Restauratie getijmolen in boekvorm
Tweede leven voor computers
Mensen in het nieuws
Zeeuwse
vertelavond
Ringmus
Rode Kruis Arnemuiden 50 jaar actief
Kunstuitleen trekt er op uit
'Week van het Zeeuwse Boek' geeft extra aandacht voor Zeeuwse publicaties
Helmplicht
GFT-CONTAINER
0118-628323 of 0118-612477
Vogelvrij
100e JAARGANG. VERSCHIJNT WEKELIJKS GRATIS HUIS-AAN-HUIS IN DE GEMEENTEN; VALKENISSE, VLISSINGEN, WESTKAPELLE, ARNEMUIDEN, DOMBURG, MARIEKERKE, MIDDELBURG EN VEERE
TOTALE OPLAGE: 47.700 EX. DE SCHELDEBODE IS EEN UITGAVE VAN DE STEM WEEKBLADEN. KANTOOR: SCHELDESTR. 7-9 - VLISSINGEN - POSTBUS 5051 - 4380 KB VLISSINGEN, TEL: 0118-442720.
Groei
Weekend Parijs
Marktkoopman
MIDDELBURG Er zijn in ons land maar weinig
streken waar zoveel boeken worden gemaakt en gele
zen over de eigen regio als in Zeeland. Blijkbaar zijn
de inwoners van Zeeland gehecht aan hun mooie om
geving en rijke historie. De meeste boeken verschijnen
in een kleine oplage en worden uitgegeven door boek
handels, drukkerijen, heemkundige kringen of door
particulieren in eigen beheer. De meeste boeken gaan
over lokale geschiedenis of de natuur in Zeeland en ie
dere boekhandel in Zeeland heeft wel een plankje
'Zeeuws' staan. Deze week krijgt dat plankje extra
aandacht omdat nu 'de week van het Zeeuwse boek'
gehouden wordt.
Restauratie
0>
MIDDELBURG De Kunst
uitleen Middelburg trekt er za
terdag 4 november met een gro
te bus vol kunst op uit om de
bewoners van de stad te laten
zien wat de ze allemaal in huis
heeft. Het is zaterdag de 'Dag
van de kunstuitleen'
De kunstbus maakt om 9.30 uur
BIGGEKERKE De Zeeuw
se Vereniging voor Dialecton
derzoek houdt op donderdag 2
november een Zeeuwse vertel
avond in het dorpscentrum aan
de Schuitvlotstraat.
De avond begint om 20 uur en
heeft als thema 'Vertelsels vó
rond de plattebuuskachel'.
De vertellers zijn Jan Zwemer
in het dialect van Oostkapelle,
Wim Joosse met psalmvertalin
gen in het Nieuwlands, Bertus
Limonard in het dialect van 's
Heerenhoek en Izak Kwekke-
boom in het dialect van Sint
Laurens.
De avond wordt muzikaal om
lijst door het Westkappels
kwartet.
De toegangprijs is vijf gulden.
een eerste stop bij het winkel
centrum Dauwendaele. Daarna
staat de bus achtereenvolgens
om 11 uur bij het winkelcen
trum Stromenwijk; om 12.30
uur op de Markt; om 14.00 uur
bij het winkelcentrum Klaren-
beek en om 15.30 uur bij het
winkelcentrum Griffioen. De
straatartiest Johan Reebergen
verzorgt tijdens de stops optre
dens in de buurt van de bus.
ADVERTENTIE
PORTRETTHEO MAAKT 'T!
FOTOSTUDIO
THEO V.D. GENUGTEN
vrfjlondslroot 75. middelburg
(winkelcentrum dauwendaele) 0118-640317
Voor het reir
/an uw
particulier container reinigingsbedrijf
Bel voor aanmelding of informatie
Wij werken met goedkeuring van
gemeentewerken, K.v.K. 37.495.
Dl SCHELDEBODE
A
HET ZEEUWSE
LANDSCHAP
jL4tir.i»
Huismussen zijn overal te vinden waar
menselijke bebouwing is, maar hun
neefje de ringmus is heel wat kritischer.
Ringmussen zijn typische bewoners van
het boereland. Je zult ze zelden in een
nieuwbouwwijk tegenkomen. Je vindt
IK .f/A ze in gemengde groepen met huismus-
p'iarTJ sen op het boerenerf, en als holenbroe-
der vertoeven ze ook vaak in rijen knot-
bomen. Want het is eerder uitzondering
dan regel dat de ringmus net als de
huismus zijn nest onder een dakpan
bouwt.
Een ander verschil met de huismus zit
hem in het verenpak. Pa en ma ringmus
lijken sprekend op elkaar, terwijl het geslachtsverschil bij de
huismus bij de eerste oogopslag duidelijk is, onder meer door
de zwarte 'baard' van het mannetje. Ringmussen danken hun
naam aan de witachtige ring rond de nek. De vogels zijn ver
der gemakkelijk te herkennen aan hun warmbruine kruin.
De ringmus houdt van halfopen landschappen met veel strui
ken en bomen. Rommelige boerenerven bieden te kust en te
keur voedsel en knotbomen zijn de favoriete broedplaats. Ze
vinden daarin diepe gangen, waarin ze hun slordige nest bou
wen.
Net als an
dere vogels
van het
boereland
heeft de
ringmus
veel terrein
prijs moe
ten geven.
De vogel
gedijt bij
de gratie
van afwis
selingen en
kleinscha
ligheid.
Wijdse
landschap
pen waar
bijna alle
bomen en
struiken
verdwenen
zijn her
bergen
nauwelijks
ringmus
sen.
In deze tijd
van het jaar zie je ringmussen in de avondschemering vaak in
kleine groepjes rondvliegen. Ze vallen op door een regelmati
ge, golvende vlucht. Dergelijke groepjes zijn op pad naar geza-
melijke slaapplaatsen, die ze vaak delen met de huismus.
Wanr ondanks alle verschillen blijven het naaste familieleden
van elkaar.
WOENSDAG
M 301 1 NOVEMBER 1995
ARNEMUIDEN De voorlo
per van de Rode Kruis Colonne
Arnemuiden was de EH-
BO-ploeg die in de oorlogsjaren
hulp verleende in het lazaret.
Gewonde soldaten uit
Zeeuws-Vlaanderen werden
per boot aangevoerd en behan
deld. De openbare school dien
de als operatiezaal. De tijden
zijn veranderd. Het Rode Kruis
richtte in 1945 een afdeling op
en vijftig jaar later bechikt de
600 leden tellende afdeling over
een goed uitgerust eigen ge
bouw aan de Zuidwal. Op za
terdag 4 november wordt het
jubileum gevierd met een feest
dag voor de bevolking. Het be
gint om 10.00 uur met een ver
koping van de welfare, een ver
loting, sjoelen, schminken en
grabbelen, een informatiestand
van de brandwondenstichting
en de verkoop van wafels, pan
nekoeken en koffie. Om 13.30
uur geeft de Rode Kruis colonne
samen met de brandweer een
demonstratie op het Haven
plein en om 15.00 uur begint
een sponsorloop met prijsvraag.
De jubilerende colonne krijgt
om 16.30 uur een verjaarsca
deau in de vorm van een cheque
van winkeliersvereniging
D.E.K., waarna de dag om
17.00 uur wordt afgesloten met
het bekendmaken van de win
naars van de prijsvraag.
Adri van de Ketterij is een van
de leden van het eerste uur. Al
in december 1945 trad hij toe
tot de pas opgerichte colonne.
„We waren met acht man, alle
maal jonge jongens", vertelt hij.
Er gingen twee winters van in
tensief oefenen aan vooraf voor
die eerste groep in 1947 het fel
begeerde EHBOdiploma in
ontvangst konden nemen. „On
der leiding van de oude dokter
Van Gelderen oefenden we we
kelijks net zo lang tot we ieder
verband blindelings konden
aanleggen", herrinnert Van de
Ketterij zich. „En we haalden
het niet in ons hoofd om zo
maar een keertje weg te blij
ven." Begin 1953 telde de vere
niging zo'n twintig leden. De
watersnoodramp betekende een
ware krachtproef. Eerst bood
de colonne hulp op de Bevelan-
den. Een dag later ging het met
drie vissersboten van Veere
naar Schouwen-Duiveland.
„Daar moeten we overstappen
op van die Spido-bootjes, die
door de gaten in de dijk konden
varen. We hebben nog verschil
lende mensen uit hun huizen
kunnen redden. Die brachten
we naar een groot kabelschip
van de PTT, dat achter de dijk
lag." Met een aantal kameraden
bracht Van de Ketterij nog een
nacht door op een varkenshok,
waar hun bootje op vastgelopen
was. Comfortabel was het niet,
maar spannend wel. „We wer
den jammer genoeg niet door
een helicopter gered", lacht
Van de Ketterij, „daar hadden
we natuurlijk wel op gehoopt."
En dan weer ernstig: „Je zag
wel een hoop ellende, hoor. ik
herinner me dat we twee ver
dronken jongetjes op een dijk
aantroffen, dat blijft je wel bij.
En al dat verdronken vee, dat
was triest om te zien."
„Elke keer als er wat gebeurd
was, groeide het ledental", zegt
Van de Ketterij. „We begonnen
na de oorlog in een klein zaaltje
in het verenigingsgebouw en
wanneer we daar niet terecht
konden, mochten we oefenen in
de vishandel van de vader van
Klaas Meulmeester. Toen we na
de ramp gebruik konden maken
van de kleuterschool, was dat al
heel wat. Maar nog mooier was
het, toen we in 1957 geld kregen
van een Italiaanse kruisvereni
ging, zodat we samen met het
Groene Kruis een eigen gebouw
konden neerzetten. Het kostte
ons niets, want de gemeente
nam de tekorten voor zijn reke
ning." Sinds enkele jaren heeft
het Rode Kruis het gebouwtje
helemaal voor zichzelf. Overge
nomen voor het symbolische
bedrag van een gulden. Van de
Ketterij: „Dat lijkt mooi, maar
we kunnen het financieel ge
zien, ook omdat we geen geld
meer krijgen van de gemeente,
maar net rooien. We krabben
altijd op de bodem van de geld
kist, ook al levert de jaarlijkse
collecte steevast een recordbe
drag op."
Van de Ketterij was jarenlang
commandant en afgevaardigde
van de colonne in het bestuur.
Nu verleent hij, wanneer het zo
Een wedstrijd in Doetinchem in 1963, waarbij Rode Kruismedewerkers de gewonden van een geëns
ceneerd ongeluk eerste hulp moesten verlenen, leverde de afdeling Arnemuiden de titel reservekam
pioen van Nederland op.
uitkomt, nog hand- en span
diensten, zoals het rondbrengen
van brieven. Het Rode Kruis is
een niet weg te denken stuk van
zijn leven geworden. Ook zijn
vrouw Corry is in al die jaren
vergroeid geraakt met de vere
niging. „Het was in de beginja
ren eigenlijk één grote familie",
zegt zij. „Als partner was je ook
enorm bij het werk betrokken.
En natuurlijk gingen we mee
wanneer er wedstrijden waren,
dan maakten we er een gezellig
dagje uit van." Er is wat dat be
treft wel wat veranderd de af
gelopen jaren. Wedstrijden zijn
er niet meer bij, wat Adri van
de Ketterij overigens jammer
vindt. „Je werkte enorm naar
zo'n wedstrijd toe, in de weken
ervoor ging je soms wel drie
avonden per week oefenen."
Desondanks is het Rode
Kruis in Arnemuiden springle
vend. De jeugdafdeling bloeit,
de vereniging is gezond en de
jaarlijkse bloedafname-avond
is een gebeurtenis waar zo on
geveer het hele dorp bij betrok
ken is.
Al met al redenen genoeg om
van het 50-jarig jubileum een
groots feest te maken en de toe
komst met vertrouwen tege
moet te zien.
Moniek Lindenberg, eerste
jaars studente Heao, heeft een
reis naar Parijs voor twee
personen gewonnen. Moniek
deed mee aan een prijsvraag
van studentenvereniging
Mort Subite en de ABN/AM-
RO-bank tijdens de introduc
tieperiode voor de eerstejaars
studenten. Zij moest vier vra
gen over studentenvragen be
antwoorden en werd door lo
ting uit de driehonderd in
zenders als winnaar aange
wezen.
0
Moniek Lindenberg
Marktkoopman J. van Belzen stopt na donderdag 2 november
met zijn handel in gereedschappen. In 1947 begon Van Belzen
als 17-jarige zijn loopbaan als marktkoopman in de kraam van
zijn vader die toen ook al handelde in gereedschappen. Sinds
dien staat J. van Belzen op de Middelburgse weekmarkt met
gereedschappen. Zijn echtgenote vergezeld hem daarbij. Bur
gemeester Rutten komt donderdag om kwart voor tien af
scheid nemen van de marktkoopman.
Er worden deze week verschil
lende nieuwe boeken gepresen
teerd.
Zo is er een uitgave over de Zak
van Zuid-Beveland, een histori
sche gids over Zierikzee en een
boek over de gerestaureerde ge
tijmolen aan de Nieuwe Haven
te Middelburg. L. van Driel en
A. Steketee bundelden hun ar
tikelen uit de PZC over het ont
staan van plaatsnamen in Zee
land in 'Zeeuwse plaatsnamen,
van Aardenburg tot Zonnemai-
re. Jan Zwemer komt met een
nieuw dialectboekje 'Plat Wal-
chers' en voor liefhebbers van
kerkgeschiedenis is er een boek
over de provinciale synode in
Zeeland. Tenslotte verschijnt er
ook een videoband met unieke
filmopnames van Zeeland om
streeks 1930.
Naast deze nieuwe titels ver
schijnen er in de week van het
Zeeuwse boek ook herdrukken
van bestaande Zeeuwse boeken
zoals de Atlas van Zeeland en
het natuurboek Zeeland onder
water.
Voor inwoners van Walcheren
is het boek over de getij molen
van Middelburg veruit het
meest interressantst.
Nederland is een land van mo
lens. Toch beseffen maar weinig
mensen, hoeveel soorten molens
er vroeger waren, zoals wind
molens die wind vingen en ge
bruikt werden om graan te ma
len of polders droog te maken,
watermolens die werden aange
dreven door stromend water in
beken en rivieren en getijmo
lens, waarbij gebruik gemaakt
werd van het verschil tussen eb
en vloed.
Zeeland telde in vroeger tijden
een twintigtal getijmolens. Het
verschil tussen hoog- en laag-
water was in dit deel van ons
land groot genoeg om ervan ge
bruik te maken om energie op te
wekken. Het systeem was een
voudig: bij opkomend water liet
men een bassin - het molenwa
ter - volstromen om vervolgens
met het terugstromende water
de molen in beweging te zetten.
Het bassin werd ook gebruikt
om zo nu en dan het water met
veel kracht de modder uit de
haven te laten spoelen. Middel
burg had een getijmolen aan de
Spuistraat, later een aan de
Nieuwe Haven. De meeste getij
havens zijn inmiddels afgeslo
ten en daardoor is de beweging
van eb en vloed er niet meer
merkbaar. De getijden worden
allang niet meer gebruikt om
energie op te wekken en bijna
alle molens zijn afgebroken.
In Middelburg zijn van de getij
molen aan de Nieuwe Haven
het maalgat, de waterradkelder
N
Vanmorgen werd ik alweer voorbijgereden door zo'n
scootertje, dat niet harder mag dan twintig kilometer
per uur. Je hoeft er geen helm bij op. De meeste berij
ders van dit rijwiel met hulpmotor - de goedwillenden
uitgezonderd - lappen die snelheid aan hun laars. Bij
mjTf.- de vakhandel zijn volop opvoersetjes te koop dus is
W«0 het vrij gemakkelijk om de motor en daarmee de snel
heid op te voeren. Vrij en blij snorren, lekker zonder
helm. Die helm, daar gaat het nou net om. In het So
lex-tijdperk mocht iedereen zonder helm, maar de
snelle brommers maakten indertijd de helmplicht
noodzakelijk. Beter en veiliger in het verkeer. Iedere
:;vr bromfietser een helm op en ondanks protesten stond
de minister geen uitzonderingen toe. Ook niet voor
Zeeuwse schonen in hun klederdracht. Zelfs niet voor
pmd tante Kee die nog wel 'met de helm op' geboren was en
daarom heel wijs was. Ze trok geen helm over d'r 'tup-
musse: 'Dien brommer de schuure in en d'r nooit m'r
uut', zei ze tegen haar man Arjaen. Met de komst van
de snorfiets en de scootertjes lijkt het probleem van de
helmplicht omzeild. Jong en oud kan zonder helm met
afgepaste snelheid rondtoeren. De opvoersetjes heb
ben dat echter voor een aantal mensen verpest. De mi
nister van Verkeer overweegt om het dragen van een helm ook
voor deze categorie te veplichten. Het zou wijs kunnen zijn op
snorfietsen en scooters die niet harder gaan dan de toegestane
twintig kilometer per uur een 20 km. plaatje te bevestigen. Be
rijders die harder kunnen en willen krijgen dat plaatje niet,
maar zetten gewoon de helm op. Misschien is de minister ook
wel 'met de helm op' geboren. Dan zit het echt wel 'snor' met
de snorfietsen.
Cameleon
Kopergravure uit de Cronyk van Smallegange. Aan het eind van de Nieuwe Haven zijn de twee spuigaten (links) en het maalgat van de
getijmolen duidelijk te zien.
en het molenhuis met maalkel-
der nog intact. Deze molen aan
de stadsschuur is zelfs de meest
complete getijmolen in het Hol
landse deltagebied. De eerste
plannen voor de restauratie van
deze getijmolen dateren van
1974.
De sluis is toen drooggezet om
onderzoek te doen naar de
bouwkundige toestand. Er
bleek nog een bouwtekening uit
1763 aanwezig, die een goed
beeld geeft van hoe het complex
van getijmolen, schut- keersluis
er precies uitzag.
De restauratie van de getijmo
len aan de Nieuwe Haven vond
plaats in 1994. Het geheel werd
met stalen damplaten afge
damd en drooggemalen om de
herstelwerkzaamheden te kun
nen uitvoeren.
De plaats en dimensie van het
waterrad zijn in beeld gebracht
door een gestileerd stalen mo
del, waarop de pijlen de draai
richting aangeven. In de bestra
ting is met rode klinkers aange
geven, welke weg het water
volgde dat het rad liet draaien.
Er zijn zes antieke lantaarns
geplaatst en de natuurstenen
gedenkzuil is gerestaureerd. De
keersluis is nog steeds waterke-
rend en deze is van nieuwe
vloed- en ebdeuren voorzien. Ze
zijn nu bedienbaar door Hol
landse kaapstanders. Tenslotte
is over de sluis voor voetgan
gers de Spinhuisbrug aange
legd.
Vanwege de combinatie van de
verschillende functies binnen
één complex, is dit een uniek
waterbouwkundig industrieel-
archeologisch object en de res
tauratie ervan betekent een
verrijking van de monumenten-
stad Middelburg.
De werkzaamheden werden
voorafgegaan door technisch
onderzoek en tijdens de werk
zaamheden kwam men nog veel
feiten aan de weet. Molenken
ner Egbert van Wijk zocht in
archieven naar historische
bronnen, waarbij de gedachte
opkwam de gevonden gegevens
en restauratie in boekvorm vast
te leggen, onder de titel 'Bewo
gen van eb en vloed'. Het boek
wordt uitgegeven door De Ko
peren Tuin, in opdracht van de
gemeente Middelburg.
MIDDELBURG In leslo
kaal 205 van de Christelijke
Scholengemeenschap Walche
ren verscheen op het beeld
scherm de tekst 'CSW bedankt
hierbij WZE', toen dijkgraaf H.
Eversdijk van het nieuwe wa
terschap Zeeuwse Eilanden vo
rige week donderdag de over
dracht van 27 computers beze
gelde. Het waterschap had de
netwerk computers in verband
met de fusie vervroegd afge
schreven.
„De CSW was dringend aan
vervanging en uitbreiding van
computers voor lesdoeleinden
toe.
Ook het voormalig leslokaal
was te klein om de leerlingen
optimaal te onderrichten. Het
aanbod van het watershap om
de computeres voor een aan
trekkelijke prijs over te nemen
maakte het voor ons financieel
haalbaar een computerlokaal in
te richten dat aan de eisen van
deze tijd voldoet" zei rector
Dijkgraaf Eversdijk en rector De Munck (rechts) kijken toe hoe
de heer Van Koeveringe een van de nieuwe computers in gebruik
neemt.
A.P.H de Munck. In zijn dank
woord betrok De Munck ook
J.L. van Koeveringe die sinds
kort met pensioen is maar van
af het begin van de jaren tach
tig de drijvende kracht is achter
het computeronderwijs op de
CSW.
i