De vreugdeklok kan eindelijk weer luiden
Ex-dwangarbeiders vechten om erkenning
Hans Dorrestijns
aanstekelijke leed
BIJOU
BEGIN!
ERK00P
Topturnen in Zeeland
10-20-30-40% KORTING
PROFITEER NUH
OPRUIMING 10-60%
J.P.A. Rossël
tandprotheticus
DAT SCHULDGEVOEL DAT JE EIGENLIJK JE BEST VOOR DIE DUITSERS HEBT GEDAAN"
de Ruiter
Libris, Uw Complete Boekhandel
Hobbymarkt
BRUINISSE
NIET BEZORGD?
BEL 01184-19910
Geldnood
Eb en vloed
Dubbele pijn
Petitie
COMPUTERBOEKEN
COMPUTERTIJDSCHRIFTEN
STUDIEBOEKEN
Op hand- en schoudertassen
In leer en kunststof
Honderden tassen scherp afgeprijsd!
LANGE DELFT 44 MIDDELBURG
Juwelier w_
Vrijdag 8 februari om
17.00 uur gaat het ge
beuren!!! Waar?? In de
omgeving van
DE SCHELDESTRAAT
Let op de Scheldebode
van 23 januari 1991
UW SCHELDEBODE
NIEUWE KUNSTGEBITTEN
WOENSDAG
16 JANUARI 1991
32b U B 6
rïx&mu'
m v 3?
I
ESCHELDEBODE
VERSCHIJNT WEKELIJKS GRATIS HUIS-AAN-HUIS OP WALCHEREN. 38e JAARGANG. OPLAGE: EDITIE VLISSINGEN 24.000 EX. GEMEENTEN: VALKENISSE, VLISSINGEN EN WESTKAPELLE. EDITIE MIDDELBURG: 23.100 EX. GEMEENTEN: ARNEMUIDEN,
DOMBURG, MARIEKERKE, MIDDELBURG EN VEERE. DE SCHELDEBODE IS EEN UITGAVE VAN DE STEM WEEKBLADEN. KANTOOR: SCHELDESTRAAT 7-9 - VLISSINGEN - TEL. 01184-19910 - POSTADRES: POSTBUS 5051 - 4380 KB VLISSINGEN.
ARNEMUIDEN - Binnen af
zienbare tijd kan het carillon
zijn klanken weer uitstrooien
over het eeuwenoude stad
je.Vandaag neemt mevrouw G.
Visser-Lente, voorzitter van het
comité 'Vrienden van het Caril
lon', een cheque in ontvangst
van maar liefst f 8.000,00. Dat
geld is bijeengebracht door de
kinderen van de basisscholen in
Arnemuiden met een huis-aan-
huisactie. Behalve door de ge
meente en de provincie, die ook
een bijdrage heeft toegezegd,
zijn de benodigde gelden verder
bijeengebracht door het plaat
selijke bedrijfsleven en bedrij
ven die op de een of andere ma
nier een band hebben met Arne
muiden.
j De klokjes waren goed onder
houden, maar het mechanisme
was versleten. Dat was de situa
tie die mevrouw Visser aantrof,
toen zij vorige zomer naar Ar
nemuiden kwam aan de zijde
van het echtgenoot, de nieuw
benoemde burgemeester. "Mis
schien is dat iets voor jou om je
daarvoor in te zetten", had hij
tegen zijn vrouw gezegd. De
klokken van Arnemuiden genie
ten tenslotte tot over de grenzen
bekendheid. "Ik ben al voordat
we hier woonden eens gaan
rondbellen en tot mijn verras
sing kreeg ik ontzettend veel
positieve reacties", zegt me
vrouw Visser. "In een mum van
tijd had ik vijf enthousiaste co-
miteleden gevonden.
De actie had een tweeledig
doel. Door de schooljeugd te
vragen mee te doen, konden
beide doelen bereikt worden.
Ten eerste kon op zo'n manier
het geld bijeengebracht worden,
maar een ander niet belangrijk
resultaat was wel, dat de hele
bevolking zich betrokken ging
voelen bij de actie. De klokke
nist, de heer W. Theune, bracht
heel wat uurtjes voor de klas
door. Hij vertelde de scholieren
over zijn werk als klokkenist en
de bijzondere klokken, die hij
onder zijn hoede heeft.
En bijzonder zijn ze zeker, de
klokjes van Arnemuiden. Zij
werden halverwege de I6e eeuw
gegoten door de Mechelaar Pe
ter I van de Ghein. Ze waren
bestemd voor het klooster Roo-
zendaal in de Belgische plaats
Walem. Lang hingen ze daar
niet, want tijdens de gods
diensttwisten in de tweede helft
van de 16e eeuw werden ze ge
roofd. Een Antwerpse koopman
kreeg de beiaard in handen en
verkocht het aan Arnemuiden,
waar ze eeuwen goede dienst
deden. Bijna tweehonderd jaar
later kregen de klokken een
plaats in de nieuwgebouwde
kerk. Dat was in 1858. Het ge
meentebestuur verkocht het
klokkenspel echter in 1885 aan
een handelaar in Middelburg,
naar men zegt uit geldnood. Het
geld zou zijn gebruikt om het
plaveien van de Schoolstraat te
financieren.
Uiteindelijk kwamen de klok
ken in het Rijksmuseum in Am
sterdam te hangen. Enkele
klokken werden opnieuw gego
ten, maar de mooie klank ging
daardoor verloren. Dichtbij het
Rijksmuseum ligt de Wetering
schans, waar in de Tweede We
reldoorlog verzetsstrijders ge
vangen zaten. De liederen uit de
Valerius Gedenkklak, die de
beiaardier van het Rijksmuseum
speciaal voor hen speelde, wer
den door de Duitsers niet her
kend, omdat het carillon zo vals
klonk. In 1969 kwamen negen
van de oorspronkelijke elf klok
ken weer 'thuis'.
Langzamerhand ging de toe
stand van het carillon achteruit.
De laatste jaren kon alleen de
alarm- of rouwklok nog geluid
worden. Inmiddels is de vreug
deklok provisorisch gemaakt.
Nu er door de gezamenlijke in
spanningen van de inwoners
van Arnemuiden weer geld be
schikbaar is, kan binnenkort
begonnen worden met het her
stel van de eb- en vloedklok. Dit
astronomische uurwerk is uniek
in Europa. De heer H. Hoitsma
uit Middelburg, die in 1977 be
trokken was bij de laatste res
tauratie van het torenuurwerk,
werd opnieuw geraadpleegd.
Hij bracht zijn uitvoerige kennis
over aan de Middelburgse klok
kenmaker De Goey. De firma
Eysbouts uit Asten, die in 1977
tekende voor de restauratie,
neemt deze taak opnieuw op
zich. De vreugdeklok luidt van
daag al, maar het moment dat
de beroemde klokken van Arne
muiden hun welluidende klan
ken laten horen, is door de actie
van jong en oud in Arnemuiden
heel dichtbij gekomen.
nilMiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
(ADVERTENTIES)
JJ
MIDDELBURG - Het zit ze nog steeds dwars.
Eigenlijk zit het ze steeds dwarser. Want naarmate je
ouder wordt ga je steeds meer in het verleden leven.
En dan komt de pijn boven. Pijn over het feit dat ze
ver van huis en midden tussen de vijand een ver
schrikkelijke tijd hebben meegemaakt. Pijn over het
feit dat ze bij thuiskomst als vrijwillige arbeiders in
Duitse dienst werden beschouwd. Pijn over het feit
dat ze nooit als oorlogsslachtoffers zijn erkend en pijn
over het feit dat ze door de regering met een fooi als
genoegdoening zijn afgescheept. „Er gaat geen nacht
voorbij of ik denk er wel aan".
Aan het woord zijn twee in slechte huisvesting, gezond-
Zeeland woonachtige ex-
dwangarbeiders. De Middelbur
ger J. van Driel (67) die tijdens
de oorlog terechtkwam bij May-
bach-Motorenbau in Friedrichs-
hafen aan het Bodenmeer. En J.
Zandee (66) uit 's-Heer Hen
drikskinderen, die in de Daim-
ler-Benzfabrieken werd tewerk
gesteld. „Dwangarbeiders wer
den we toen natuurlijk niet ge
noemd. We waren „goederen"
die net als koffie of groenten
naar Duitsland werden afge
voerd. Goederen, de jonge
sterke mannen die in Nederland
werden geronseld om in Duits
land het tekort aan arbeids
krachten in de fabrieken op te
vullen. Mensen als materiaal in
de „Arbeitseinsatz", de ver
plichte tewerkstelling in Nazi-
Duitsland en de bezette gebie
den. Overigens geheel in strijd
met het volkerenrecht". Ruim
een half miljoen Nederlanders
zijn tijdens de Tweede Wereld
oorlog als dwangarbeiders naar
Duitsland weggevoerd. Dertig
duizend landgenoten kwamen
er om het leven als gevolg van
heidsproblemen, arbeidsonge
vallen of bombardementen. Een
onbekend aantal kwam terug
met blijvend lichamelijk of psy
chisch leed.
De pijn moest verwerkt wor
den. Alleen, tientallen jaren
lang. Zandee: „Bij thuiskomst
stond er niemand op ons te
wachten. Er werd op ons neer
gekeken. We werden als vrijwil
ligers beschouwd omdat we niet
waren ondergedoken. Er was
geen opvang, geen hulp. We
werden door geen enkele in
stantie als slachtoffers van het
Nazibeleid geregistreerd. Dat
legde een ongelooflijk zware
psychische druk op ons. Dub
bele pijn. Die van de herinne
ring aan de oorlog en later de
pijn van de ontkenning. Maar
we moesten verder. Ik denk, dat
de meesten van ons het hebben
proberen te verdringen. Ik zeg
proberen. Zelf heb ik jarenlang
nachtmerries gehad. Er is geen
nacht dat als ik wakker word er
Ex-dwangarbeiders J. van Driel (foto) en J. Zandee zoeken sociale rechtvaardiging voor hun lotgenoten.
MIDDELBURG - Op 16 ja
nuari brengt Hans Dorrestijn
zijn kleinkunstprogramma
"Liederen van wanhoop en on
geloof" voor het voetlicht in de
Stadsschouwburg.
Als gevierd tekstschrijver
voor radio, televisie en theater
(o.a. Don Quishocking, Jenny
Arean, Adèle Bloemendaal) be
hoeft Hans Dorrestijns staat
van dienst nauwelijks nog toe
lichting. Toch komen zijn vaak
inktzwarte teksten het best tot
hun recht wanneer ze uitge
voerd worden door de meester
zelf. Een paar dingen moet u
daarbij voor lief nemen: zingen
kan Dorrestijn nauwelijks, hij
zingt, zegt en krast, houdt geen
wijs, heeft een stembereik van
nog geen half octaaf en zijn pia
nospel schreeuwt om een metro
noom. Daarbij komt nog dat
zijn liederen steevast gaan over
allerlei vormen van leed en el
lende. En toch staat u een on
waarschijnlijk leuke avond te
wachten. Als een geteisterde
clown bestrijdt Hans Dorrestijn
zijn somberheid met uitge
kiende wapens als ironie, relati
vering en een uitstekend gevoel
voor absurditeiten. Hij grossiert
in droeve grappen, naargeestige
anecdotes en priemende zelf
spot, leest verhalen en gedich
ten voor en waagt zich zelfs aan
een functionele striptease.
Geen enkele zichzelf respec
terende cabaretliefhebber kan
zich veroorloven het optreden
van deze treurige, maar o zo on
weerstaanbare troubadour te
missen. De aanvang van het
programma is om 20.30 uur. De
entreeprijs is ƒ16.00; met een
pas betaalt u 11.00
Hans Dorrestijn: een onweerstaanbare troubadour.
niet aan denk. Dat schuldge
voel, dat je eigenlijk je best hebt
gedaan voor de Duitsers".
„Vaak wordt ons de vraag ge
steld", zegt Van Driel, „waarom
we niet zijn ondergedoken.
Maar dat ging gewoon niet. On
derduiken kwam pas later goed
op gang. Er waren nauwelijks
adressen om onder te duiken en
bovendien moest je daar geld
voor hebben en dat had ik niet.
Zeeland was bovendien één van
de moeilijkste provincies om on
der te duiken. Als je werd opge
roepen voor de Arbeitseinsatz
had je meestal maar te gaan.
Zelfs de Nederlandse staat hielp
mee door via de arbeidsbureaus
arbeiders te ronselen. De Duit
sers gebruikten zware chanta
gemiddelen. „Als jij niet mee
gaat, dan je vader en moeder
maar". Als je je niet meldde,
kreeg je geen levensmiddelen
bonnen meer, dus geen voed
sel".
Enkele jaren geleden hebben
de ex-dwangarbeiders zich ver
enigd in de Vereniging Dwang
arbeiders Nederland Tweede
Wereldoorlog. Om precies te
zijn op 5 oktober 1987. Naar
schatting zijn er in Nederland
nog zo'n 300.000 ex-dwangar-
beiders in leven waarvan 5000
in Zeeland. De vereniging werd
meer dan veertig jaar na dato
opgericht. „Enkele tientallen ja
ren te laat", geeft Zandee toe.
„Toen we weggingen waren we
jong maar toen we thuiskwa
men waren we ook nog jong.
Dan denk je niet zo snel aan or
ganiseren. We hadden het te
druk met de opbouw van het
land, later met het gezin of met
het werk. Natuurlijk kun je
stellen dat die dagelijkse be
slommeringen niet voldoende
excuses vormden om ons niet te
organiseren. Maar je dacht er
gewoon liever niet aan. Nu we
ouder zijn gaan we meer in het
verleden leven. De herinnerin
gen komen terug, steeds scher
per. Nu is de tijd om het alsnog
te verwerken. Daar wil de ver
eniging bij helpen. De mensen
samenbrengen zodat ze erover
kunnen praten, zich onderling
verbonden kunnen voelen".
De vereniging vecht ook voor
de erkenning van ex-dwangar
beiders als oorlogsslachtoffers.
Daar hoort een financiële ver
goeding bij. Net als normale
werknemers moesten dwangar
beiders premies afdragen voor
hun pensioen, de zgn. ouder
domsrente. Die ouderdomsrente
bleef ook na de oorlog staan.
Duitsland had de plicht de pre
mies aan pensioengerechtigden
af te dragen, een schuld waar ze
graag vanaf wilden. In 1956
ging de Nederlandse regering in
op het bod van de BRD tot af
koop van deze schuld en accep
teerde zonder problemen een
afkoopsom van 20 miljoen gul
den. De ex-dwangarbeiders kre
gen daarvan ieder 50 gulden per
jaar dat ze in Duitsland waren
geweest, de rest verdween in de
schatkist. Nu de DDR weer bij
Duitsland hoort wil de Neder-,
landse regering de afkoop op
dezelfde manier regelen. De
Vereniging protesteerde heftig
en diende bij de regering een
petitie in om de rechten erkend
te krijgen en alsnog een uitke
ring te bewerkstelligen. De
eisen werden afgewezen. De
zelfde petitie is nu naar het
Europees Parlement dat in '86
al een resolutie aannam waarin
onder andere werd uitgesproken
dat op de bedrijven die dwang
arbeiders in dienst hebben ge
had een duidelijke morele en ju
ridische verplichting rust om
schadeloosstellingen te ver
strekken. Voor Zandee en Van
Driel is niet zozeer de financiële
kant belangrijk. Het gaat hun
- foto: harry de lange
om de sociale rechtvaardigheid,
om het gevoel te hebben te
vechten voor elkaar en in de ge
schiedschrijving hun terechte
plaats te verkrijgen.
De Vereniging doet naast be
langenbehartiging en hulpverle
ning ook aan documentatie en
geschiedschrijving. De Vereni
ging wil de ex-dwangarbeiders
stimuleren hun „belevenissen"
op te schrijven. Documenten uit
de periode '40-'45 die betrek
king hebben op de dwangarbeid
worden verzameld om later ter
beschikking te kunnen stellen
aan onderzoeksinstituten en het
onderwijs. Van Driel en Zandee
roepen de Zeeuwse ex-dwang-
arbeiders op om zaterdag 23 ja
nuari naar de bijeenkomst te
komen. Deze wordt gehouden in
de kantine van voetbalvereni
ging Zeelandia aan de Nadorst-
weg in Middelburg. Aanvang
13.30 uur.
(ADVERTENTIE)
Specialist in:
Meer dan 2500
computerboeken in
voorraad
Geopend: maandag t/m
vrijdag van 9.00-12.30
uur en van 13.30-18.00
uur, zaterdag van 9.00-
17.00 uur.
Vrijdagavond
koopavond
u
Paul Krugerstraat 55-57
4382 MB Vlissingen
Tel. 01184-12733
MIDDELBURG - De regio
Zeeland van de Koninklijke Ne
derlandse Gymnastiekbond
(KNGB) houdt op zaterdag 19
januari de regionale kampioen
schappen turnen in sporthal 'De
Kruitmolen' aan de Kruitmo-
lenlaan. Mede-organisator is de
Middelburgse Turnvereniging
MTV '69.
Het gaat om de Zeeuwse
kampioenschappen voor meisjes
en dames, jongens en heren in
de A-,B- en C-lijn. Kortom, de
top van de Zeeuwse turnwereld
is aanwezig. Verschillende van
deze topturners doen ook mee
aan de nationale kampioen
schappen.
Een aantal turnsters van de
gymnastiekvereniging 'Swenti-
bold' uit Sittard doet als gast
mee.
De eerste wedstrijd begint om
10.30 uur, 's middags om 14.30
volgt de tweede wedstrijd. Voor
toeschouwers en deelnemers be
loven het zeer aantrekkelijke
wedstrijden te worden.
Om 20.00 uur begint de gala
avond, waarvan de organisatie
geheel in handen is van MTV
'69. Het belooft een wervelende
show te worden met deelname
van jazzgroepen, springgroepen
en selectiegroepen. In de optre
dens van de springgroepen kunt
u getuige zijn van spectaculaire
sprongen met de minitrampoli-
ne.
De turners en turnsters gunnen
u een blik achter de schermen:
in vogelvlucht laten zij zijn hoe
al die moeilijke acrobatische
sprongen en oefeningen op de
toestellen tot stand komen.
De entreeprijzen voor het dag
programma en de gala-avond
bedragen f 5,00. Wilt u beide
evenementen bezoeken, dan be
taalt u totaal slechts f 7,50.
en#!®
Horloges (met garantie), goud, zilver, brillant, edel
steencolliers
Op niet afgeprijsde sieraden 10% korting
Markt 1 v\n derTmaden 01184-1^605
VLISSINGEN - Op woens
dag 23 januari presenteren de
medewerkers van "de ouderen-
soos Open Hof" een hobby-
markt van 14.00-16.00 uur, in
wijkcentrum Open Hof aan de
Alexander Gogelweg 59 in de
Paauwenburg. De bedoeling is
ouderen, maar ook jongeren
kennis te laten maken met een
aantal hobby's, zoals: - hout
snijden, edelsmeden, volksschil
deren, poppenmaken, pergama-
no, kralen, quilten en diverse
handwerken. De verschillende
technieken worden tijdens de
markt gedemonstreerd. Een
hoogtepunt is de verloting. Ver
der kunt u deze middag inlich
tingen verkrijgen en/of zich op
geven voor de wekelijkse "oude-
rensoos" op woensdagmiddag
met mogelijkheden tot hand
werken, gezelschapsspelen en
biljarten. De toegang voor de
hobbymarkt en ook voor de we
kelijkse ouderensoos is gratis.
(ADVERTENTIES)
Caravanbedrijf
Tal. 01113-1490
Dethleffs
Fendt
Dorpsweg 21 Bruinisse
Spec, voor slechtzittende geöitlen en
Ingevallen gezichten
REPARATIES: klaar terwijl U wacht
Informatie ERATiS
Tel. afspraken: 01184-14533
HOBEINSTRAAT 52 - VLISSINGEN
I
