Zeeuwse molens hebben de wind mee
Zij-Actief zet meiden aan de slag
Trim
kalender
Een project voor jonge vrouwen op weg naar betaald werk
Vingertoppen
Zangdienst
NIEUW BOEK 'ZEEUWSE MOLENS' GEEFT OVERZICH VAN ALLE MOLENS IN DE PROVINCIE
Gemeente
koopt
grond aan voor
gevangenis
SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 13 FEBRUAR11991
309
Geluidshinder
Geschiedenis
Vereniging
NIEUW SINT JOOSLAND - Vorige week dins
dag werd in molen 'buiten verwachting' het boek
'Zeeuwse molens' van Willem Staat gepresenteerd. De
voorzitter van de Stichting Natuur- en Recreatie-in
formatie, J.W.P. Comelissen overhandigde het boekje
aan de Middelburgse wethouder J.A.R.M. Douwes.
Het boek bevat een nauwkeurig overzicht van alle
molens in het Zeeuwse. Niet alleen een beschrijving
van de molens en de eigenaars maar ook wordt in het
boek uit de doeken gedaan hoe de molens in het his
torisch perspectief geplaatst zijn.
Al lezende wordt het al snel
duidelijk dat molens vroeger de
motor van de economie waren.
Een waslijst van produkten
kwam tot stand met behulp van
energie die wind-, ros- en getij
molens voortbrachten. Deze
werktuigen vormden het hart
van de industrie en werden dan
ook omschreven als 'fabrieken'.
Hoewel Zeeland nooit zo mo
lenrijk is geweest als bijvoor
beeld De Zaanstreek kepde
onze provincie toch enkele be
langrijke takken van nijverheid
waarbij molens een vooraan
staande rol speelden. In het bij
zonder betreft dat de choco
lade-industrie en de meekrap
teelt. Zeeland herbergde daar
naast blauwsel-, boekweit-,
branderij-, koren-, kruit-, olie-,
papier-, pel-, schors-, snuif-, en
volmolens.
Het werken met deze vele
soorten molens zorgde in die
tijd ook voor overlast. Stank en
geluidshinder is zeker niet iets
dat alleen bij de hedendaagse
industrie hoort, ook in de ze
ventiende eeuw was het al een
probleem. Net als tegenwoordig
bemoeide de overheid zich er
mee. Een molen moest op min
stens vijfenveertig el van de
openbare weg staan, anders
schrokken de paarden zo. Mo
lens die dichterbij stonden
moesten verplicht even stilgezet
worden als er een paard met kar
langskwam. Waarschijnlijk is er
in die tijd ook veel gekankerd
op de wetgeving.
Een oud conflict tussen mole
naar en overheid is het hoog op
schietend groen bij de molen.
Hoe hoger de bomen, hoe slech
ter de windvang van de molen.
Dit probleem bestond ook al in
de zeventiende eeuw. De eige
naar van een volmolen op het
Middelburgse bolwerk besloot
toen zijn fabriek maar naar
Frankrijk te verplaatsen omdat
de gemeente de bomen en strui
ken niet wilde snoeien. Een pro
bleem dat drie eeuwen later nog
niets aan actualiteit heeft inge
boet. Tijdens de overhandiging
van het molenboek wees voor
zitter Comelissen de wethouder
erop dat de molens op het Mid
delburgse bolwerk ernstig ge
hinderd worden door de hoog
opgaande beplanting. Ook het
inwendige van de Middelburgse
molens is niet wat het behoort
te zijn.
Het gemeentebestuur van Mid
delburg voerde trouwens al in
het begin van de zeventiende
eeuw een actief beleid om de
kruitmolens buiten de stad te
vestigen. Oorzaak hiervan wa
ren de regelmatig terugkerende
explosies. Ook het lawaai van
stampers en het suizen van de
wieken zorgde voor nogal wat
overlast tijdens de nachtelijek
uren.
Het is niet precies bekend
wanneer in Zeeland de eerste
molen in gebruik werd geno
men. Wel staat vast dat in 1254
in Hulst een windmolen stond.
Nog ouder dan de windmolens
zijn de getijdemolens. Het ver
schil tussen eb en vloed zorgde
voor de beweging van de maal
stenen. Middelburg had ook
zo'n molen, aan de Stadsschuur.
Het molenhuis is in de loop der
jaren sterk verbouwd en her
bergt nu een praktijk van die
renartsen. Bij opgravingen in
1990 bleek dat onder het plavei
sel de waterlopen nog aanwezig
waren en dat er nog steeds een
gat onderin het molenhuis zat.
Door dat gat stak vroeger de as
die het waterrad met het maal-
werk in het molenhuis verbond.
In Zeeland zijn geen getijdemo
lens meer in werking. Wie er
een wil zien moet naar Belgie,
daar staat in Rupelmonde nog
een intacte getijdemolen.
Het gebruik van windmolens
met wieken kwam in Zeeland
aan het eind van de dertiende
eeuw in zwang. De eerste wind
molens waren zogenaamde
standerdmolens. De standerd
(een dikke balk) droeg het mo
lenhuis met het wiekenkruis.
Het nadeel van deze molens was
dat ze nogal windgevoelig wa
ren. Tijdens een hevige storm in
1800 sneuvelden de standerd
molens van Aagtekerke, Grijps-
kerke, Meliskerke, Nieuwland,
Vlissingen en Kruiningen. Zo
komt het dat de huidige molens
uit de plaatsen allemaal uit
1801 stammen.
Doof hot'gebruik van baksteen
verbéterde er veel aan de stan-
In de steden ver
schenen er vooral op de wallen
stellingmolens en op het platte
land verrezen grondzeilers. De
molenaars op het platteland
moesten immers niet de hoogte
in om wind te kunnen vangen.
De meeste grondzeilers zijn van
steen. Daarnaast zijn er varian
ten die als typisch Zeeuws gel-
De molen van Nieuw Sint Joosland
den, bijvoorbeeld de zes- of
achtkantige houten grondzeilers
die meestal op kleine gemet
selde muurtjes staan. In Ame-
muiden en Serooskerke staat er
nog zo een.
In de loop der jaren zijn er
ook veel molens verdwenen uit
het Zeeuwse landschap. De pal-
trokmolen en de wipmolen bij
voorbeeld.
De uitvinding van de stoomma
chine in de achttiende eeuw
zette de meeste molens stil. De
windmolens die zorgden voor
het drooghouden van de polders
waren de eerste slachtoffers van
de stoommachine.
De industrie
molens waren de volgende. In
Zeeland zette de teruggang la
ter in gang dan in overig Neder
land. Oorzaak hiervan was dat
Zeeland nooit veel polder- en
industriemolen had. In 1808
waren er op Walcheren 39 mo
lens in bedrijf, vorig jaar waren
dat er nog altijd 20.
Sinds 1975 wordt het wel en
wee van de Zeewuse molens
nauwlettend gadegeslagen door
de Vereniging De Zeeuwse Mo
len. Mede door het toedoen van
de vereniging is de toestand
waarin veel molens zich bevon
den de laatsfe jaren sterk verbe
terd. De vereniging adviseert de
gemeente bij de restauratie van
oude molens. Tevens is zij een
stimulerende factor bij de aan
koop van molens door de ge
meentes. Ruim de helft van de
molens is inmiddels in handen
van de overheid.
Dat heeft positieve gevolgen:
het provinciebestuur besloot in
1987 tot invoering van een
- foto: harry de lange.
draaipremieregeling. De molen
eigenaar ontvangt een gulden
voor ieder driehonderd omwen
telingen. De regeling heeft tot
gevolg dat er meer molens
draaiend te zien zijn dan vroe
ger. Een ontwikkeling die naad
loos aansluit bij de lijfspreuk
van De Zeeuwse Molen 'zolang
de winden waaien, zullen de
Zeeuwse molens draaien'.
Over de Zeeuwse molens kunt u
nog veel mer lezen in het boek
Zeeuwse Molens, van Willem
Staat. Het is in iedere Zeeuwse
boekhandel verkrijgbaar voor
fl.17,50.
Het Regionaal Educatief
Centrum in Middelburg
coördineert een grote hoe
veelheid cursussen voor
volwassenen op Walche
ren. In de Scheldebode
wordt de komende tijd re
gelmatig aandacht besteed
aan deze vorm van onder
wijs. Deze week: Zij Ac
tief, een project voor meis
jes jonger dan vijfentwin
tig jaar die niet zoveel
scholing hebben.
MIDDELBURG - In een uit
gewoond gebouw in Poorters-
hove zitten drie jonge vrouwen
bijeen. Ze zitten er vooral voor
de gezelligheid en om iets te le
ren. En dat leren is in de eerste
plaats 'geloven in je zelf'. Daar
naast leren de vrouwen omgaan
met de naaimachine en krijgen
ze informatie over opleidingen
en bedrijven in de omgeving.
De drie vrouwen hebben alle
drie een lage opleiding en had
den daarna weinig uitzich op
een leuke baan. "Ja", zegt Anny
de Jong verontwaardigd, "Ik
kon bij de werkplaatsen gaan
werken, maar dat wil ik niet, ik
weet zeker dat ik meer kan. Ik
zou bijvoorbeeld graag bij een
Drie deelneemster aan het project Zij-Actief
kwekerij gaan werken". Anny
werd in het crisisopvanghuis
'De Oase" gewezen op de mogfe-
MIDDELBURG - Bij de ge
meentepolitie zijn tussen 19 ja
nuari en 1 februari een fiks aan
tal portemonnees en handschoe
nen afgegeven. Deze en andere
gevonden voorwerpen worden
drie maanden bewaard. Is er
iets van u bij, dan kunt u het
tijdens kantooruren afhalen op
het bureau, achter de Houttui
nen.
Bankbiljetten; zonnebril,
paars; zakagenda 1991, grijs;
protector/tok; zwemleskaart;
div. sleutels; spanbanden,
zwart/oranje; 1 paar rode kin
derwanten; glacé dameshand
schoenen, bruin; kinderhand
schoen, geel/groen/blauw;
handschoenen, blauw zonder
vingertoppen; horloge, goudkl.;
kindermuts, roze; regenbroek,
blauw; portemonnee, bruin met
inh.; portemonnee, gevlochten
met inh.; portemonnee, rood/wit
met inh.; 1 paar suède heren
laarzen (halfhoge); goudkl. ket
ting met zilv.kl. kruisje; goudkl.
oorhanger met bruine steentjes
en een dames schoudertas,
zwart plastic met bruine
riempjes.
De volgende dieren werden
afgegeven: jonge poes, zwart;
Duitse herder; jonge poes, grijs
gestreept; klein hondje met han
goren.
lijkheid om deel te nemen aan
'Zij-actief'. "In de Oase zat ik de
hele dag te niksen en nu is mijn
dag tenminste weer gevuld. En
je leert hier tenminste ook wat,
kleding makeij enzo en hoe je
elkaar kunt helpen. We hebben
iedere maand een thema en deze
maand gaat het over assertivi
teit en zelfvertrouwen, daar
praten we over en we werken
het uit met plaatjes. Volgende
maand gaan we over geld pra
ten".
Annie is door de vrieskou en de
sneeuw uit Vlissingen gekomen,
op de fiets, samen met Jeannine
van Hoof die ook in Vlissingen
woont. Jeannine heeft een doch-
terje, Angela, van twee jaar en
heeft weinig sociale contacten.
"De muren komen op me af",
zegt ze. "Daarom ging ik ook
direct mee toen Annie me vroeg
en ik ben gelijk gebleven ook. Ik
- foto: johanna brouwer
doe nog maar drie weken mee
maar ik vind het heel leuk.
Maar ik kom niet alleen voor de
gezelligheid want ik wil ook
graag gaan werken, in de ho
reca of de kinderverzorging".
De derde deelneemster is de
Middelburgse Jeanet Kooman.
Jeanet zat een tijdje op het Spe
ciaal Onderwijs en op de 'Huis
houdschool' maar heeft nergens
een diploma van. Dat maakt het
voor haar niet eenvoudig om
aan de slag te komen. De pro
jectbegeleidster Hennie van
Rijn beaamt dat. "Zulke meisjes
komen bij het Arbeidsbureau in
de bak 'onbemiddelbaar' te
recht, maar via Zij-Actief lukt
het toch nog wel. Een meisje
heeft al via Zij-Actief en een
Uitzendbureau een baan en een
ander meisje loopt stage bij een
bejaardentehuis". Hennie be
middelt daarin. Zij gaat binnen
kort met Jeanet op bezoek bij
een kwekerij, want Jeanet wil
ook heel graag op een kwekerij
werken. Jeanet heeft zich al he
lemaal voorbereid, op advies
van Hennie heeft ze een lijst op
gesteld met vragen die ze straks
op de kwekerij kan stellen.
Het groepje gaat trouwens re
gelmatig op excursie, naar be
drijven of naar de bibliotheek.
Vrouwen die eenmaal werk ge
vonden hebben of aan een
nieuwe opleiding zijn begonnen
kunnen altijd nog terugvallen
op Zij-Actief. Om te vertellen
over hun werkervaringen, over
wat leuk is en wat tegenvalt.
"Die nazorg is heel belangrijk",
zegt Hennie, 'want er moet kost
wat kost voorkomen worden dat
die meiden zomaar thuis gaan
zitten".
MIDDELBURG - De nieuwe
gevangenis komt aan de Toren-
weg. De gemeente is met de
eigenaresse van de grond tot
een accoord gekomen over de
prijs.
Het perceel grond waar de
nieuwe gevangenis op moet ver
rijzen is bijna zeventig duizend
vierkante meter groot en ligt
aan de Torenweg/Westelijke
Oude Havendijk.
KAPELLE - In de Neder
lands Hervormde Kerk te Ka-
pelle is er zaterdag 16 februari
om 19.30 uur een zangdienst.
Medewerking verleent het
Christelijk Krimpens Mannen
koor uit Krimpen aan de IJssel
onder leiding van Everhard
Zwart, terwijl Wim Magré het
orgel bespeelt.
GOES - De stichting 'Trim-
belangen Midden-Zeeland'
heeft in samenwerking met de
aangesloten wielercomité's de
wedstrijdkalender vastgesteld
voor het komende seizoen. Op
de Bevelanden en Walcheren
zullen in totaal achttien koersen
worden verreden onder de vlag
van TMZ. De mogelijkheid be
staat dat er ook in Vlissingen
nog een wedstrijd georganiseerd
zal worden op 31 augustus en'
een zogenaamde afsluitings-
koers op een nog nader te bepa
len plaats en datum.'
In alle tot nu toe vastgestelde
wedstrijden komen renners die
behoren tot de A-, B- en C-cate-
gorie voor het merendeel afzon
derlijk aan het vertrek. Alleen
in Lewedorp, Ovezande en Wol-
phaartsdijk rijden de A/B-ren-
ners in één categorie. In de A-
categorie zal getracht worden
om vijftien renners te klasseren
die voor prijzen in aanmerking
komen. Dit wordt gedaan om
doorstroming vanuit de andere
categorieën te bevorderen. Dit
jaar wordt, zoals voorheen, ook
weer een overkoepelend klasse
ment opgemaakt over alle wed
strijden voor de A- en B-catego-
rie. Dank zij de steun van veel
sponsors is hiervoor beschik
baar een bedrag van ruim twee
duizend gulden.
Voor de aanvang van het
wedstrijdseizoen houdt TMZ zes
trainingsritten in de Willem An-
napolder bij Biezelinge op 2, 9,
16, 23, 30 maart en 6 april.
Wedstrijdkalender
13 april TMZ kampioen
schappen in Biezelinge; 20/4
Lewedorp; 27/4 Rilland; 4/5
Middelburg; 11/5 Kapelle; 20/5
Hansweert; 26/5 Ovezande; 1/6
Krabbendijke (kampioenschap
van Zeeland); 8/6 Wissenkerke;
15/6 Biggekerke; 21/6 Souburg;
22/6 Waarde; 28/6 Hoedekens-
kerke; 29/6 's-Heer Arends-
kerke; 5/7 Heinkenszand; 13/7
Colijnsplaat; 10/8 Wolphaarts-
dijk; 25/8 Kwadendamme.
EEN BOS
Bij de Gemeentepolitie Vlissingen zijn in de periode van
30 januari tot 6 februari de volgende voorwerpen aangege
ven: een slot met sleutels, 1 paar kinderwanten, een dames
horloge, een kindermuts, een portemonnee met inhoud, een
bos van 7 sleutels en een zwart etui met 1 sleutel. Bij het
dierenasiel te Vlissingen zijn in die periode een zwart poesje
en een cypers katertje aangegeven.
WELZIJN OUDEREN
Het is vaak moeilijk om de weg te weten in het netwerk
van voorzieningen en aktiviteiten voor ouderen. Daarom
houdt een funktionaris van de Stichting Welzijn voor Oude
ren spreekuur in Bachten Poorte en Bachten Reede, waar
mensen terecht kunnen met vragen op het gebied van hulp
en dienstverlening, sociaal kulturele aktiviteiten in de dien
stencentra, sport en spel e.d. Het kantoor is gevestigd in
'Bachtenkomme' aan de Badhuisstraat in Vlissingen, daar
kan men iedere werkdag terecht. In Bachten Poorte/Oost-
Souburg is het eerste spreekuur op maandag 4 maart van
13.30-15.30 uur en verder steeds iedere eerste en laatste
maandag van de maand. In Bachten Reede aan de Vredehof
laan 42, Vlissingen, wordt gestart op donderdag 7 maart van
13.30-15.30 en verder steeds iedere eerste en laatste donder
dag van de maand.
INFORMATIE
Om tegemoet te komen aan de vele verzoeken om inlich
tingen houdt het Transcendente Meditatie centrum Zeeland
een vrijblijvende informatie-avond op vrijdag 22 februari in
de Zeeuwse Bibliotheek (zaal 2), Kousteensedijk 7 in Mid
delburg. Er wordt uitleg gegeven over de effecten van de
TM-techniek, zoals die naar voren zijn gekomen uit weten
schappelijk onderzoek. Verder wordt er een video-film ver
toond getiteld: "Succes zonder stress". Aanvang: 20.00 uur,
toegang 5.-. Voor meer inlichtingen Wim Kooy, tel. 01103-
1904.
VERPLEEGARTIKELEN
Openingstijden magazijnen kleine verpleegartikelen: -
Leliënlaan 1 te Vlissingen: op werkdagen tussen 10.30 en
12.00 uur; - Rosenburglaan 1 te Vlissingen: op ma., wo. en
vr. tussen 15.30 en 16.30 uur, op di. en do. gesloten; - Ge
zondheidscentrum, C. van Perestraat 8 te Oost-Souburg: op
werkdagen tussen 11.00 en 12.00 uur. Centraal magazijn:
Aanvragen voor het centraal magazijn (grote verpleegarti
kelen): telefoonnummer 01184-63700, tussen 9.00 en 12.00
uur. Grote verpleegartikelen uit het centraal magazijn wor
den door medewerkers van de kruisvereniging bij kliënten
thuis bezorgd.
MUZIEK
In de Lutherse Kerk te Middelburg (Zuidsingel 70) vinden
deze zomer Vrijdagavond-orgelconcerten plaats: 5 juli Wim
van Beek (Groningen), 19 juli Leen de Broekert (Middel
burg), 2 augustus Kees Rosenhart (Haarlem), 16 augustus
Jos Vogel (Middelburg) en 30 augustus Jos Verpoorten (Ter-
neuzen). Aanvang: 20.30 uur. Toegangsprijs: 7.50 (CJP en
65+ 5.-), tot 12 jaar gratis. Zondag 26 mei vindt een reci
tal plaats, aanvang: 16.00 uur. Op het programma- staan
Franse liederen. Uitvoerenden zijn Lucienne van Deyck, alt
mezzo en Leendert de Broekert, piano. Toegangsprijs: 10.-,
tot 12 jaar gratis.
DONUTS
Vrijdag 15 februari treden The Donuts op in "Het Kasteel
van Batavia" in Westkapelle. Aanvang om 21.00 uur.
POLITIEK
Op 28 februari houdt 2e Kamerlid voor D'66 Gerrit-Jan
Wolffensperger een spreekbeurt met als onderwerp: „Poli
tieke actualiteiten", in Hotel Ameville in Middelburg. De
Forumdiscussie behandelt WOV/problematiek veerverbin-
dingen. Tevens presentatie lijsttrekker D'66 Alex Dijkwel.
COMPUTEREN
Op maandag 18 februari is iedereen weer van harte wel
kom op de maandelijke bijeenkomst van de HCC Regio Zee
land in wijkcentrum "Open Hof" te Vlissingen. Deze avond
is, op verzoek, weer een ouderwetse computeravond waarin
een ieder zijn/haar eventuele computerproblemen kan be
spreken. Neem uw computer mee Public Domain Software
is gratis beschikbaar. Aanvang 20.00 uur. Zaal open 19.30
uur.
MEEDOEN
Vrijdag 15 februari is er in jongerencentrum "Midgard",
Kuiperspoort 12 in Middelburg een jam-sessie. Iedereen die
een beetje kan musiceren en eens samen met anderen wil
spelen, is welkom. De avond wordt begeleid door de Middel
burgse band Metro-Paradise, met Herbert - gitaar, Jeroen -
bas-gitaar en Huub - drums, en begint om 21.00 uur.
POPPENTHEATER
Sociaal-kultureel werk "de Hayman" in Middelburg ver
zorgt donderdag 14 februari een tweetal optredens van pop
pentheater "Robhetty" voor kinderen van 4-12 jaar in het
Ontmoetingscentrum Dauwendaele van 10 tot 11.30 uur
en in het wijkgebouw Zuiderbaken (M. de la Palmastraat)
van 14.00 tot 15.30 uur. Toegang: 1.- per kind.
12+ ers
Skw "de Hayman" houdt vrijdag 15 februari speciale ac
tiviteiten voor alle jongeren van 12 tot 15 jaar. In het Ont
moetingscentrum Dauwendaele is er video, in het wijkge
bouw Zuiderbaken (M. de la Palmastraat) is er disko met
een life-muziek demonstratie. Voor elk wat wils dus. De ak
tiviteiten zijn van 19.30 tot 21.30 uur en de kosten zijn
ƒ0.75.
JAZZ EN IMPROVISATIE
Op 14, 15 en 16 februari staat de workshop open voor vo
calisten en/of instrumentalisten van 12.00 tot 17.00 uur. De
slotpresentatie met het orkest De Boventoon o.l.v. Herman
de Wit vindt plaats 16 februari om 19.30 uur. Voor meer
info en opgave tel. 01180-23650.
DIEET
Op maandag 18 februari start een cursus dieetkoken voor
vrouwen en mannen vanaf 50 jaar. De cursus richt zich met
name op diëten, zoals die worden voorgeschreven bij hart
en vaatziekten, een te hoog cholestorol gehalte en/of te hoge
bloeddruk, eventueel in combinatie met overgewicht. De
cursus bestaat uit 6 lessen en die worden gegeven op de
maandagmiddag van 14.00-16.30 uur in de leskeuken van
het Zeeland College, afdeling M.D.G.O. aan de Troelstraweg
2, in Vlissingen. De kosten bedragen 35.- exclusief de in
grediënten. De cursus wordt georganiseerd door de Kruis
vereniging Walcheren en de Stichting Welzijn voor Ouderen
in Vlissingen. Opgave en mil entingen tel. 01184-16957.
LEZING
Het bestuur van de Vereniging Vrienden van het Stedelijk
Museum Vlissingen houdt op dinsdag 19 februari om 20.00
uur een bijeenkomst in het Stedelijk Museum Bellamypark
19, Vlissingen. De heer D. Roos houdt deze avond een lezing
met als titel: "De zorg voor het cultureel erfgoed onder wa
ter in Zeeland". Met behulp van dia's zal het werk en de
doelstellingen van de Stichting worden belicht. Deze lezing
vangt aan om 20.00 uur en is voor leden gratis toegankelijk
en niet-leden betalen 2.50 toegangsprijs.
