de Golfbaan
De Markt wordt groen en gezellig
El Ooro
HOUSE
PARTY
Slachtmaand
DIT MOET IN DE KRANT!
32bu(V&
Luctor et Emergo 75 jaar
Herdenking Kristallnacht
Multiculturele manifestatie
Klezmermuziek
CROENKALENDER
E 1
K E WEEK HU
S AAN
H U
SOP'
W A L C H
E
Werk van verstandelijk gehandicapten in Galerie Atelier 'De Kaai
LU
N
lil
O
O
z
Van Helder Zeeuws
'n Pittig feestje
bouw je op
Tel. 418653
E N
Lappendeken
Kaai
vrijdag
8 november
Stapjes
Kijken
Recht
oensdag 6 november 199 b^^'OpE lBV^5
Burg. v. Woelderenlaan 5 - Vlissingen
Luctor et Emergo repeteert.
FOTO HARRY DE LANGE
ZOUTELANDE De christelijke muziekvereniging Luctor
et Emergo bestaat 75 jaar en nodigt daarom alle oud-leden en
belangstellenden uit op een receptie in zaal Middendorp op za
terdag 9 november van 15.00 tot 16.30 uur. De vereniging werd
opgericht op 10 november 1921 onder aanvoering van voorzit
ter D. Ie Coq en dirigent Geijssen. Na toetreding tot de Zeeuw-
schen Bond van harmonie- en fanfareverenigingen in 1929
deed de muziekvereniging in 1930 voor het eerst mee aan een
concours. De eerste uniformen konden in 1965 aangeschaft
worden. Sinds 1990 staat de fanfare onder muzikale leiding
van Ad Stroo en de tamboer/slagwerkgroep wordt gedirigeerd
door de heer Dodmond. De fanfare telt momenteel 50 leden en
beschikt sinds kort over een eigen oefenruimte in de voormali
ge kleuterschool aan het Oranjeplein in Zoutelande.
MIDDELBURG De anti-racisme stichting BRAVO houdt
op zaterdag 9 november om 20.00 uur een Kristallnacht her
denking op de Markt. Na een korte inleiding worden op de ge
le steentjes voor het stadhuis een Davidsster gemaakt van
braridende kaarsen in glazen (jam)potjes. BRAVO wil met de
ze bijeenkomst wijzen op het feit dat in Nederland en en de
landen om ons heen het racisme gestaag toeneemt.
VLISSINGEN Van zaterdag 9 tot en met zondag 17 no
vember wordt in het kader van 'Vlissingen-Middelburg-Mo-
zaïekstad' een multicultureel programma gepresenteerd. Er
zijn theater-, dans- en muziekvoorstellingen, themabijeen
komsten, exposities, kinderactiviteiten, jongerenmanifesta-
ties, kerkdiensten, culturele avonden en sportactiviteiten. Het
thema is 'Geen discriminatie maar communicatie'. De organi
satie is in handen van de werkgroep 'Vlissingen-Middelburg-
Mozaïekstad'. Voor telefonische informatie over het program
ma: 414660/472370.
MIDDELBURG Klezmer is de traditionele instumentale
volksmuziek an de Jisddisch sprekende bevolkingsgroepen in
Oost-Europa. Het is geen specifieke muzieksoort, maar een
wijze van spelen. In Hongarije werd in 1990 als eerste orkest
sinds de Eerste Wereldoorlog de Budapester Klezmer Band op
gericht. De groep blaast nieuw leven in de muzikale tradities
van Joodse feesten als Purim, Chanuk, van trouwpartijen en
theatermuziek. De Budapester Klezmer Band treedt op vrijdag
8 november om 20.00 uur op in de concertzaal in Middelburg.
LANDSCHAP
STICHTING HET ZEEUWSE
Het vaste ritme van alledag op het oude boerenland kende zijn
jaarlijkse hoogtepunten. Eén ervan was 'keutjesdag', de dag
dat de slachter kwam om de vetgemeste keu uit het 'verkens
kot' te slachten. Het was een feestelijke gelegenheid, en wie het
een beetje handig bekeek verzon een smoesje om even langs te
komen. Je werd dan getracteerd op een 'zwirte' of een andere
heerlijkheid die de slacht opleverde. Op zo'n dag van over
vloed kon het eraf. En 's avonds, op keutjesavond, werd onder
het genot van een borrel de enorme voorraad alvast aangespro
ken.
Niet toevallig natuurlijk dat november als slachtmaand te
boek staat. De winterperiode van kou en schaarste vergt zijn
voorzorgsmaatregelen. En wat greep het allemaal prachtig in
elkaar. De keu was vetgemest met de overvloed van de zomer
en herfst. De schraalheid van de winter kon alleen maar kilo's
kosten. De als regel niet al te ruime wintervoorraad werd niet
alleen aangevuld; je hoefde ook niet van dat kostelijke eten te
delen met 't verke. En wat natuurlijk ook telt: in het koude
jaargetijde was het heel wat makkelijker om vlees en worst
goed te houden dan in de zomer.
Het nemen van voorzorgen om het barre jaargetijde door te ko
men is ook in de natuur heel gewoon. De verzamelwoede van
hamsters is spreekwoordelijk, maar natuurlijk zijn er tal van
andere methoden om de winter door te komen. Kikkers laten
zich naar de bodem van de sloot zakken en slapen in in de
modder. Allerlei vogels zijn naar het zuiden getrokken en hun
plaats is opgevuld door gasten uit het hoge noorden.
Overigens zijn die massale verplaatsingen bepaald niet zonder
risico's, al was het alleen maar door de enorme aantallen die
afgeschoten worden. Jagers in landen als Frankrijk en Italië
hebben zo hun eigen invulling van de slachtmaand.
SCHELDEBODE
in de rubriek 'Persoonlijk beke
ken' legt Peter cruys van De
Rode Pilaren uit. waarom on
dernemen op skiën lijkt.
Vanwege de gemeentelijke herindeling
worden er op 13 november gemeente
raadsverkiezingen gehouden. Een debat
tussen de lijsttrekkers van de politieke par
tijen over brandende kwesties die straks
spelen in de nieuwe plattelandsgemeente
op Walcheren.
in een ontwerp be-
heersvisie zet de pro
vincie haar ideën uiteen
over het toekomstige beheer
van het natuurgebied de Man
teling tussen Domburg en
oostkapelle. De gebruikers mo
gen hun mening geven.
Na inspraakrondes volgt herinrichting Middelburgse Markt
MIDDELBURG - Flaneren
tussen de bomen, een terrasje
pakken, winkeltjes kijken of na
het winkelen even uitblazen op
een bankje met zicht op het
prachtige Gothische stadhuis.
Geen visioen van een verre va
kantiebestemming, maar het
beeld van de Markt in Middel
burg, zoals die er binnen niet al
te lange tijd uit moet zien. Het
herinrichtingsplan voor de
Markt, zoals dat afgelopen
week gepresenteerd werd, voor
ziet in al deze elementen. De
Middelburgs Markt, nu nog saai
en grauw, krijgt een nieuwe in
richting. Weg met de boompjes,
paaltjes, bloembakken, bordert
en al die verschillende soorten
steentjes. De Markt moet een
uitstraling krijgen die past bij
het monumentale karakter van
de stad. Niet zoals nu, een kale,
doodse plek, die je zo snel mo
gelijk over wilt steken, maar
een plein om even de pas in te
houden. Het plan gaat drie mil
joen gulden kosten en wordt ge
faseerd uitgevoerd.
Het was een van de maatregelen
van de gemeente om het auto
verkeer in de binnenstad terug
te dringen: het autovrij maken
van de Markt. De een was er
voor, de ander was er tegen,
maar toen de Markt eenmaal
autovrij was, was iedereen het
er over eens: er moet wat met
dat grote plein. Afgelopen week
presenteerde het bureau SVP
Architektuur en Stedebouw uit
Amersfoort een herinrichtings
plan voor de Markt. Het is een
sober plan. De belangrijkste
verandering is wel 'de aanleg
van een dubbele bomenrij langs
de kant met voldoende ruimte
om er tussendoor te wandelen,
maar ook weer niet teveel ruim
te tusse bomenrijen en winkel
gevels. Dat geeft een intiemere
sfeer. Het moeten hoge bomen
worden met een niet al te dicht
bladerendak. 'Transparante bo
men', verduidelijkte directeur
van het SVP ir. A.H.M. Trom-
pert en haalde als voorbeeld de
bomen voor het postkantoor
aan de Lange Noordstraat aan.
De verlichting wordt ook aan
gepast: geen hoge lantaarns
meer, die een kil licht geven,
maar lantaarnpalen die een ge
zelliger schijnsel verspreiden.
Het plein blijft verder vrij van
obstakels, zodat het de belang
rijke oorspronkelijke functie
kan behouden van marktplaats
en ontmoetingsplaats, van en
voor de burgers van de stad.
De bomenrij vormt meteen de
scheiding tussen het Markt
plein en het Tympaanpleintje,
waar, behalve de bomen die er
al staan, een aantal platanen
moet komen. De bomen moeten
het daglicht filteren, zodat het
in de zomer op de terrasjes aan
genaam toeven is.
De bestrating van het plein,
nu een lappendeken van allerlei
soorten steentjes, wordt ook
aangepakt. Langs de gevels
moeten stoepen komen als een
'plint' langs de gebouwen. Dan
een strook voor voetgangers en
bevoorradingsverkeer en daar
naast een dubbele strook waar
in bomen, terrassen, banken,
verlichting en ander straatmeu-
bilair is opgenomen. Dat straat-
meubilair verdient ook aan
dacht. Het moeten bankjes,
prullebakken en lantaarns zijn,
die een solide schoonheid uit
stralen. Meubilair waar je
graag naar kijkt, graag op zet
en graag netjes wil houden.
De uitvoering van het plan gaat
zo'n twee tot drie miljoen gul
den kosten. De gemeente heeft
daarvoor al een miljoen gulden
De lappendeken van steentjes, waar de Markt nu mee bestraat
is, moet plaats maken voor een plaveisel van mooie, duurzame
materialen.
FOTO ARCHIEF DE SCHELDEBODE
gereserveerd. Dat betekent, dat
het plan in fasen tot stand moet
komen. Hoe dat gebeurt, moet
de nieuwe gemeenteraad beslis
sen. De omzoming van het
plein, met de 'plint' langs de ge
vels en de boombeplanting,
staat eerst op de planning.
Het herinrichtingsplan ligt
tot en met 10 december ter in
zage. Op 9 december komt het
aan de orde bij de commissie
stadsontwikkeling. De gemeen
teraad buigt zich over het plan
op de vergadering op 16 decem
ber.
„Niet alles gaat zomaar in een lijstje"
GOES - „Het is een vrouw
met een gebroken been in
het ziekenhuis. Haar been
is met een touw vastge
maakt aan de balken van
het plafond. Ik weet het
heel zeker". Ad is zeer fan
tasierijk als hij een ab
stract schilderij beschrijft.
En welke kunstenaar zal
een titel voor zijn schilderij
verzinnen als Ad: 'Prins
Bernard tussen de scha
pen'? Mariska ontdekte in
een van de schilderijen de
boerderij van haar opa.
„Het gras, het huis en de
bomen doen me erg denken
aan vroeger." De opa van
Mariska had een boerderij.
„Maar het schilderij (Vin-
cet van Gogh, 1882 schets
uit brief, loterij kantoor)
vind ik een lelijk schilderij.
Al die mensen staan zo te
dringen voor de ingang.
Het is zo druk!" René
houdt van Afrikaanse
kunst en sinds hij West-
Afrikaanse beelden in de
kerk heeft gezien, staan
zijn tekeningen er vol van.
Ad, Mariska en René gaan we
kelijks een ochtend naar Gale
rie Atelier 'De Kaai' aan de
Turfkade in Goes om er te teke
nen of te schilderen. Als de zon
schijnt weerspiegelen de huizen
aan de Goese Kade zich in het
water van de haven. Het schil
derachtige plaatje is al vaak
vereeuwigd. In een van die van
oude panden werken sinds mei
verstandelijk gehandicapte
mensen. Zij krijgen in het ate
lier de mogelijkheid zich via het
tekenen te uiten en te ont
plooien. De begeleiding bestaat
ondermeer uit het stimuleren en
ontwikkelen van de teken en
schildervaardigheden. Plezier
beleving is erg belangrijk bin
nen dit gezamenlijk project van
Huize Den Berg in Goes en de
Stichting Dagcentra Ooster-
schelde in Zierikzee. Galerie
*Jacky Rommers intensief aan het werk in Galerie Atelier 'De Kaai'
Atelier 'De Kaai' wordt beheerd
door Phia Verstraete, zij stu
deert Cultuurwetenschappen
aan de open universiteit, is Z-
verpleegkundige en activitei
tenbegeleidster. „Een prima
combinatie", is haar conclusie.
Ilona Naaykens is de vaste in-
valskracht en eerste graad do
cente tekenen en schilderen.
Phia Verstraete: „Wat voor ons
ADVERTENTIES
AIR SCREECH
NIEUWSTE MODEL
Diverse kleuren.
Mt 39-46.
KWALITEIT GULDENS VOORDEEL
Meer dan 160 winkels. Kijk in de Gouden Gids.
een verworven recht is in de
maatschappij, recht op een stuk
ontwikkeling, moet vanuit de
verstandelijk gehandicapte
mens nog steeds bevochten
worden."
Het initatief voor Galerie Ate
lier 'De Kaai' gaat uit van Hui
ze Den Berg en werd in oktober
officieel geopend. Bij Huize De
Berg liep al langer het project
'Laat ons maar stilletjes doen'.
Phia Verstraete, een belangrij
ke schakel in het geheel, vertelt:
„Er is bewust voor de naam 'De
Kaai' gekozen. Kaai is niet al
leen een aanlegplaats voor
schepen, maar het staat ook
d.j. Reza
d.j. Scorpion
d.j. Olaf
DISCOCENTER
Oude Vismarkt 2a
Goes
FOTO TANNIE DE JONGE
voor 'op goede grond beland
zijn'. Met deze nieuwe naam
zijn we in mei '96 gestart. Het
was de opzet om 'De Kaai' te
gebruiken als kunstgalerie en
atelier. Het project is mede mo
gelijk gemaakt door subsidie
van de CZ-groep in het kader
van het zorgvernieuwingsfonds.
Hierdoor kunnen veel bewoners
van Huize Den Berg deelnemen
aan dit project. Bovendien ont
moeten ze andere verstandelijk
gehandicapten uit de regio in
het atelier; dat heeft tot gevolg
andere gesprekstof, vriend
schappen sluiten, kortom inte
gratie. In het atelier gaan we
niet uit van het beperkt zijn van
de deelnemer, maar werken met
zijn of haar mogelijkheden. De
deelnemers worden geselec
teerd op hun beeldend vermo
gen. Nieuwe deelnemers obser
veren wij om om vast te kunnen
stellen wat de mogelijkheden
zijn. Dat vergt tijd en geduld."
Ilona Naaykens vult aan: „In
feite haal je het betere in ie
mand naar boven. Het is ook
vaak attent maken op dingen.
We zijn naar het Cobra Museum
en naar de expositie in de Grote
Kerk hier in Goes geweest.
Daar kwamen veel vragen over.
Het is kleine stapjes maken en
dan kan er iets geleerd worden.
Als je iets aanbiedt dan kom je
te weten wat ze willen. Waar
ligt hun interesse. Je werkt van
uit de deelnemer, je zet de oor
spronkelijkheid van de deelne
mer centraal. Je laat het vanuit
die mens gebeuren en je reikt
alleen aan wat hij of zij nodig
heeft. De gemaakte werken
worden bekeken door de selec
tiecommissie. Dat wordt serieus
aangepakt. Niet alles gaat zo
maar in een lijstje. De motivatie
is dat mensen het kopen omdat
het mooi is en niet omdat het
van verstandelijk gehandicap
ten is. Er is kwaliteitsbewaking
en het werk wordt besproken,
dat kan tot verbetering leiden.
Het beeld zelf, daar komen wij
niet aan, dat doen de makers."
De schilderijen zijn te koop en
de opbrengst kom ten goede aan
de uitbreiding van het atelier.
Phia Verstraete over de activi
teiten die ontplooid worden:
„Hoe meer je ervaart, hoe meer
je te vertellen hebt. Daarom ligt
de nadruk in het atelier op kij
ken, wat zie ik om me heen. We
bezoeken musea en andere ga
leries, en tekenen of schilderen
in de natuur. Bij alles wat je
aanbiedt zie je al snel wat de
deelnemer zelf wil. De een wil
graag alles weten over schil
ders; de ander kruipt achter
zijn schildersezel en heeft er
geen oren naar. Een derde wil
weer uitgelegd krijgen hoe be
paalde technieken werken. Het
gevolg is, dat ze attent worden
op zaken die in de maatschappij
aan de orde zijn. Laatst bracht
een deelnemer een artikel mee
over de expositie van de schil
derijen van Jan Steen want
daar wilde hij wel eens naar
toe. Je kunt niet alles, want er is
maar beperkt zakgeld. Maar de
deelnemers zijn zeer enthou
siast. Ze houden zelf een dum
my bij en daarin beschrijven ze
hun indrukken van die week.
Van Cobra en Appel, was heel
mooi, met goede kleuromschrij-
vingen. Van Anton Heijboer
daarentegen vonden ze dat die
te veel donkere kleuren ge
bruikte. 'Dat is vast een depres
sieve man', zo luidde de conclu
sie."
„Ik ben dan ook heel gelukkig
voor de deelnemers dat dit pro
ject er is", zegt Phia. „Stuk voor
stuk komen hun persoonlijkhe
den naar voren in het beeldend
werk. Toch ben ik een beetje
bang voor de toekomst, dat wat
nu aan de gang is mag blijven
bestaan. Wat voor ons een ver
worven recht is in de maat
schappij, recht op een stuk ont
wikkeling, moet vanuit de ver
standelijk gehandicapte mens
nog steeds bevochten worden.
Die strijd gaat vadj< verloren in
politiek gekrakeel, de geldver-
delers en zo. Daar waar het om
gaat, de verstandelijk gehandi
capte mens is dan helemaal niet
meer 'im Frage'."
In wisselwerking met Ilona re
gelt Phia het werken in het ate
lier. Inge Gast draagt vanuit
Brugzieht (deel van de Stich
ting Dagverblijven Ooster-
schelde in Zierikzee) haar
steentje bij. Phia wijst nog even
op de onmisbare vrijwilligers:
„Wij worden ook enorm gehol
pen door Rotaract, een groep
jongeren die alles voor ons
doen. Ze organiseren allerlei
activiteiten om ons te spons
oren. Ze doen dat heel enthou
siast en allemaal vrijwillig.
Weet je wat ook erg leuk is?
Buitenstaanders komen hier bij
ons in 'De Kaai' schilderen,
geïnspireerd door onze deelne
mers. Dat kan allemaal."
Galerie Atelier 'De Kaai' aan de
Turfkade 7 in Goes is geopend
van maandag tot en met don
derdag; telefoon 222891.
LU
Commissaris van de koningin drs. W.T. van Gelder
had op de Zeeuwse dialectendag in Kapelle een hel
der moment. Hij liet weten een voorstander van het
gebruik van het Zeeuws dialect te zijn. Bij zijn
komst naar Zeeland had hij een cursus Zeeuwse taal
verwacht, want in Zeeland spreek je immers
Zeeuws. Zelf was hij nog nooit in het Zeeuws aange
sproken. Hij sloeg daarmee de 'spieker' op z'n kop,
want de meeste dialectsprekers schakelen in het bij
zijn van anderen, zeker bij de Commissaris van de
Koningin, snel over op ABN. Algemeen Beschaafd
Nederlands is misschien het dialect van Haarlem en
omstreken dat indertijd aangewezen werd als stan
daard Nederlands. Dat is met de paplepel ingegoten
en zo word je tweetalig. Vroeg je op het dorp om 'een
pak suuker', in de stad werd dat een kilo suiker. Zo
plant de een uien en de ander juun, en doet dat in de
tuin of in de tuun. De heer Van Gelder stipte in zijn
betoog aan, dat Amsterdams en Rotterdams hun ei
gen karakter, hun eigen accent behouden, dat leeft
gewoon. Sprekers van verschillende dialecten kun
nen zich meestal goed met elkaar verstaan. Zeeuws
dialect krijgt steeds minder gebruikers en dat is niet
goed. Een cursus Zeeuws kan best nuttig zijn; een
aantal vuistregels opstellen en 'vee praote mae'.
Klein blijft klein, 'blijf je stijf wordt 'bluufje stieve'.
'Ik kom al' wordt 'ik kom d' en 'moet ik al' wordt
mok'aDe stomme h verdwijnt, huis wordt 'uus, en
de scherpe g wordt een h. Laten we dat 'kacheltje-
op-den-diek' maar eens flink opstoken. Dan kan over
enige jaren de Zeeuwse Dialectendag als volgt geo
pend worden: "Kommissaoris Van Helder oa 'n 'el-
der moment in zessennehentig".
Cameleon.
