Als de sluisjes waren dichtgedraaid
Werken van Lücker in het Stedelijk
cs
HAIU
KMJ\JÏ
Journalisten blikken terug op hun
werk tijdens de watersnoodramp
JV i
Het landschap na
de ramp
Halfstok vlaggen tijdens
herdenking Watersnood
VOOR DE HELFT
VAN DE HELFT
Duits expeditiebedrijf Kreis
bouwt een overslagcentrum
0
Vlissingers bleven tamelijk laconiek tijdens de ramp
Opruiming
J.P.A. Rossël
tandprotheticus
Expositie Ruedisueli bij V&D
Egels beschermd
Bovenverdieping
NIEUWE KUNSTGEBITTEN
ESCHELDEBODE
90e JAARGANG. VERSCHIJNT WEKELIJKS GRATIS HUIS-AAN-HUIS IN DE GEMEENTEN: VALKENISSE, VLISSINGEN, WESTKAPELLE, ARNEMUIDEN, DOMBURG, MARIEKERKE, MIDDELBURG EN VEERE
TOTALE OPLAGE: 47.300 EX. DE SCHELDEBODE IS EEN UITGAVE VAN DE STEM-WEEKBLADEN. KANTOOR: SCHELDESTR. 7-9 - VLISSINGEN - TEL. 01184-19910 - POSTBUS 5051 - 4380 KB VLISSINGEN.
WOENSDAG
301 27 JANUARI 1993 M V
VLISSINGEN - In het Stede
lijk Museum aan het Bel
lamy park is tot en met 18 april
grafish werk van Eugène
Lücker te zien. Het werk van
Lücker wordt in de eerste
plaats gekenmerkt door stads
gezichten. Al reizend door Ne
derland, België, Frankrijk en
Italië werden vooral kerken en
andere opvallende gebouwen
vastgelegd als ets of aquatint.
De expostie in het Stedelijk
bestaat vooral uit werken die
Lücker in het gebied rond de
Westerschelde maakte.
Eugène Lücker werd in de vo
rige eeuw in Roermond gebo
ren uit Duitse ouders. Zijn va
der was kerkschilder en zijn
grootvader stond bekend om
zijn artistieke aspiraties. Toen
Eugène plannen ontvouwde om
zich op de kunst toe te leggen
stuurden zijn ouders hem naar
een kostschool om onderwijzer
te worden. Eugène behaalde
zijn acte maar bleef in de
avonduren de avondteken-
school in Roermond volgen. In
1903 kon hij het nuttige met
het aangename combineren
met een'benoeming als tekenle
raar aan het Canisiuscollege in
Nijmegen. In de daaropvolgen
de jaren vindt hij een geheel
eigen kleurstelling met heldere
landschappen in frisse tinten
en met gele en oranje/rode zon
en herfsteffecten. Deze manier
van werken wordt luministisch
genoemd.
Van begin af aan is het land
schap en het stadsgezicht
Lückers hoofdonderwerp. Een
enkel portret en wat stilleven^
spelen geen belangrijke rol.
In 1910 begint hij met het
maken van etsen. Hij had nog
niet direct een etspers tot zijn
beschikking en daarom ge
bruikte hij aanvankelijk de
mangel van zijn vrouw. De
mangel was geen lang leven
beschoren.
De eerste etsen zijn klein en
romantisch van composities.
Vrij snel begint hij wat groter
te werken en drukt hij af in
kleur. De kleurendruk was in
die tijd voor Nederlandse be
grippen erg ongewoon. De Et
sclub vindt kleurendruk strij
dig met met het wezen van de
etskunst, terwijl de techniek in
België en Frankrijk al heel ge
woon wordt gevonden. Lücker
bekommert zich niet om de
kritieken en houdt ruim twin
tig jaar vast aan de arbeidsin
tensieve techniek, waarbij voor
elke afdruk de gekleurde inkt
nauwkeurig op de plaats aan
gebracht moet worden. Lücker
houdt het echter altijd bij één
kleur per afdruk.
Vanaf 1915 wordt het werk van
Lücker wat temperamentvol
ler. De etser past zware donke
re partijen toe, gebruikt zwie
pende lijnen en krijgt sterke
voorkeur voor ongewone plaat
sing van gebouwen.
Tijdens de eerste wereldoorlog
begint Lücker aan een serie
grotè stadsgezichten, liefst met
kerktorens. Ook in het buiten
land etst hij kerken en torens,
waarbij hij een voorkeur aan
de dag legt voor 'verknoeide en
onaffe exemplaren'. Hij zou
volgens eigen zeggen nooit de
Notre-Dame kunnen etsen om
dat die veel te volmaakt is.
Na 1933 legt Lücker zich hele
maal toe op schilderen en teke
nen. En af en toe maakt hij een
litho of een linoleumsnede.
In 1943 overlijdt Lücker in Nij-
Gezicht op Zoutelünde, een lino van Lücker die te zien is in het Stedelijk Museum Foto: Lücker stichting
megen. Hij hoeft niet meer mee
te maken hoe, nog geen jaar
iiiiiiiMiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
later, tijdens het bombarde
ment meer dan zestig belang-
II■lllllllllllllllMIMIIIIIIIIIIItlllllllllllllll IIIMIIIIIIilllll IIIIIIMIIIIIItlllir lltll III lil IIIIIIIIIII III lil llllllll IIIII 111 I! Ill IIIHIIII III till III II III III llllll III I
rijke schilderijen van zijn hand
verloren gaan.
VLISSINGEN - Het is alweer veertig jaar geleden,
maar toch staan de beelden van de watersnoodramp
op 1 februari 1953 velen nog in het geheugen gegrift
alsof het gisteren gebeurd is. Een natuurramp die
1835 mensenlevens eiste en onvoorstelbare schade
aanrichtte. De laaggelegen delen van Vlissingen lie
pen onder water, maar omdat de bevolking tijdig
gealarmeerd kon worden, bleef het aantal slachtof
fers beperkt tot drie personen. De bewoners van
Vlissingen bleven er aardig laconiek onder. „We
hadden wel veel materiële schade, maar we waren
natuurlijk wel wat gewend", verklaart fotograaf J.
Dert die houding. „Tenslotte hadden we tijdens de
inundatie in de oorlog ook lang onder water gestaan.
En wat er in de rest van Zeeland was gebeurd was
natuurlijk veel en veel erger." Toch denken dezer
dagen ook veel inwoners van Vlissingen terug aan de
nacht van 31 januari op 1 februari, toen het water
over de kademuren sloeg en in enkele uren tijd de
binnenstad onder water zette.
„Ik herinner mij dat mijn vader
mij wekte om een uur of
twaalf", zegt Hans Dert. „Wij
woonden boven de zaak aan de
Nieuwendijk. Ik keek naar bui
ten en zag het water boven de
kaaimuur komen. Het stroom
de over de volle breedte de
Nieuwendijk op en liep de la
gergelegen binnenstad in. Dat
de binnenstad onderliep, reali
seerden we ons op dat moment
nog niet zo. Het eerste wat
mijn vader en ik deden, was
naar beneden gaan om te red
den wat er te redden viel. In
het souterrain bevonden zich
de donkere kamers, het maga
zijn en het hele foto-archief.
Het water steeg ontzettend
snel, het kwam hoofdzakelijk
via de riolen naar omhoog. We
OOSTKAPELLE - In tegen
stelling tot eerdere berichten in
de Scheldebode zijn er op de
tentoonstelling over egels in
het Zeeuws Biologisch Museum
geen levende egels aanwezig.
De egel is een beschermd dier
en niemand mag een levende
egel als huisdier houden, ook
niet tijdens een tentoonstelling.
Alleen bij egelopvang De Mik-
ke in Middelburg wonen leven
de egels. De Mikke heeft daar
een vergunning voor. Die ver
gunning is echter plaatsgebon
den en geldt uitsluitend voor
het terrein in het park Toren
vliet.
hebben naar boven gehaald
wat we konden. Je neemt na
tuurlijk altijd het verkeerde
mee, maar dat zie je pas ach
teraf. Tweederde van het foto
archief is verloren gegaan.
Daar waren ook de allereerste
glasnegatieven van mijn groot
vader bij. Op het laatst stonden
we tot aan onze nek in het
water, toen moesten we wel
ophouden."
Fotograaf Dert ging een dag
later met een bootje 'de straat
op' om foto's te maken. „Veel
mensen waren op tijd geëvacu
eerd, maar er zaten ook nog
heel wat mensen op de boven
verdieping van hun huis te
wachten op hulp. Bij het juwe-
liersbedrijf Van Hemel zag ik
bijvoorbeeld hoe oudere men
sen met een marinesloep uit
huis werden gehaald. En het is
onvoorstelbaar wat er niet alle
maal gaat drijven."
Vlissingen was tijdens de oor
logsjaren enorm gehavend. In
1953 waren de herstelwerk
zaamheden wel op gang geko
men, maar er moest nog ont
zettend veel gebeuren. Dat was
waarschijnlijk de reden waar
om de inwoners van de Schel-
destad niet zo onder de indruk
waren van de aanzienlijke
schade die het water dit keer
had aangericht. Dert: „Toen
het water na een paar dagen
weg was, zag je pas goed wat
een puinhoop het was. Achter
af vraag je je wel eens af of er
o Marinemensen bevrijden bewoners uit hun benarde positie
CJ
tM
O)
Na de feestweek volgt in januari de traditionele
opruiming of uitverkoop. Ik ga ook maar eens\
opruiming houden. Het is nogal een rommeltje in
m'n schrijfblok. Veel korte notities van leuke voor
vallen en haastig genoteerde invallen en anekdotes
op losse blaadjes. Ooit heb ik ze opgeschreven omdat
ze nog wel eens van pas kunnen komen. Bij herle
zing blijkt er veel direct de prullenbak in te kunnen.
Wat overblijft is bruikbaar maar niet alles laat zich
tot een verhaaltje verwerken. Zoals de kassabon bij
twee vrolijk geruite theedoeken waarop te lezen
staat: dameslingerie 2 a f 7,95. Of de ontmoeting met
iemand die denkt dat je naar een lunch-concert een
trommeltje met boterhammen mee moet nemen. Dit
samenspraakje tussen twee heren hoorde ik in het
C voorbijgaan op straat. De ene man presenteert de
ander een pakje sigaretten en zegt: "Rookt u mee?".
De ander antwoordt: „Nee dank u, ik kan toch wel
hoesten". De nu nog resterende aantekeningen kun
nen dienst doen als grondstof voor een nieuw
brouwsel. Eén dag in de week restjesdag leidt soms tot een
verrassend nieuw recept. Hopelijk heeft dit allegaartje u
gesmaakt.
Bert de Mol
CS
CS
niet een hoop ellende voorko
men had kunnen worden."
Dert denkt daarbij aan de
sluisjes in de Vissershaven. Tot
op de dag van vandaag is on
duidelijk waarom die niet eer
der op de dag waren dicht
gedraaid. „Een tij eerder was
de waterstand bij laag water al
zó hoog, dat het wel mis moest
gaan. Als de sluisjes toen op
dood tij waren dichtgedraaid,
dan was het water in ieder
geval niet via de Vissershaven
binnengekomen, maar uitslui
tend via de Koopmanshaven
het Bellamypark in."
Ook de boulevard loopt flinke
schade op door het geweld van
het water. Enorme stukken
werden weggeslagen. „Er wa
ren twee kritieke plaatsen,"
herinnert Dert zich. „Bij de
Leeuwetrap bij het Strandhotel
en op boulevard De Ruyter.
Daar was de muur aan de zee
kant wel blijven staan, maar
(ADVERTENTIE)
daarachter was de bestrating
en het daaronderliggende zand
van de boulevard helemaal
weggeslagen. Er werd onmid
dellijk aan gewerkt om de
schade, zij het eerst proviso
risch met zandzakken, te her
stellen.
Hans Dert bewaart ook andere
herinneringen aan de waters
noodramp. „We kregen een te
lefoontje van Jan Gerritsen van
de Zeeuwse Volksuniversiteit
of wij soms een geluidsfilmpro
jector hadden. Hij had bedacht
dat het voor de mensen die in
de drooggebleven dorpskernen
in Schouwen-Duiveland zaten,
een aardige verstrooiing zou
zijn als ze eens een film konden
zien. Toevallig had mijn vader
kort daarvoor een tweedehands
cQTO: J. DERT
projector gekocht, dus dat trof.
Een paar keer per week ging ik
op pad. Het kon natuurlijk niet
een al te vrolijke film zijn,
gezien de omstandigheden. De
titel van de film zal ik nooit
vergeten: 'II est minuit, dr.
Schweitzer', een film over de
toen erg in de belangstelling
staande zendingsarts in Lam-
barene."
Vrijdag
29 jan.
van 19.*°-21
uur
en zaterdag
30 jan.
van 9.00-12.00
uur
Restanten v.d.
wintercollectie.
Voor de betere mannenmode.
Oude Markt 45
Vlissingen-01184-19337
VLISSINGEN- "Dit moeten
we Drees melden, want het
kabinet weet het nog niet." Dat
zei Carel Enkelaar nadat hij op
1 februari 1953 als verslagge
ver van de Volkskrant met een
vliegtuig boven het door de
watersnoodramp getroffen
Zeeland had gevlogen. Toen
pas werd de totale omvang van
de ramp hem duidelijk. Enke
laar, andere journalisten en ca
meramensen gaan in 'Verslag
van een ramp' van Joost Mid-
delhoff in KRO's documentai
re-serie 'Sporen' van vrijdag 29
januari (23.14 - 23.49 uur, Ne
derland 1) terug naar de plek
ken vanwaar zij Nederland
toen van het laatste nieuws
voorzagen.
In de nacht van zaterdag 31
januari op zondag 1 februari
1953 werd Nederland getroffen
door één van de grootste ram
pen in de geschiedenis. Meer
dan 1800 mensen kwamen om.
Het duurde dagen voordat pre
cies bekend was welke enorme
catastrofe zich had voltrokken:
Carel Enkelaar en Gerard van
den Boomen, destijds werk
zaam bij de Volkskrant, togen
die bewuste zondagmiddag niet
naar Zeeland maar naar Schip
hol om een vliegtuig te huren.
Op die manier werd de Volks
krant het eerste dagblad dat de
totale omvang van de ramp op
maandag kon melden.
Naast Enkelaar en Van den
Boomen verzorgden talloze ra
dioreporters, kranteverslagge
vers, cameramensen en zenda
mateurs in die dagen het
nieuws. Met name de laatsten
speelden een belangrijke rol.
Zij maakten vaak duidelijk
waar mensen op de daken za
ten en waar hulp nodig was.
Radioverslaggever Herman
Felderhof werkte destijds voor
de NCRV en wilde die zondag
meteen naar het getroffen ge
bied. Via diverse omwegen be
reikte hij uiteindelijk Zierik-
zee. Felderhof was de eerste
radioverslaggever die op
Schouwen-Duiveland aan
kwam. Daar maakte hij een
reportage over de ramp en over
de rol van de zendamateurs. In
'Verslag van een ramp' brengt
Felderhof opnieuw een bezoek
aan Zierikzee en ontmoet na
veertig jaar de zendamateur
die hij toen interviewde.
Jan de Troye ging zondag 1
februari 1953 ook op pad. Via
het ondergelopen Dordrecht
kwam de VARA-verslaggever
uiteindelijk in Rilland Bath te
recht. Uit het verhaal van De
Troye blijkt met welke beperk
te middelen radioverslaggevers
toen moesten werken. Er waren
geen live-verbindingen. De
Troyes uitzendmateriaal moest
bijvoorbeeld eerst naar
Roosendaal worden gebracht
om vandaar uit naar Hilversum
te worden doorgeseind. Daar
pas konden zijn reportages
worden uitgezonden.
Pie': te Nuyl jr. werkte in 1953
nog maar kort bij de televisie
afdeling van de VARA. Televi
sie stond in de kinderschoenen
en een journaal was er nog
niet. Te Nuyl werd door de
VARA naar Zeeland gestuurd
om voor de radio verslag te
doen. Hij kreeg echter na een
paar dagen vanuit Hilversum
een cameraploeg toegewezen
om ook voor de televisie mate
riaal op te nemen. Materiaal
dat overigens pas dagen later
werd uitgezonden. Ook te Nuyl
brengt in 'Verslag van een
ramp' een bezoek aan de plaats
vanwaar hij toen verslag uit
bracht.
De meeste televisiebeelden van
de watersnoodramp werden ge
maakt door cameramensen van
het Polygoonjournaal. Al op
dinsdag 3 februari bracht Poly
goon een extra bioscoopjounaal
met beelden van de ramp. Ook
met cameramensen die toen
voor Polygoon werkten gaat
'Sporen' terug naar de plek van
de ramp.
,A
De ramp in 1953 heeft voor het Zeeuwse
Landschap enorme gevolgen gehad. In de eer
ste plaats natuurlijk doordat veel bomen en
struiken stierven als gevolg van het zoute
water, maar de gevolgen op lange termijn
waren nog veel ingrijpender. Verschillende
gebieden, zoals het Prunjegebied op Schouwen
en de Oudlandpolders in de Zak van Zuid-Be
veland hadden tot 1953 een verkaveling die
nog uit de Middeleeuwen stamde. Toen na de ramp de
herinrichtings- en ruilverkavelingsprojecten ter hand geno
men werden, ging dat eeuwenoud patroon bijna volledig
verloren. Het nieuw ingerichte land kreeg een strak en
grootschalig karakter. Heggen, kronkelslootjes en hollebolli-
ge weilanden verdwenen. De na de ramp uitgevoerde Delta-
lóerken zorgden voor enorme veranderingen in het landschap
buitendijksook daar ging veel van de eigenheid van het
landschap verloren. Het is vooral de moderne techniek
geweest die ertoe leidde dat 1953 een breuk in een eeuwen
lange ontwikkeling betekende. Stormvloeden zijn er alle
eeuwen door geweest maar als ze voorbij waren ging de
ontwikkeling gewoon op de oude voet verder. Alleen de
stroomgaten op de plek waar de dijk het begeven had bleef
als stille getuige in het landschap achter. Zo zijn in de loop
der eeuwen tientallen welen ontstaan.
Ook de ramp van 1953 heeft wat dat betreft zijn sporen
achtergelaten. Den Inkel bij Kruiningen en de Schelphoek en
de Kreken van Ouwerkerk op Schouwen-Duiveland zijn qua
onstaanswijze te vergelijken met andere welen. Dat ze zoveel
groter zijn komt enerzijds doordat de oudere welen verder
verland zijn, maar daarnaast vormen ze ook een teken van de
geweldige omvang die de ramp in 1953 had. De doorbraakge-
bieden zijn na de ramp rondom bebost, daardoor hebben ze
als natuurgebied een heel eigen karakter gekregen. Ze zijn
inmiddels rijk aan broedvogels en door de met zeezand
overdekte bodem, is er een speciale plantengroei, met onder
meer veel orchideeën. Het zijn natuurgebieden die zeker
waard zijn zorgvuldig in stand gehouden te worden.
MIDDELBURG - Commissaris
der Koningin Van Gelder heeft
de Zeeuwse burgemeesters ver
zocht om maandag I februari
de vlaggen halfstok te hangen
in verband met de nationale
herdenking van de watersnoo
dramp 1953.
De zogenaamde vlaginstructie
stelt dat in de gebieden waar
de herdenkingen plaats vinden
halfstok gevlagd wordt. In de
gebieden waar geen herdenkin
gen plaats vinden zou dan de
vlag vrolijk in top hangen in
verband met de verjaardag van
Beatrix, Koningin Beatrix is
dit jaar op zondag jarig en het
traditionele vlaggen zou daar
om op de maandag na haar
verjaardag geschieden.
De commissaris heeft de burge
meesters verzocht om van de
gebruikelijke vlaginstructie af
te wijken en te bevorderen dat
de overheid, de bedrijven en de
bevolking in heel Zeeland op 1
februari de vlag halfstok
hangt. Van Gelder vindt dat de
Watersnood de hele provincie
direct en indirect heeft getrof
fen.
Vlissingen- Het Duitse expedi
tiebedrijf Kreis uit Ulertisen
bij Ulm zal zijn huidige nog in
Roosendaal gevestigde expedi
tie-kantoor naar Vlissingen
verplaatsen.
De bouw van de nieuwe vesti
ging zal begin maart starten.
Voor deze bouw en voor het
vestigen van een overslagcen
trum heeft het bedrijf van de
gemeente Vlissingen 2700 m!
grond gekocht in de onmiddel
lijke nabijheid van de vracht-
terminal van de Olau-line.
Kreis onderhoudt al langere
tijd een regelmatige verbinding
tussen het zuiden van Duits
land en de Engelse industriege
bieden. Daarbij maakt het be
drijf veelvuldig gebruik van de
veerverbinding die de Olau-li-
ne tussen Vlissingen en Sheer-
ness onderhoudt.
Spec, voor slechtzittende gebitten
en ingevallen gezichten.
REPARATIES: klaar terwijl u
wachtInformatie GRATIS.
Tel. afspraken 01184-14533
HOBEINSTRAAT 52 - VLISSINGEN
MIDDELBURG - Ria Ruedi
sueli houdt in februari (tot
en met de 23e) een grote
overzichtstentoonstelling
van haar werk. Zij doet dit
op de bovenverdieping van
Vroom en Dreesman die voor
de gelegenheid ingericht
wordt als expositieruimte.
De expositie wordt 30 janua
ri geopend door drs. H. Ever-
sijk, lid van de eerste kamer
en het Europees parlement.
De tentoonstelling omvat
beeldhouwwerken, tekenin
gen, schilderijen, naaldwerk
en gedichten en is te bezich
tigen tijdens de openings
uren van V&D. De toegang is
gratis.
Ria Ruedisueli
FOTO: HARRY DE LANGE
I
