Unieke uitgave over leescultuur
aan het begin van de vorige eeuw
DE SCHELDEBODE
Libris, Uw Complete Boekhandel
Ja TJ-*
Ambulancedienst Walcheren 35 jaar door brandweerlieden bemand
Met Sint op de foto
Zeeland naar de RAI
Kinderpostzegelactie van start
99
Basaltblok als kunstwerk
NIET BEZORGD
BEL 01184-19910
de Ruiter
Golfslagbad
onder handen
KI uur fpto
I service
SPRINT PHOTO
IMAGE M
Ruime Keus in
Klasse-Keukens!
J.P.A. Rossël
/p-
WOENSDAG
23 NOVEMBER 1988
M V 301
Van Benthem
VLISSINGEN - Het ambulancevervoer Walcheren
heeft er per 1 december weer een nieuwe wagen bij.
Een heuglijk feit, maar echt opzienbarend nieuws
is het niet als je bedenkt dat bijna elk jaar een van
de vijf ambulances vervangen wordt. Toch is de
overdracht van de nieuwe ambulanceauto dit jaar
extra feestelijk. Precies vijfendertig jaar geleden
werd namelijk de Stichting Ambulancevervoer
Walcheren opgericht. Een jubileum, wat de moeite
waard is om eens even bij stil te staan.
DE WONINGINRICHTER DIE ER BETER
BIJ WIL ZITTEN
GAAT EVEN AAN TAFEL MET
DE SCHELDEBODE
Groenendijk
NICO SCHEEPMAKER!!
VAN BENTHEM
JUTTING
In de grote Keukenstudio
(zo'n 1.000 m2!) van
Eleveld in Etten Leur
staan ze allemaal bij el
kaar; Klasse-Keukens van
de bekendste merken.
Met een ruime keuze in
modem of klassiek.
Gewoon eens komen
kijken...!
i
E SCHELDEBODE
VERSCHIJNT WEKELIJKS GRATIS HUIS-AAN-HUIS OP WALCHEREN. 35E JAARGANG. OPLAGE: EDITIE VLISSINGEN 23.300 EX. GEMEENTEN: VALKENISSE, VLISSINGEN EN WESTKAPELLE. EDITIE MIDDELBURG 21.700 EX. GEMEENTEN: ARNEMUIDEN,
DOMBURG, MARIEKERKE, MIDDELBURG EN VEERE. DE SCHELDEBODE IS EEN UITGAVE VAN ZEEBRA WEEKBLADEN. KANTOOR: TORENSTRAAT 5 - VLISSINGEN - TEL. 01184-19910 - POSTADRES: POSTBUS 5051 - 4380 KB VLISSINGEN.
MIDDELBURG - De
Zeeuwse bibliotheek houdt in
samenwerking met de Rijks
universiteit Utrecht en boek
handel Van Benthem Jut
ting de komende maand een
projekt over 'Leeskultuur in
Middelburg aan het begin van
de negentiende eeuw'. Het be
treft een een tentoonstelling,
een scholenprojekt en de pu-
blikatie van een boek en twee
brochures.
Basis van de manifestatie is
een onderzoek van de Rijks
universiteit Utrecht naar de
leeskultuur van de brede laag
van de Nederlandse bevolking
rond 1800. Zij doet dit met
name aan de hand van archi
valia van de Middelburgse
boekhandel Van Benthem, op
gericht in 1801. Het blijkt een
voor West-Europa uniek ar
chief te zijn.
Op 1 mei 1801 opende een
Middelburgse boekhandels
knecht een eigen zaak, die al
gauw de grootste van de stad
Middelburg zou worden. On
langs bleek dat de hele negen-
tiende-eeuwse administratie
van deze boekhandel bewaard
is gebleven. Uniek bronnen
materiaal was aan het licht
gekomen. Oude boekhandel
sarchieven zijn namelijk, niet
alleen in Nederland maar ook
in het buitenland, uiterst
schaars. Zeker voor die boek
handels, waarvan de doorsnee
van de bevolking klant was.
Er zijn namelijk wel archie
ven bekend van internationaal
beroemde boekhandels als bij
voorbeeld de Leidse boekhan
del Luchtmans. Maar dit ma
teriaal geeft alleen informatie
over het leesgedrag van de ge
leerde elite. Van Bentem's
boekhandel had een veel bre
der samengestelde klanten
kring. Uit de bewaard geble
ven klantenboeken is precies
af te leiden wie wat en in
welke aantallen kocht.
In 1985 startte een onder
zoek van de Rijksuniversiteit
te Utrecht naar de geheimen
achter deze administratie. Dr.
J.J. Kloek en dr. W.W. Mijn-
hardt zijn als neerlandicus,
respectievelijk historicus, aan
deze universiteit verbonden.
Zij vormden aan de hand van
de archieven een beeld van de
boekenkopers rond 1800.
Welke lectuur kocht men? Hoe
groot was de klantenkring en
hoe was die samengesteld?
Hoeveel geld besteedden deze
klanten aan hun boeken?
Dit boekje geeft een soort
tussenstand van het onder
zoek, een momentopname. Het
is ook breder van opzet dan
het onderzoek. In vogelvlucht
gaan we door de geschiedenis
van het Nederlandse boekbe
drijf om na een beschrijving
van het vroeg negentiende-
eeuwse Middelburg in te gaan
op de Middelburgse boekaan
schaf. Dit als voorbeeld van de
boekaanschaf in een gemid
delde provinciestad in Neder
land.
Tegen het einde van de
achttiende eeuw waren er in
Middelburg een tiental boek
handels gevestigd. Verschei
dene hiervan waren zeer
kleine zaakjes, waarvan de
eigenaar of eigenares op de
rand van het bestaansmini
mum balanceerde. Voor een
paar andere firma's was de
boekverkoop slechts een ne
venactiviteit, het zwaartepunt
van hun werkzaamheden lag
op het drukken of het binden,
of ook wel op het uitgeven van
lokale publikaties zoals pro
vinciale en stedelijke verorde
ningen en de Middelburgsche
Courant. In al deze winkeltjes
zal de voorraad klein zijn ge
weest en de keuze zeer be
perkt. Boeken van niveau
moest men er niet zoeken.
Vervolgens waren er mid
delgrote zaken, die dankzij
hun wat grotere financiële
mogelijkheden relaties konden
onderhouden met enkele
boekhandels en uitgevers bui
ten de provincie. Hier moet de
winkelvoorraad groter zijn
geweest en vooral kon men er
gemakkelijker elders versche
nen boeken bestellen. Voor
onze begrippen waren het ech
ter nog heel kleine winkeltjes.
De enige grote boekhandel
voor 1800 was de zaak van P.A.
Gillissen. Gillissen stond ook
buiten Zeeland bekend als de-
boekhandelaar van Middel
burg.
In het jaar 1800 stierf Gillis
sen. Zijn weduwe slaagde er
niet in de zaak op hetzelfde ni
veau voort te zetten. Een
knecht, Salomon van Ben
them, zette de zaak voort. De
zaak breidde zeer snel uit en
de klantenkring werd zeer
groot.
De heren Kloek en Mijn-
hardt verzorgen op donderdag
24 november beide een lezing
over een deelaspekt van hun
onderzoek. Aan het slot ervan
zal het boek over leeskultuur,
waarvan beide heren de
auteurs zijn, officieel worden
aangeboden door drs. A.J. de
Visser, directeur van de
Zeeuwse Bibliotheek, aan mr.
C.G.J. Rutten, burgemeester
van Middelburg.
Illlllllllllllinilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilililiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmillliiim
„Beter voor niets dan te laat
(door Corinne Krul)
Dat de Walcherse ziekenau
to's door brandweerlieden
worden bemand is eigenlijk
historisch zo gegroeid. De heer
J. Valkier (72) oud-ambulan
cechauffeur, vertelt hoe hij als
schilder vlak na de oorlog tot
brandweerman en ambulan
cebestuurder gebombardeerd
werd. "Na de oorlog bleef van
het korps brandweerlieden dat
Vlissingen toen had een kleine
groep mannen in vaste dienst.
Met het oog op de schade na de
bombardementen en het drei
gende brandgevaar wilde de
gemeente acht man dag en
nacht paraat hebben. Maar
dat was natuurlijk erg duur,
dus moesten die mannen zich
in de tussenliggende wachttij
den wel met allerlei karweien
van de gemeente produktief
maken. Vandaar dat er uit het
korps een keuze werd ge
maakt van mensen met een
bepaald vak, bijvoorbeeld een
timmerman, een elektricien,
een schilder enzovoort. En een
van hen was ik", aldus Val
kier.
De stap van brandweerman
naar ambulancedienst, zo
bleek al gauw, was snel ge
maakt. "Het StJosephzieken-
huis bezat in tegenstelling tot
het Bethesdaziekenhuis geen
eigen ziekenwagen. Bethesda
reed wel eens een enkele keer
voor StJoseph, maar dat had
veel te veel voeten in de aarde.
De technische man van het
Bethesdaziekenhuis moest dan
opgetrommeld worden om met
de wagen te rijden, overdag
van zijn werk vandaan, maar
's nachts gewoon van huis, en
dat allemaal ook nog eens voor
het concurrerende ziekenhuis.
Wij, de brandweer, beschikten
over oude legerwagens, en er
was altijd iemand paraat, bo
vendien stond de kazerne in
dezelfde straat als het St.Jo
seph. Om die redenen werden
we al vlug gevraagd het am
bulancevervoer voor het
StJoseph voor onze rekening
te nemen". De heer Valkier die
als een van de eersten van de
vaste ploeg brandweerlieden
zijn rijbewijs was gaan halen,
werd meteen ingezet.
Het Bethesdaziekenhuis zag
hoe goed het St.Joseph verging
met die verbetering van het
ziekenvervoer. Door het in
schakelen van hun tuinman of
technische werknemer ging
bij Bethesda vaak veel kost
bare tijd verloren. Besloten
werd, zich aan te sluiten bij de
ambulancedienst van de
brandweer en er ontstond de
Stichting Ambulancedienst
Walcheren met daarin de zie
kenhuizen Bethesda, St.Joseph
en de gemeente Vlissingen.
"Wat ze ons niet allemaal
lieten doen om de dienst goed
koper te maken. Het was ge
woonweg armoede", zegt de
heer Valkier over die tijd.
"Het kwam voor dat ik boven
in de kazerne in de werkplaats
aan het letters zetten was -
alle aanwijzingsborden waren
in de oorlog vernietigd en daar
moesten mijn maat en ik
nieuwe voor maken - en het
alarm ging. Dan moest ik vlie
gensvlug naar beneden, overal
uittrekken, wassen, mijn witte
jas aan en weg. Zo van de
verfpot naar de patient".
Het verhaal wordt nog ster
ker wanneer de heer Valkier
erop uitgestuurd wordt om de
leuning van de duiktoren te
gaan repareren. Met een las-
Een van de eerste ambulances waar de brandweerlieden op Walcheren mee reden.
apparaat, van het strand de
roeiboot in, om de leuning vast
te lassen. "Dan verscheen op
de boulevard die oude leger
wagen en tuut, tuuut, moest ik
weer komen voor een ritje.
Door het gehaast tolde je als
een gek in de rondte met die
roeiboot, want daar had je dan
ook nog geen kaas van gege
ten. En eenmaal aan de kant
had de ander een beetje water,
een stukje zeep en een hand
doek voor je en trok je je witte
jas weer aan".
"We hebben gekke dingen
gedaan, maar toch ging het al
tijd weer goed. Een dokter zei
een keer tegen me, als je eens
wist hoeveel jullie er gered
hebben door je snelle optre
den". "Tegenwoordig gaat het
heel anders, dat weet ik. Maar
ik herinner me als kind nog
dat van het St.Josephzieken-
huis de nonnetjes de zieken
vervoerden op een soort drie
wieler met een zeil erover. On
der dat tentje lag dan de pa
tient, een non fietste op die
driewieler en een ander reed
er op een fiets naast. Voor die
tijd was dat al heel wat".
De brandweer/ambulance
dienst uit de tijd van Valkier
maakten lange dagen, van 's
morgens acht uur tot de vol
gende morgen acht uur. En
dan de volgende dag vrij, als
er tenminste geen ongelukken
gebeurden. De mannen waren,
aldus de gemeente, voor de
meest uiteenlopende zaken in
zetbaar. Behalve dat er van ze
werd verwacht dat ze snel in
actie kwamen, werd er even
eens een beroep op hen gedaan
wanneer het ging om bloed
transfusies. "Er hing in de ka
zerne een lijst met onze namen
en de bloedgroep. Soms had je
nog maar net iemand in het
ziekenhuis afgeleverd, of je
werd opnieuw gevraagd te ko
men, ditmaal om diezelfde pa
tient bloed te geven. Een dag
na zo'n transfusie sprak ik -
op mijn vrije dag - de betrok
ken arts. Beiden vonden we
het mooi dat zo'n transfusie
mogelijk was. "Het gekke is
alleen, dat wij ons bloed niet
mogen geven", zei die arts. Ik
vroeg waarom dat niet mocht.
"Omdat wij een te ongeregeld
leven leiden", was het ant
woord. En wij dan?!, dacht ik
meteen. "Ik zal nooit vergeten
dat dat zo domweg werd ge
zegd, alsof het voor ons niets
uitmaakte", aldus een nog
steeds wat verontwaardigde
Valkier.
Het gebrek aan financiële
middelen was in alles goed
merkbaar. De ambulance
dienst beschikte over twee
wagens, een goede en een
slechte, beide afgedankt door
het leger. Voor lange ritten
buiten Zeeland werd de goeie
gebruikt. Voor spoedgevallen
restte dan de slechte wagen,
waar veelal alleen maar stap
voets mee gereden kon worden
om de patient te ontzien. "Er
kon niks en er was niks", ver
telt de heer Valkier. "Wanneer
je uit je jas scheurde, zat je die
zelf tijdens het wachten dicht
te naaien. Een nieuwe was er
zo gauw niet. Als je na een on
geval in het ziekenhuis aan
kwam en doorkreeg dat je on-
middelijk ergens anders op af
moest, had je geen schone la
kens voor het volgende slacht
offer. Met bebloede lakens
weer uit rijden wilde je niet.
Gelukkig hadden we al snel
door dat linnengoed in het zie
kenhuis makkelijk te krijgen
was. Al werd dat later ook wat
minder".
"De brandweerlieden van
tegenwoordig verklaren ons
voor gek, maar wij deden veel
meer omdat Gedeputeerde
Staten ons weg wou hebben.
Volgens hen waren we veel te
duur, dus maakten we onszelf
onmisbaar". Door al die goede
wil en hulpvaardigheid ein
digden de ambulancebegelei
ders wel eens een nachtje in de
StJoseph-isolatiecel om een
agressieve zenuwpatiënt te
kalmeren om hem de volgende
dag te kunnen vervoeren. Of
werden ze bij het afleveren
van een paar lijken gevraagd
of ze ze niet meteen wilden
wassen. Met al hun welwil
lendheid vielen de eerste am
bulancemannen ten prooi aan
karweitjes die een ander lie
ver niet opknapte.
Gelukkig is er een hemels
breed verschil tussen vroeger
en nu.De huidige onder-com
mandant van de brandweer
belast met het ambulancever
voer, de heer D.G. Murre, kan
om het verleden nog best
glimlachen. Maar tegenwoor
dig heeft het runnen van een
goede ambulancedienst heel
hoge prioriteit. En alles is
daaraan ondergeschikt ge
maakt. Dag en nacht staan er
twee ambulances klaar voor
direct gebruik. Een bij de
brandweer Middelburg en een
in Vlissingen. In het totaal be
schikt de dienst over vijf
auto's, allemaal voorzien van
de noodzakelijke medische in
strumenten en hulpmidde-
len.De laatste nieuwe wagen is
alweer geavanceerder dan de
voorgaande. De romp (boven
kant, vloer en wanden) bestaat
uit een stuk, zodat er geen na
den zijn waar bacteriën zich in
kunnen nestelen. En zo gaan
de ontwikkelingen maar door.
Een ding bij de ambulance
dienst is gelukkig al die jaren
hetzelfde gebleven en dat is de
melding. Vanaf het prille be
gin is men ervan uitgegaan
dat er op elke melding gerea
geerd wordt "Want", zo dacht
de heer Valkier, "beter voor
niets dan te laat". En de heer
Murre is het roerend met hem
eens; "We hebben liever vijf
mensen die bellen over het
zelfde ongeluk, dan helemaal
geen. En mochten we eens
voor niets uitrijden, dan ko
men de mannen altijd nog
vrolijker terug dan dat ze gin
gen".
VLISSINGEN - Voor alle kinderen in Vlissingen die
graag met de Sint op de foto willen, poseert de Goedhei
ligman woensdag 30 november bij Foto de Grave in de
Walstraat. De Sint laat zich kieken tussen twee en vier
uur 's middags. Kinderen die zich met de Sint willen la
ten vereeuwigen kunnen vrijblijvend bij de Minolta-spe
cialist binnenwandelen.
VLISSINGEN - Op de hoek van de Badhuisstraat en de Julia-
nalaan wordt donderdag 24 november een sculptuur van de
Vlissingse kunstenaar Jan Haas geplaatst. Het kunstwerk be
staat uit een basaltblok van drie meter hoog en weegt ander
halve ton. In het blok is een roestvrijstalen sleutel aangebracht.
Bij de sculptuur komt een aanduiding met de betekenis van het
kunstwerk.
Het kunstwerk komt te rusten op een betonnen fundering.
Deze fundering is inmiddels aangbracht. De betonnen voet ligt
onder het maaiveld en is dus niet zichtbaar. Het basaltblok
maakte tijdens het Straatfestival in 1985 onderdeel uit van een
sculptuur met als thema 'Aarde, lucht en water'. Het blok is af
komstig van de Oosterscheldewerken en destijds door DOS
Bouw geschonken aan de gemeente Vlissingen.
ZEELAND - Van 25 tot en met 30 november wordt in
Amsterdam weer de Camping- en Caravan RAI-gehou
den. Ook de provincie Zeeland is van de partij. Welis
waar niet met huisjes op wielen, maar in het paviljoen
van het Nederlands Bureau voor Toerisme. In de promo
tiestand van Zeeland participeren het Veerse Meer, Cam
ping Schoneveld en de Provinciale VVV Zeeland. In goed
overleg werd gekozen voor een gezamenlijke presentatie.
VLISSINGEN - In verband
met groot onderhoud is het
golfslagbad in het Sportfond-
senbad in Vlissingen van 28
november tot en met 11 de
cember gesloten. Het wed-
strijdbad en het instructiebad
kunnen tijdens de onder
houdswerkzaamheden nor
maal worden gebruikt.
Walstraat 78 Lange Vorststraat 36
Vlissingen Goes
MIDDELBURG - Woensdag
16 november startte de echtge
note van de Middelburgse
burgemeester, Ineke Rutten,
de verkoop van de nieuwe kin
derpostzegels. De eerste zegels
werden verkocht door drie
jongens en drie meisjes van de
groep Zeeverkenners. Zij be
manden de kraam in het Mid
delburgse postkantoor omdat
het thema van de kinderzegel-
actie deze keer 'Kind en Wa
ter' is.
Het plaatselijk comité in
Middelburg wordt gevormd
door leden van de Unie Van
Vrijwilligers. Zij verzorgen in
het postkantoor de verkoop
van de kinderzegels van
maandag tot en met vrijdag
van kwart voor tien tot twaalf
uur en van twee tot vier uur.
Op zaterdagmorgen is het
kraampje open van tien tot
twaalf uur. Naast kinderze
gels zijn in het kraampje ook
wenskaarten te verkrijgen.
Tijdens de officiële start
van de kinderzegelactie viel er
in het postkantoor nog een
klein feestje te vieren. Twee
medewerkers van het comité
zijn dit najaar precies 25 jaar
bij de verkoop van postzegels
betrokken. De twee jubilaris
sen ontvingen voor het berei
ken van de mijlpaal een
beeldje en een oorkonde.
Uiteraard werden beide da
mes ook uitgebreid in de bloe
metjes gezet.
(ADVERTENTIES)
VRIJETIJDSMODE
De meest frisse en
actueelste vrijetijdsmode
vindt u in;
Koopcentrum
Hermesweg - Vlissingen
UW SCHELDEBODE
Zaterdag 26 nov.
van 14.00 tot 16.00 u.
signeert
bij
Boekhandel
Lange Delft 64
Middelburg - Tel. 12630
(ADVERTENTIES)
Behalve 2000 computerboeken, hebben wij. Een
winkel vol schitterende boeken op allerlei gebied.
Vraag onze Libris-boekenkrant of de spe
ciale Zeeland boekenkrant.
Geopend: maandag t/m vrijdag van 9.00-12.30
uur en van 13.30-18.00 uur, zaterdag van
9.00-16.00 uur.
Paul Krugerstraat 55-57
4382 MB Vlissingen, tel. 01184-12733
Mevrouw Ineke Rutten koopt de eerste kinderzegels.
Mott PLiisir 19 - Etten Leur -
Tel. 01608-13850.
Tandprotheticus
Kunstgebitten
reparaties en
vernieuwingen
Spec, voor
slechtzittende protheses
en ingevallen gezichten
Spoedig klaar
Tel. afspraken 01184-14533
Hobeinstraat 52, Vlissingen
