
sumptie wordt besteed in en
rond steden. Gemeenten hebben
daarom een belangrijke rol in
duurzame ontwikkeling. Van lo
kale groeperingen zoals winke-
liersvereninging, derde wereld
organisaties, vrouwengroepen en
milieugroepering, wordt ver
wacht dat zij een belangrijke bij
drage leveren aan duurzame ont
wikkeling. Vaak ontbreekt het
aan financiële maar ook morele
steun van gemeentelijke overhe
den. Ten opzichte van andere
Europese landen lopen Neder
landse gemeenten dan ook ver
achter met de het uitvoeren van
de Lokale Agenda 21.
In de gemeente Borssele beseft
men wel het belang van durzame
ontwikkeling er werd een stuur
groep gevormd door een aantal
inwoners die in samenwerking
met de gemeente duurzame ont
wikkeling van de grond probe
ren te krijgen. Naast het ontwik
kelen van beleid komt de stuur
groep ook met concrete projecten
zoals de 'eco-teams'. Kleine
groepjes van mensen die willen
bijdragen aan duurzame ontwik
keling komen bij elkaar om te
brainstormen over miliebespa-
rende maatregelen in het dage
lijks leven. De visie van duurza
me ontwikkeling die samengevat
kan worden in 'Lokaal handelen,
mondiaal denken', krijgt hier ge
stalte in de fiestenactie van het
Zeeuws Platform Duurzame
Ontwikkeling. Bedrijven spons
oren medewerkers die op de fiets
naar het werk komen. Met dit
geld wordt dan in het Hima-
laye-staatje Buthan een mi
ni - waterkrachtcentrale ge
bouwd. Op die manier wordt
duurzame ontwikkeling over de
grenzen heen getild.
I