Museum Museum in Jaarbeurs
Utrechtse musea zetten
hun beste beentje voor
60.000 Kratten
Cola in watertoren
Oranje met
een grote ,0'
Dorestad zeker geen dorre stad
reduktiebon
U
150 Jaar
Centraal
Museum
Ulevellen en
duimdrop
Loosdrechtse
kasteelheer
enthousiast
verzamelaar
Deelnemende
musea
Holle
boomstam
SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 2 NOVEMBER 1988
317
Een Museum Museum? Op de Verzamelaarsjaar
markt, die op 19 en 20 november plaatsvindt, staat
het. Liefst dertig musea uit stad en provincie Utrecht
zetten in dit museum vol musea hun beste beentje
voor. Het zal de bezoekers verbazen hoe leuk ze zijn.
Eén stap hier binnen en u zult niet kunnen wachten ze
de komende maand te bezoeken.
Nederland
Museumland
Trotse
kooplieden
Loop naar de pomp!
Plagerijtjes
Ark van Noach
f
Nieuwjaarswensch
Karei de Grote
'Appels'
Kloostermoppen
voor maximaal twee personen
JAARBEURS
UTRECHT/ HOLLAND
Bij inlevering van deze reduktiebon aan
de Jaarbeurs-kassa betaalt u
perpersoon f 7— entree i.p.v. f 8,—
Een vliegtuig met cockpit en
onderdelen, een oude kruide
nierswinkel, een maquette van
De volgende musea nemen
aan het Museum Museum
deel: Amerongs Historisch
Museum; Kasteel Ameron-
gen; Museum Flehite, Amers
foort; Dierenpark Amers
foort; Kasteel Groeneveld,
Baarn; Oranje Museum,
Baarn; Huis Doorn; Kasteel
De Haar, Haarzuilens; Baro
metermuseum, Maartens
dijk; Kasteel Sypesteyn,
Nieuw Loosdrecht; Bijen
teeltmuseum, Odijk; Slot
Zuylen, Oud Zuilen; Heksen-
waag, Oudewater; Kanton
naal en Stedelijk Museum,
Wijk bij Duurstede; Streek
museum Het Rondeel, Rhe-
nen; Ouwehands Dierenpark,
Rhenen; Museum Oud Soest,
Soest; Militair Luchtvaartmu
seum, Soesterberg; Museum
't Vurhuus, Spakenburg;
Centraal Museum Utecht; 's
Rijksmunt, Utrecht; Heden
daagse Kunst, Utrecht; Histo
risch Kostuum Museum,
Utrecht; Kruideniersmuseum
Betje Boerhave, Utrecht;
Van Speelklok tot Pierement,
Utrecht; Nederlands Spoor
wegmuseum, Utrecht; Rijks
museum Het Catharijnecon-
vent, Utecht; Universiteits
museum, Utrecht; Waterlei
dingmuseum, Utrecht; Slot
Zeist.
een boorinstallatie, een heuse
straat met een draaiorgel en
straatmuzikant met smartlap,
een luxe oude boerenwagen
met het gereedschap dat nodig
is om deze kar te maken. Af
komstig uit de Utrechtse mu
sea en allemaal te zien in het
Museum Museum.
Verzamelen en musea hebben
veel met elkaar gemeen. Mu
sea zijn verzamelaars: heel
professionele. En veel collec
ties die nu in een museum zijn
te vinden waren vroeger in
handen van particulieren.
Omgekeerd zijn sommige col
lecties van "gewone" verza
melaars net zo waardevol als
die in een duur museum.
Dit jaar is uitgeroepen tot
Museumjaar. Van de ruim
800 Nederlandse musea doen
552 mee aan deze actie. Veel
mensen denken bij musea nog
steeds aan stoffige, muffe en
duffe instellingen. Maar ac
ties als Nederland Museum-
land en het bijzondere Mu
seum Museum, dat is ontwor
pen door Henk van der Feest
van Prince Productions, laten
zien dat het tegendeel waar is.
Annelies Jordens, museum-
consulente van de provincie
Utrecht, heeft het initiatief
tot Museum Museum geno
men. ,,We hebben heel veel
kleine en enorm aparte musea
in Utrecht zoals het Tabaks
museum in Amerongen, 't
Annelies Jordens, Museum-
consulente provincie Utrecht.
1988 is uitgeroepen tot
Museumjaar. Iedere
maand krijgen de mu
sea uit één provincie ex
tra aandacht, in decem
ber de provincie
Utrecht. Als bijzondere
promotie voor de ko
mende museummaand
is op de Verzamelaars
jaarmarkt het Museum
Museum opgezet. Dit
Museum Museum is een
co-produktie van het
Bureau Museumconsu-
lente van de provincie
Utrecht en de Jaar
beurs. Het is ontwor
pen door Prince Pro
ductions uit Almere.
Vurhuus met klederdrachten
in Spakenburg en het Bijen
teeltmuseum in Odijk. Maar
Utrecht kent ook bekendere
unieke musea. Denk bijvoor
beeld aan het Catharijne Con
vent of het Spoorweg Mu
seum, met z'n romantische
stoomtreinen van het eerste
uur.
Diezelfde sfeer van roman
tiek hangt rond de 7 kasteel
musea die de provincie
Utrecht kent. Tegenwoordig
zijn het prachtige gebouwen.
maar heel vroeger echte
kastelen waar ridders in
woonden. Om in die tijd te
leven was het geen pretje. De
ridders trokken tegen elkaar
ten strijde met zwaard, knots
en "goedendag", een knots
met stalen punten waarmee ze
elkaar de hersens in sloegen.
Nederland heeft veel musea
vergeleken met andere lan
den. Hoe zou dat kunnen ko
men? Annelies Jordens: „Ne
derlanders voeren als koop
lieden de wereld af. Ze kwa
men terug met veel mooie
voorwerpen van heinde en
verre, om te laten zien hoe het
daar was. Maar omdat ze zo
vaak en ver van huis waren,
hadden ze ook behoefte om
dingen uit eigen land aan zich
zelf te tonen. Dit was tenslot
te hun basis die ze zo vaak
misten. En misschien waren
ze ook gewoon heel trots op al
dat mooie dat Nederland te
bieden heeft!
Al die prachtige musea zijn
uniek. Daarom is het een hele
klus ze bij elkaar te krijgen
voor het Museum Museum en
de actie in december. Maar
iedereen doet mee en het re
sultaat is fantastisch. Er is dan
ook heel wat promotie. We
kelijks is er een radiopro
gramma vanuit een museum,
in december vanuit de
Utrechtse. En op 27 novem
ber zend de VARA een tele
visie programma uit over de
Utrechtse musea, dat u niet
mag missen", zegt mevrouw
Jordens enthousiast. Een Ne
derland Museumland-gids en
een boekje met allerlei leuke
museum-fietsroutes in de pro
vincie Utrecht zijn bij de
VVV's, de boekhandel en na
tuurlijk... op het Museum
Museum te krijgen.
Het enige dat nog van een oude Larense pomp-stoommachine
rest is de koperen naamplaat (en een lege oliekan). De stoom-
en drukmeters op de foto doen het nog steeds, maar gebruikt
worden ze echter niet meer!
Barsten kan hij niet. Daarvoor zijn de muren te dik en
wordt hij te goed onderhouden: de oudste w atertoren van
Nederland en teveas Waterleidingmuseum aan de Predik
herenstraat in Utrecht.
In 1886 kwam hij in
gebruik, nadat een
aannemer hem er voor
40.000,-had neergezet.
Voor zo'n bedrag heb je nu
een paar verkeerslichten
aangelegd, maar in die tijd
bedroeg het uurloon 15
cent!
De toren heeft een paar
verdiepingenen bovenin is
een metalen reservoir met
15.000 kubieke meter
water. Omgerekend naar
flessen cola zijn dit wel
60.000 kratten.
Nog steeds is de toren in
gebruik, maar niet om
water te leveren. Cola dan
misschien? Nee hoor, in de
toren zit meetapparatuur
die de behoefte aan water in
de stad Utrecht peilt en
zonodig moderne pompen
in werking zet.
Een heel aparte
herinnering aan de
vroegere watervoorziening
is een 600jaar oude
uitgeholde dikke
boomstam. Deze was inde
grond geplaatst en deed als
waterput dienst. Omdat
deze in het grondwater
stond, rotte het hout niet
weg.
Omdat de potten waarmee
het water werd opgehaald
tijdens de weg naar boven
weieens sneuvelden, zijn
onder in deze put veel
potscherven aangetroffen.
Die scherven brengen
geluk, want uit dit
geschiedkundig materiaal
is veel af te leiden over de
tijd waarin de brokken
werden gemaakt.
ul26
Goed water was vroeger
schaarser dan goed bier.
Dat is nu helaas anders,
maar het scheelt wel een
hoop tijd. Je kon er tot
honderd jaar geleden uren
voor uit trekken om even
een emmertje water te
halen.
,,Er zyn nog veel
wachtenden voor u",
luidde het motto bij de
pomp. De uitdrukking
„loop naar de pomp" zeg
je niet voor niets tegen
iemand die je liever kwijt
dan rijk bent.
Op het Museum Museum
krijgt u een goede indruk
van dit aparte museum.
x:xv:v:'v:*>:¥x*:*x
Aap verliefd
op oppasser
Veel mensen staan er niet bij
stil, maar ook de dierentuin is
een museum. Een museum dat
dieren verzameld om ze voor
uitsterven te behoeden en ze te
bestuderen.
En natuurlijk heeft het die
renpark z'n 'gewone' verza
meling dieren, maar heel bij
zonder is de kolonie chimpan
sees van het Dierenpark
Amersfoort.
Omdat het typisch groepsdie-
ren zijn, leven ze in Amers
foort bijeen. De kinderaapjes
die in het dierenpark worden
geboren, groeien op bij hun
natuurlijke moeder.
Opvallend zijn de plagerijtjes
van jonge 'chimps', waarmee
ze de grenzen binnen de apen-
groep leren ontdekken. Het
zijn soms net mensenkinde
ren.
Die overeenkomst tussen
mensen en chimpansees is
goed te zien in de film van
Bert Haanstra 'Chimps onder
elkaar', die in het dierenpark
draait. Er gaan zelfs verhalen
van een chimpansee die ver
liefd werd op z'n vrouwelijke
oppasser!
In de provincie Utrecht zijn
twee dierentuinen, die beide
op het Museum Museum niet
ontbreken: Dierenpark
Amersfoort en Ouwehands
Dierenpark uit Rhenen. Één
van hen, Dierenpark Amers
foort, komt met een maquette
van een 'ark'. Vanaf Wereld
dierendag, 4 oktober, heeft
het dierenpark namelijk 'de
Ark van Amersfoort' voor het
publiek opengesteld. Deze
'ark' is een speciaal gebouw in
het bos. De 'ark' is net als een
echte boot door water om
ringd.
'In de Zoo begint het zo!' heet
de expositie die er wordt ge
houden. Daarin is, geschikt
voor jong en oud, onder ande
re de levensloop van de gewo
ne boerenkip te zien. Hoe
komt een kuikentje uit z'n ei?
Hoe groeit het op? Die kui
kentjes lopen er vrij rond.
Kinderen zouden die leuke
gele bolletjes graag oppak
ken, maar dat mogen ze niet.
Ze mogen wel spelen met le
vensgrote (speelgoed)beren!
Op deze ark, waarvan de ma
quette in het Museum Mu
seum staat, zou Noach jaloers
zijn geweest!
Eén van Utrechts jongste mu
sea is het Oranje Museum in
Baarn. Het werd vorig jaar
mei officieel maar toch feeste
lijk door prins Bernhard en
prinses Juliana geopend.
Het woord oranje in „Oranje
Museum" schrijf je met recht
met een grote „O". „Er zijn
hier duizend en één leuke en
mooie dingen over ons ko
ningshuis te zien", zegt de
heer Mark Veldhuysen, die
bij het museum de collectie
beheert, aanvult en tentoon
stelt.
„We hebben hier een 70 cen
timeter hoge replica van de
Gouden Koets, inclusief koet
sier, zoals die op Prinsjesdag
rijdt. Naast de replica's en
maquettes zijn in het Oranje
Museum talloze foto's, gravu
res, schilderijen, gebruiks
voorwerpen en andere zaken
te bewonderen, die met het
Koningshuis in verband
staan."
Hoe komt zo'n museum nou
aan al die prachtige dingen?
„Van de week kwam een ou
de dame met een zeldzame
gravure uit 1902. Op de ach
terkant stond handgeschre
ven „Van harte wenscht u een
gezegend kerstfeest, Emma".
„Het bleek een oude nieuw
jaarswens van de koningin
moeder!" licht Veldhuysen
toe. De heer Veldhuysen
schat dat in Nederland dui
zenden mensen „Oranje-za
ken" verzamelen.
Niet alleen op het Museum,
ook bij het Oranje Museum
zelf bent u natuurlijk welkom.
Het museum is van 1 novem
ber tot 1 maart gesloten.
Gouden Koets op schaal met 200 militairen en erewachten
Bijen houden
imkers zoet
In Nederland zijn ongeveer 13.000 imkers, de houders van bijen.
Sommige mensen vinden dat maar een eng vak. Een imker gewa
pend met masker en pijp, die een stevige rook produceert, pakt
zonder angst de honingraten uit de korf.
Hoewel, een korf? De meeste imkers houden hun bijen te-
In het hartje van de oude bin
nenstad van Utrecht, op 't
Hoogt 6, kunt u snoepen. Daar
staat het kruideniersmuseum
dat er net zo uitziet als het win
keltje van kruideniersvrouwe
Elisabeth Betje Boerhave uit
1873.
Het is een museum dat het lek
kerste deel z'n eigen tentoon
gestelde materiaal verkoopt.
En wat had het gruttersbedrijf
vroeger niet allemaal aan
heerlijkheden: ulevellen,
duimdrop, kerkpepermunt en
koikflülzn i/anfL<kuL
WIJK BIJ DUURSTEDE, door vroegere bewo
ners „Dorestad" genoemd, heeft een roerig
verleden. Het begon al in de prehistorie, toen
mensen zo'n 1600 jaar voor onze jaartelling die
plek bewoonden.
Het stroomgebied van de rivieren Rijn en Lek,
waar Dorestad ontstond, was vruchtbaar -
dankzij de rivier - èn droog genoeg om huizen
niet in het moeras te laten wegzakken. Pijl- en
speerpunten uit steen en brons en graf-urnen
zijn stille getuigen van de nederzetting in die
tijd.
De speerpunten zijn door hun verblijf in de
grond niet meer zo vlijmscherp als vroeger,
maar destijds bewezen ze tijdens de jacht grote
dienst. Inliet Kantonnaal en Stedelijk Museum
in Wijk bij Duurstede, één van de musea op de
Verzameljaarsmarkt, zijn al die archeologische
voorwerpen te bewonderen.
Meermalen raakte de stad in verval en bloeide
weer op. Ook toen Karei de Grote aan het
bewind kwam, ging het de stad voor de wind.
Het werd een belangrijke internationale haven
plaats, voor kooplui uit Duitsland, Frankrijk,
Engeland en zelfs Scandinavië. De prachtige
buitenlandse munten en dukaten, die in het
museum in Wijk bij Duurstede te zien zijn,
getuigen daarvan.
Maar als het een stad in die tijd voor de wind
ging, toonden de Noormannen daar weieens
ongewenst veel belangstelling voor. In de 9e
eeuw werd de stad leeggeplunderd. Een flinke
buit, want als er niets te halen viel dan kwamen
de Noormannen niet.
Een 17 meter lang wrak uit de 12e-eeuw! In 1930 in Utrecht gevonden en daarna in onderdelen
naar het Centraal Museum gebracht. Om de enorme bodemplaat binnen te krijgen, moest wel
eerst een deel van de achtergevel van het museum worden opengehakt.
„Het Centraal Museum in
Utrecht is het grootste mu
seum in de provincie waar
boeiende beeldende kunst
uit alle tijden is te zien",
zegt voorlichter Hans
Schopping.
Schopping merkt trots op
dat het Utrechtse Centraal
Museum het oudste stede
lijk museum van Neder
land is. „In 1838 besloot
burgemeester Van Asch
van Wijck dat het een goe
de zaak was allerlei be
langrijke geschiedkundige
voorwerpen, die de ge
schiedenis van de stad
Utrecht toelichten, 'aan
den volcke' te tonen.
Tot het begin van deze
eeuw bleef het bij tentoon
stellen van alleen die col
lectie oude voorwerpen.
Daar voegde zich eerst een
fraaie schilderijenverza
meling bij, waarna meer
uitbreidingen volgden.
Het doel, een historisch
museum te zijn, verander
de. Het werd een echt
'centraal' museum waar al
lerlei kleinere collecties
onder één dak kwamen,
die voorheen door de hele
stad waren verspreid. Dit
jaar vieren we alweer onze
150e verjaardag", aldus
een enthousiaste Schop-
ping.
Een van de mooiste dingen
die het Centraal Museum
de bezoeker te bieden
heeft, is de collectie schil
derkunst. Die omvat een
compleet overzicht: fraaie
schilderijen uit de 15e-
eeuw tot en met de nieuw
ste ontwikkelingen. En bij
na de hele geschiedenis
van de Nederlandse ab
stracte kunst. Zo tonen zij
het publiek echte 'Appels'
genwoordig in kasten. Hoe
die veranderingen in de imke
rij door de jaren zijn gelopen,
is te zien in het Bijenteelt Mu
seum in Odijk. In de vrucht
bare streek rond Odijk bewe
zen fruit- en bijentelers elkaar
wederzijds dienst: de bijen
verspreiden het stuifmeel van
de fruitbloesems en de nectar
komt daarvoor als een belo
ning retour. Het is een druk
volkje, zo'n bijenkolonie. En
op het Museum Museum kunt
u ze aan het werk zien. Maar
wel achter glas!
Je moet er maar op komen. Je
familie eren door een kasteel
te bouwen en daarin alles te
verzamelen wat met die fami
lie te maken heeft. Jonkheer
Henri van Sypesteyn (1857-
1937) deed het tot aan zijn
dood.
Op de fundamenten van een
oud landhuis stelde hij in
Nieuw Loosdrecht Kasteel
Sypesteyn samen uit delen
van gesloopte kastelen en an
dere monumentale gebou
wen. Achtentachtig familie
portretten, vanaf de 17e
eeuw, sieren de wanden.
Maar dat is niet alles.
Jonkheer Henri bouwde een
particuliere verzameling op
van bij elkaar tienduizend,
schilderijen, porselein, meu
bilair, glas en zilverwerk en
andere geschiedkundige
voorwerpen.
Beheerder van Kasteel Sype
steyn, de heer Van Geffen:
„Het is geen kleinigheidje
wat de jonkheer heeft gepres
teerd. Hij woonde in Den
Haag, waar hij een goede be
kende was aan het Koninklij
ke Hof. De jonkheer reali
seerde zich dat hij de laatste
telg uit zijn adelijke geslacht
was.
„Van heinde en verre liet
hij toen kloostermoppen (de
grote middeleeuwse bakste
nen) oude kasteelbalken, kas
teeldeuren en andere oude
bouwmaterialen komen. Als
er iets gesloopt werd was hij
er als de kippen bij. Hierdoor
is elke deur, elke trap van het
kasteel anders. Materialen
vanaf de zestiende tot en met
de negentiende eeuw zijn er
in verwerkt. Het kasteel is zo
eigenlijk al een museumcol
lectie op zich."
Met de dood van Henri van
Sypesteyn in 1937 nam de
laatste en kleurrijke telg van
het adelijk geslacht Van Sy
pesteyn afscheid van deze we
reld.