SCHELDEBODE
THE ZEELAND RECORD
Ti TT, TT, Tj JNT^fT')
Elk dorp is gesticht door een dominee met een eigen groep emigranten
woensdag 16 oktober 1996
TEKST EN FOTO'S CEES MAAS
Zeeland Record
Dominees
Kerk
Erfgoed
Roestbakken
OTTAWA COUNTY MICHIGAN
m-"». - -
'4m
Nederland aan de overkant
Zeeland Ottawa County Michigan
uit het water, alle bomen staan met hun voeten in
het water. Een wasbeer ligt platgereden op de mid-
delstreep.
'Allereerst moesten er boomen gerooid worden en
van de dunne takken tenten opgeslagen voor de zie
ken en zwakken. Velen konden de moeite niet door
staan en stierven. De vrouwen weenden zoo luid dat
ze al snel van een huilende wildernis spraken.'
Ik moet lachen om alle windmolentjes die je hier ziet
in in de tuinen. Zo laten de bewoners zien dat ze Ne
derlandse banden hebben. En van een huilende wil
dernis is hier geen sprake meer. De bossen die ik
doorkruis worden afgewisseld met parkachtige
landschappen en woonwijken. Het is lachend land,
ik waan me in de Achterhoek. Ik rij door dorpen als
Borculo, Zeeland, Vriesland, Drenthe, Graafschap
en Overisel. Ik rij door Nederland in Amerika en
claxonneer maar eens vrolijk naar niemand. De mij
len schieten onder me door.
Elk dorp is gesticht door een dominee met een eigen
groep emigranten. Die dominees waren oppermach
tig, want ze bezaten veel van het land, maar niet ie
dereen was het eens met hun macht.
In de bibliotheek van Calvin College in de grote stad
Grand Rapids, hier veertig mijl vandaan, zijn brie
ven bewaard gebleven van Pieter Baden uit Cad-
zand, die met zijn broer in Sluis correspondeerde.
Een fragment: 'het is jammer dat al die dominees zo
verschillend regeren. Ze maken zelf hun wetten met
als enig doel geld uit de zakken van de mensen te
kloppen. Zij komen alleen maar om rijk te worden
en de baas te spelen over eenvoudige Hollanders.'
Die Pieter sprak klare taal. Maar je moet hier nog
voorzichtig zijn met kritiek op de dominee's. Ze
worden met grote plaquettes en standbeelden
geëerd in de dorpen en op de begraafplaasten van
Zeeland en Holland.
Op dat laatste kerkhof was vanochtend een speciale
plechtigheid. Een groep toeristen uit Nederland,
oudere mensen die zich interesseren in de historie
van Amerika en een reis geboekt hebben bij de
Stichting In The Footsteps, legde bloemen bij het
graf van de stichter van Holland, dominee Van
Raalte.
Het gebeurde stilletjes en ik vond het indrukwek
kend. Zo hier, 150 jaar na dato, moderne Nederlan
ders ver weg van huis, die een eerbetoon brengen
aan de oude kolonisten, het had wel wat. Kippenvel
prikkelde mijn onderarmen. De plechtigheid werd
verstoord door een plensbui, Hollandser kan niet.
'Ze moesten voor als wat ze hebben wilden eerst
plaats maken in het onmetelijke woud. Hetzelfde
werk keerde dagelijks weer: boomen rooien. Dat
was zwaar werk en het ging zoo langzaam. Wat een
strijd was het, de eerste blokhuizen gebouwd te krij-
gen'.Ze leefden op brood met zout spek. Een ijzeren
pan was een kostbaar bezit.'
In de supermarkt van Borculo kosten de pannen vier
dollar en ze zijn zo groot dat je er twee bloemkolen
tegelijk in kunt koken. Het kerkhofje hier ligt er zo
als elke begraafplaats in de streek kraakhelder bij.
Je kunt zo met je auto de begraafplaats op rijden, tot
aan de graven. Dat is even wennen. In Nederland
hebben kerkhoven hekken.
en spoedig komen er twee korenmolens in aanbouw.
Er is hier nog veel te doen. Miljoenen bomen staan
hier, daar geld van gemaakt kan worden. Al stonden
er honderden zaagmolens, zij konden volop werken,
want Milevaukee en Chicago, beide dorsten naar
hout.'
Ik dorst naar een heel koud colaatje, maar de bossen
soms niet direct.
Ha, weer een dorp. Graafschap, dit keer. Ook weer
vroom, ook weer parkachtig, ook weer villa's. Hier
moet een merkwaardig man zijn eigen kerk bouwen,
fluisterden ze gisteren in de stad. En jawel, een ma
ger mannetje met een bovenmaatse schipperspet op
en een potlood achter zijn oor, sjouwt met boom
stammen naast de Christian Reformed Church. Hij
draagt een lichtblauw T-shirt waarop Graafschap
staat en spreekt nog heel wat Nederlands dialect.
Jack Farrell is de naam. Voor het jubileum volgend
jaar, bouwt hij hier eigenhandig de eerste blokhut-
kerk van Graafschap na. Voor de geschiedenis, weet
je? Doe ze in Staphorst de groeten van Jack Farrell,
daar kennen ze hem nog. En Jack buigt zich weer
over een boomstam. Dat was Jack de kerkenbouwer.
'De staat Michigan schonk 1000 akkers voor de wer
ken in de rivier, en 3000 voor de wegen, de ontwikke
ling kwam. Luctor et emergo, ik worstel en kom bo
ven.
We zouden mogen zeggen dat het doel eenigermate
bereikt is.'
Ja, het doel is wel bereikt, het oude boek heeft het
goed. Hier liggen florerende gemeenschappen die aan
tienduizenden werk verschaffen. De inwoners gaan
het 150-jarig bestaan komend jaar uitgebreid vieren,
met parades en manifestaties. Zeeland heeft een brief
geschreven aan koningin Beatrix met het verzoek of
ze wil komen. Dat zou een grote eer zijn, zei burge
meester Hoogland van Zeeland. Ook Holland gaat
feest vieren, eigenlijk heel de streek.
Nederland in Amerika is nog jong, maar van diep ge
komen. De tulpen, de klompen liggen er nu als toeris-
1 The Zeeland Record
Hoe ver ga ik vandaag? De verhalen uit het oude
boek spoken door mijn kop. De ellende, de ontberin
gen, er is niets meer van terug te vinden. Althans
niet van die orde. Armoe is er nog wel, maar daar
moet je de dorpen voor uit. Kijk maar, een kwartier
tje zuidelijk van Zeeland wonen de arbeiders van de
fabrieken in Holland en Zeeland. Veel zwarten, veel
Spaanstaligen. Ze hebben geen knotsen van huizen,
maar wonen veelal in stacaravans. Mensen zitten in
hun voortuinen waar bordjes in staat met 'yard sa-
Ie'. Dan houden ze uitverkoop van eigen spullen in
hun tuin. Het is geen teken van welstand. Het is hier
sjofel, ik zie in een kwartier meer roestbakken van
auto's dan ik in drie dagen in Zeeland en Holland
ben tegengekomen. Ik rij door de keerzijde van het
verhaal, maar de sfeer is niet onprettig. Het zijn
geen sloppen zoals in de grote steden, hier hebben ze
tenminste nog werk. Een zwart jongetje zwaait. Hoi.
'Maar eindelijk kon dominee Van der Meulen schrij
ven dat het een land van overvloed was en men in
het zweet zijns aangezichts zijn brood kon verdie
nen. We hebben reeds twee zaagmolens, schreef hij,
m
u. mwA.
•U Hm m m
2.'. Nw«
M ïmer*,!
Komend jaar is het 150 jaar geleden dat
grote groepen Nederlanders de oceaan
overstaken en onder zware omstandighe
den in de Amerikaanse staat Michigan een
Nederlandse kolonie stichtten, met plaat
sen als Holland en Zeeland. De huidige in
woners gaan dat jubileum uitgebreid vie
ren, maar hoe Hollands of hoe Zeeuws zijn
ze nog? Vandaag het laatste in een serie van
drie verhalen. Een dagtoertje langs de tui
nen met de windmolentjes, door Nederland
in Amerika.
Lezend lui in Amerika. Languit op het hotelbed lees
ik over de emigranten en hun leiders, de dominees.
Het is een heel oud boek over degenen die deze
streek hebben gesticht, nog maar drie generaties ge
leden. Uit mijn raam zie ik een groen landschap vol
weelde. Kapitale huizen, dure auto's, schone, strak
ke wegen. Een supermarkt die tweeduizend bezoe
kers kan bergen en waar je pindakaasijs kunt ko
pen. Net heb ik een half uur liggen weken in mijn
king size-bubbelbad. De tv maakt reclame voor een
verfspuit van 120 dollar. Ik lees over toen.
'Ze zagen hutten van takken en tenten van loover.
Geen huis ter woning. Ze hadden zich van Amerika
als 't ware een voorportaal van den hemel voorge
steld en nu was het een en al ellende, die zelfs nog
niet tot de diepste diepte gekomen was. Ze waren als
in de woestijn.'
Het ijswater is lekker en tintelt. Buiten is het warm,
als in de woestijn. De trein, die een paar maal per
dag deze provincie, Ottawa County, doorkruist,
kondigt zijn komst aan met een doordringend ge
fluit. De uitslover. Ik start de auto en rij noord
waarts over de US31. Al snel zie ik niets dan bomen
langs de kant. En moerassen. Grasbossen priemen
De Zeeuwse leeuw op de arm van een Amerikaanse
politieman
Zuidelijk van Borculo ligt Zeeland, en daar inter
viewt een journalist een journalist. Kurt van Koeve
ring (34) runt het oudste familiebedrijf van Zeeland,
gesticht in 1893, de lokale krant The Zeeland Re
cord. Met 2000 lezers is dit nieuwsblad de enige
plaatselijke informatiebron. De krant is sober van
opmaak en christelijk van identiteit, evenals Zee
land zelf. Er is concurrentie van kranten uit Holland
en Grand Rapids, maar Kurt ('ik ken iedereen zijn
auto') zit geworteld in de gemeenschap en weet meer
dan hij opschrijft. Een van de belangrijkste taken
van de krant noemt hij 'het bewaren van de identi
teit van Zeeland'. Hij geeft me een boek, de geschie
denis van zijn familie. „Weet je, zegt hij, „hoe ver je
ook gaat vandaag, iedereen hier wil weten waar hij
vandaan komt."
'De tweede winter al waren alle open plekken be
stemd voor aardappels, mais en boekweit, maar er
kwamen vele ziekten. Malaria, typhus, roodvonk en
de pokken. De bevolking van het dorp Groningen
stierf half weg. En de vrouwen riepen uit: O God!
Moeten wij dan allen sterven?'
Zeeland City Limit
Oo. ~f A—ta'. riMl W—kil- fhOlv» - M...» Ad.
M A
mm iMsmm
x Pmtff méDt»$m f*> iWw M **u»m
■I 4t> Mivhvm&lMiïtfi»
J» ét J JJ Wttg'.'timr.
SI i ft ttello»
n f*« *s&-
!.- StAo IV l
1 IBw*. t) «turnt.
1- öoui* «kÜÉkV», 1'. V U ib»h.
I». Clothieg
SO. Pant»»!*, :AïW£mi*#ttAA ,t Hm».
Het Hungry Dutchmancafé in de Rembrandtsweg
zijn eindeloos. Ze hebben veel hout moeten kappen,
de kolonisten, maar ze hebben ook heel veel laten
staan. De weg is een streep en ik ben al vier dagen
verkouden door de airco in de auto. Hoe ver zal ik
gaan? Op het postkantoor in Zeeland wappert de
Zeeuwse vlag. De stad heeft officieel toestemming
gekregen van de Nederlandse provincie Zeeland om
dat wapen, ietsje aangepast, te mogen voeren. Dat is
Nederland in Amerika, maar eigenlijk alles wat je
hier ziet is Nederland in Amerika, al herken je het
tenvermaak, dat is de buitenkant, de dollars. De echte
Nederlandse erfenis vind je in de mensen. Maar het is
een cultuur die met elke generatie magerder wordt.
De taal is al dood, straks volgt de rest. Morgen gaat
mijn vliegtuig terug.
Het oude land wenkt. Over een week zit ik op een
Zeeuws duin en denk aan hier. Hoe het was in Neder
land aan de overkant. Wat ik vond en wat ik verloor.
De mensen, het land. Zo lang de dagen.
munt—A tttttmtmttrnm nniiimn »»i<l 1 »iJ «pi J —J J
(yzitc\daij
vmmjam mdum-mn
KKroftMKIM IM KI M
AW)
PIETTK MAMMEN* (LMtffTKN
aM EWMMfcr OM»* IMmbmI
m a K** IW» vl« *M*4W« Vn«u<4
wyimnWw ik** K**
v«*»im* V
kV»
tvtmu* rts.
*r* MKto,J\ X 4 «Maafc.»
fet*. v -wto. K-w
«omUm* r»**
Serving Wttlern Michigan far more than 100 Yearn
VOI >1" X». Jj
Public School*
To tiecHvv
3.3' Hik» In
Funding
M») tot «4»
•«:-***<«*
i».j«»
ft*
I «I» Mr CM»
V-Mf*.
vu»
IV. H it pt>
"W'M tl»
f«; tattiS* «Wj»
v— iff
t:.» *tU «v«
*W> «few; *:i <»»A :-■»
il-< *4».»
i*>* M
H-.y to* dw m
>9 tï» I
■r ■.■ataS? .«LiJ*-
u» Kvp
(o.tLffrcl.vr
O/onc Cur» I»
Coming Junr I
JUxmatoA*. >1 sr
H. n. v. l.l And
/fftnnd I.ion*
Club K«-port
H -A
fat*#*
<r*M mi
.IM MM
m !-
m*» Vu. ,iiKX'.WV*
Tfrt» <- •-*«>* w
ihr ntohhtUt«4
ii the- to"
rfw m >m r«>
tor
n/A*'W> to »«ïto
gitiy
to»?**» u. •-■.« ViiiflrriHeMVfl ".»»«-»
Klcctort To (Sight
*<h"at Boord I dooi»,. 1
- I 1 In
Tu* ."X """.'rnnwMi
to*#**'** 1 y
*w 25T51T1 - 2L1
ia.» I i
>c.
"»WV tog»,V.y y.-A*
a it-
t* '**4.
rttt kV»
IVt>n
km Crn.h
w.ttrm*
rt v.,
Zit.** to
Omtitm. w*>\m*
r.*rth
1 - tom.t.'t.
t* -
ito* ia.
-v.
6,
T'iVto»** AU. to"
AM k
rilvNktuwiir»fUMI
A tomtmmemti '"M tt
toWXAW4* Mtto M - to- to:i to"
u* m
tto* M.A Ho* M KMm*
*trt. %a*tovg'<* 1
tov V'* Ii vi to
s*. (0A*.
*1» &.A vo*.
i* u- m*t V*,»-:v,
*K> nttVhei
\.y* ll** l'méf -V a 4*. *1
VW'l-dMlvM
tl» IV*
v. -t
5*»
<Wr(SO
J M Kd<(«»4 «-
m******* A ->1
r;. A w»w
"fct-f rl
*T,. f-oj
Rn n\»irut i inn
Of InircM rlinn
To It* gtn In July
t* '-"hmI*
J»*4* v*f
um (i n
W W -«d
•K.:* fck i »4i a, M.
A
rv»»#» ♦»-» v
tw «ft*
ftk,
M»ft*c«» w *7*
School Holirrwi»'
Open Mmuc He I
Fcwr June 17lh
