Kennis en ervaring zijn bruikbaar
1
I Visitekaartje van de werken
Grootste gebeurtenis
in laatste dertig jaar"
LEO LIEVENSE UIT ZIERIKZEE: OOSTERSCHELDE-WERKER VAN HET EERSTE UUR
I PERMANENTE TERUGBLIK IN TOPSHUIS 1
VOOR GEDEPUTEERDE DE VOOGD BEGINT DE KLUS NU PAS
/A
/l
BURGHSLUIS - „Die vierde oktober wordt een
droevige dag, maar ook een prettige, het geeft vol
doening dat het werk af is. Ik heb hier het lampje
aangedaan en wil het nu ook graag uit helpen
doen". Dit zegt Leo Lievense (41) uit Zierikzee. Eén
van de velen die de afgelopen jaren werkte aan de
stormvloedkering Oosterschelde en voor wie het
nu, met het gereedkomen ervan, gebeurd is.
De WW wacht maar, volgens Lievense niet lang.
Hij heeft al contacten met 'leuke bedrijven'. „De
kennis en ervaring, die ik hier heb opgedaan, kan
ik zeker in een ander bedrijf gebruiken".
Lievense is, als het over het 'natte deel' gaat, het
langst bij het werk betrokken. En het was een pe
riode in zijn leven die hij niet graag had willen
missen. „Ik ga met weemoed van mijn werk van
daan, voor mij had het nog wel een paar jaar mo
gen duren".
Mytilus
Afgelopen
NEELTJE JANS - Tweeduizend vierkante
meter expositieruimte gevuld met de mo
dernste voorlichtingsmethodieken over de
waterstaatkundige werken in het Deltagebied
vormen een blijvende verduidelijking voor 33
jaar lang ploeteren ter beveiliging van de
Zeeuwse- en Zuidhollandse eilanden tegen
het watergeweld dat door de eeuwen heen
land en bevolking teisterde.
Aquarium
I Maquettes
Verkeersbeeld
Het rijk
achtergrond achtergrond achtergrond achtergrondachtergrond achtergrond achtergrond achtergrond achtergrond achtergrond
Alles bij elkaar is Leo Lievense al 21 jaar werkzaam voor de
uitvoering van het Deltaplan. „Ik heb 21 jaar geleden de laatste
zinkstukken helpen zinken voor de Grevelingendam, ik was
toen Rijkswerker. Het ging allemaal zeer primitief, met kleine
vletjes, alles met de hand. Ja, er is heel wat veranderd!". Het
Brouwershavense Gat was zijn volgende werkterrein. „Ik heb
daar de gondelbaan in de pijlers helpen zetten. Dat was, in die
tijd, al modern. Lievense was werkzaam als pontonschipper,
sleepbootkapitein en uitvoerder.
Enthousiast verhaald hij
over het maken van de drem
pel in het Brouwerhavense
Gat. „Preciesie werk onder
water. De fundatie is belang
rijk, net als bij een woonhuis.
We werkten er enorm plezie
rig, hard en lang, maar wer
den goed beloond. De samen
werking was voortreffelijk. Er
werden ook steeds nieuwe me
thodes ontwikkeld, buitenge
woon interessant. De heer Van
Eugen was hoofduitvoerder,
hij motiveerde de mensen en
was sociaal-voelend, had voor
iedereen een praatje. Hij is in
feite mijn leermeester ge
weest. 'Verlaat nooit je koers'
van een van zijn deviezen".
Het was in april 1969 dat
voor Lievense het werk aan de
Oosterschelde begon. Hij was
schipper op de ponton 'Dijk-
sbouw 2'. „Er was al een werk-
haven gemaakt in de Schel-
phoek. De 'Dij ksbouw 2' was
in feite een hotelschip. Er was
hier allemaal nog water, toen
zijn de zandzuigers gekomen.
De Roggenplaat is gemaakt.
Het was soms wel eens slecht
weer", herinnert hij zich. „Het
is voorgekomen dat we de
mensen niet over konden
brengen, dat was niet verant
woord". Tien jaar lang was
Leo Livense schipper op de
'Dijksbouw 2'.
Ook de periode met de ak-
ties van de milieugroepen
maakte hij mee. „De milieu
groepen kwamen in aktie,
maar het werk ging door. Er
werden pijlers gezet. Tot het
seintje kwam; de pijlers moe
ten er weer uit want het moet
anders. Nee, ik heb daar niet
van gebaald", antwoordt hij
desgevraagd, „Ik kon er, nadat
een en ander was toegelicht,
wel inkomen. Ik ben een man
die van de natuur houd".
Lievense was ook werk
zaam op de 'Johan V'. „Na on
derzoek bleek dat de grond
niet geschikt was voor de pij-
lerdam, we moesten gaan zoe
ken naar de harde laag. Er
moest nieuw zand in". Ook
was hij hoofdschipper (kapi
tein) op de 'Mytulis', een ver
dichtingsschip. „Dat was in
feite het eerste schip dat spe
ciaal voor de werkzaamheden
in opdracht van het Rijk ge
maakt is. Je kreeg te maken
met de modernste snufjes. Ik
ben ook naar Wageningen en
Haarlem geweest om meer
over het werk te weten te ko
men. Ik moet toegeven dat
werkgever Dosbouw altijd de
man uit de praktijk erbij haal
de. Ik wist niet zoveel van de
techniek af, maar wel hoe ik
het zou willen hebben, kon
ideeën inbrengen. De grond
werd verdicht met trillingen,
dat kun je vergelijken met een
suikerpot die eerst vol lijkt
maar waar, als men er eens
mee schudt, nog meer in kan.
De opstartperiode was zwaar,
we zijn wel anderhalf jaar be
zig geweest om de zaak goed te
krijgen. Je moet weten waar je
mee bezig bent. En vertrou
wen hebben in de mensen
waar je mee samenwerkt, dat
is erg belangrijk", meent Lie
vense.
Een hoogtepunt in zijn 'Oos-
terschelde-carrière' was 1979.
„Ik moest naar huis om mijn
nette pak aan te doen, ik wist
niet waarvoor. Er kwamen
veilig
1
S4venng »an de dammen vcrfyens het De*t*4ari
A B/ouwenaam
B uanngvtetdarr
C Voüerafcdam
0 Stormvtoedkenng Hoêandse Usset
Zanduaekdam
f Dam vwse Gal
G Gteve*ngendam
H Phêpsdam
Leo Lievense: „Als medewerker vanaf het prille begin denk ik dat kennisen ervaring in de toekomst nog zeker te gebruiken
zullen zijn".
hooggeplaatste personen van
Rijkswaterstaat en de
Spaanse koning kwam op be
zoek. Ik heb toen een Ridde
rorde van Spanje gekregen,
een soort kruis van verdien
ste".
De werkzaamheden waren
toen nog lang niet ten einde.
Het verdichten duurde tot
1982. Lievense was ook nog
werkzaam als uitvoerder en
derhalve betrokken bij de
mattenreparatie. Beschadi
gingen aan reeds aange
brachte matten moesten gere
pareerd worden. Ook was er
de ontwikkeling van de Trias,
een schip met een speciale
kraan om de stenen tegen de
drempels te leggen.
De laatste hand wordt ge
legd. „Jammer genoeg afgelo
pen, een stuk van m'n leven
vervuld. Ik had al een andere
baan kunnen krijgen op een
kraanschip in het buitenland,
maar daar voelde ik niet zo
veel voor. Ik heb hier het
lampje aangedaan en wil het
nu ook graag uitdoen. En dat
lukt. Nu nog enkele weken de
monteren". Over zijn even
tuele toekomstige baan wil
Lievense op dit moment nog
niets kwijt Wel wil hij in Ne
derland blijven. „Mijn vrouw
zei voorheen altijd al: 'het lijkt
wel of je met die Ooster
schelde getrouwd bent, dat wil
ik niet meer'. Maar, het was
een periode die ik niet had
willen missen, een periode van
veel inspraak, vertrouwen, je
was met moeilijk werk bezig.
Uniek in de hele wereld". „Er
is", vindt Lievense, „nogal
eens onterecht commentaar
geweest op de kosten van de
Oosterscheldewerken. „Als je
ziet wat er voor specialistische
schepen er gemaakt zijn. Ik
weet wel zeker dat we het zon
der de vooruitgang en de com
puter nooit zover gebracht
hadden".
Lievense noemt het 'een
prachtig stuk werk'. „Ik heb er
veel vertrouwen in. Het zal de
200 jaar die er voor staan echt
wel aanhouden, en wie weet
wat je dan weer hebt. Ik heb
er alle vertrouwen in dat Zee
land nu beschermd is tegen
het opdringerige water".
Ligging van de stormvloedkering
De pijlerdam in 1985
^llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllll^
i
Straks op vier oktober, wanneer de officiële in-
gebruiksname van de Pijlerdam in de Ooster
schelde plaats vindt, is ook de permanente exposi
tie in het ir. Topshuis, op het werkeiland Neeltje
Jans, gereed voor bezichtiging.
compleet met doorwate-
ringsmogelij kheden, van
het Deltagebied geeft aan
welke veiligheidsnormen te
verwachten zijn bij de ver
schillende waterhoogten op
de Noordzee.
Met deze permanente ex
positie verwerft Zeeland
zich een nieuwe toeristische
attractie als afgegaan wordt
op de berichten van de voor
lichtingsdienst van Rijkwa
terstaat. Deze instelling
schat een jaarlijks bezoe
kersaantal van twee a drie
honderd duizend.
Al tijdens de uitvoering,
bleek de Pijlerdam in de
Oosterschelde een toeristi
sche trekpleister van for
maat te zijn. De blijvende
expositie in het ir. Topshuis
geeft een historische-, geo
grafische- en technische
verduidelijking van de Del
tawerken.
Men rekent op een opper
vlakkig geïnteresseerde
passant die, tijdens een
rustpunt, een vluchtige blik
wil werpen op het hoe en
waarom van deze enorme
waterstaatkundige werken.
Maar ook de middelmatige
gelnterseerde bezoeker, die
iets meer van de zaak wil
weten, zonder al te diep op
de technische aspecten in te
gaan, komt aan zijn trek
ken. Zelfs de wetenschapper
in spé kan tijdens de exposi
tie een stuk meer te weten
komen over de vergaande
technologische strijd en be
scherming van land tegen
het water. Literatuur, films
en projectiepanelen vertel
len de bezoekers alles over
de Deltawerken.
Het feit dat tweederde
van de Nederlandse bevol-
king woont en werkt bene-
den het Nieuw Amsterdams
Peil en dat Rijkswaterstaat
zorgt dat die situatie kan
blijven bestaan zijn twee
aspecten van de permanente
tentoonstelling. Ook feit dat
deze omstandigheid verwe
ven is.met de Nederlandse
cultuur en de vorm van be
stuur, wordt duidelijk ge
maakt aan de hand van ma
quettes en een heldere bege
leidende uitleg.
Met één enkele druk op de
knop kan bijvoorbeeld de si
tuatie weer worden gegeven
van het eiland Walcheren
ten tijde van de Romeinen,
compleet met de oude en be
kende vestigingen. Een vol
gende fase die te zien is, is
de toestand rond 1.200 na
Christus, toen de eerste se
rieuze pogingen werden on
dernomen om land en water
in Zeeland blijvend van elk
aar te scheiden.
Vervolgens komt de si
tuatie aan het begin van
deze eeuw. met steeds in
grijpender constructies om
de zee te weren, en tenslotte
de huidige verdedigings
werken waarbij beton en bi
tumen een steeds belangrij
ker plaats opeisen.
Een andere blikvanger in
het geheel is de techniek van
de dijkbouw in de loop der
jaren. Deed men dat rond de
twaalfde eeuw nog met
strobalen en geperste zee
wier, later gaan gevlochten
zinkstukken verzwaard met
stenen en de bekleding van
de dijkglooiing met basalt
een allesoverheersende rol
spelen in de strijd tegen het
water.
Een imposante maquette.
Eveneens is de invloed
van stromend water op een
rivierbedding zichtbaar ge
maakt middels een reusach
tig aquarium. Stroomsnel
heid en richting zijn hierbij
regelbaar. Hier zal de be
zoeker tegelijkertijd de in
werking kunnen constate
ren op de bodem en daarbij
is tevens duidelijk gemaakt
dat er eerst een bescher
mende laag gemaakt dient
te worden alvorens het ri
vierbed bouwrijp is.
Maar ook aan het milieu
langs de dijken is gedacht.
Reusachtige gekleurde pla
ten vertellen het een en an
der over het dieren- en pla-
tenleven in de Delta. Mooie
trucages geven hierbij de
bezoeker een goed idee van
de werkelijkheid.
De voorbereiding voor de
expositie is ruim zes jaar
geleden begonnen. De pre
sentatie en inrichting is,
naar aanleiding van be
staande ideeert bij de direc
tie van Rijkswaterstaat in
handen gegeven van vak
mensen, die hun sporen op
het gebied van de maquette
bouw elders al verdiend
hebben.
Jan van Tooren is de lei
dende figuur. Hij heeft on
der andere de Nederlandse
stand op de Biënnale in Ve
netië verzorgd. Van Tooren
heeft een groep van free
lance ontwerpers en des
kundigen ingeschakeld om,
als een soort producer, het
geheel tot stand te brengen.
De maquette van het Del
ta-gebied is in ruim drie
jaar gemaakt.De bouwer
van dit onderdeel is bijna
drie jaar geleden met zijn
taak begonnen. In eerste in
stantie startte hij alleen,
kreeg daarna hulp maar
had vervolgens toch nog dag
en nacht nodig om het on
derdeel tijdig klaar te krij
gen.
Sommige tentoonstel
lingsonderdelen zijn zo om
vangrijk dat bij de bouw
van het Topshuis rekening
is gehouden met die elemen
ten. De steentransporteur
bijvoorbeeld is levensgroot
aanwezig.
In de tentoonstellings
ruimte is ook een gedeelte
gereserveerd voor actuele,
wisselende exposities. De
directie van Rijskwater-
staat heeft dit gedaan om de
belangstelling van de expo
sitie een boeiend karakter te
blijven geven. Er kunnen
eventueel manifestaties
plaatsvinden die verband
houden met het begrip wa
terhuishouding.
Over de kosten van het
geheel kan de directie van
de Dienst, Oosterschelde
Werken geen duidelijk ant
woord geven. Veel mate
riaal dat is gebruikt, heeft
namelijk dienst gedaan tij
dens de totstandkoming van
de werken. De miniaturen
van de schepen en andere
modellen zijn niet expliciet
voor deze tentoonstelling
vervaardigd.
Met een blijvende, <*oede,
voorlichting over ue tot
standkoming van de werken
in de Delta, hoopt men ook
in het buitenland belang
stelling te wekken voor het
Nederlandse bedrijfsleven
dat nauw bij de bouw be
trokken is geweest.
MIDDELBURG - Zeeland staat voor de grootste gebeurtenis
van de laatste dertig jaar. De stormvloedkering, de grootste na
tionale bouwinspanning van de jongste tijd, is af en de feeste
lijke opening op zaterdag vier oktober luidt tesamen met de an-
dere.in Zuid-West Nederland bijna voltooide werken, de ont
sluiting van de Delta in. Zeeland wordt makkelijk toegankelijk
voor Noord- en Oostelijk Nederland en ook de doorstroming
vanuit het Belgenland moet vergemakkelijkt worden.
MHR- 5,
Het tentoonstellingsgebouw op Neeltje Jans
=r«IMIIIMIHIIIIMMI|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l||||lll|||ll|ll|IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIII!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll»~
De afsluiting van de reeks
werken, met als hoogtepunt de
Oosterschelde inspanningen,
houdt wat infrastructuur be
treft een complex van gevol
gen in. Een gemakkelijkere
doorstroming van de provincie
is bijna alleen maar gunstig
voor Zeeland maar meer ver
keer moet natuurlijk wel op
gevangen worden. Knelpunten
zullen moeten worden opge
lost en aangepast want de vei
ligheid moet verzekerd blij
ven. Die problematiek komt op
het bordje van de Zeeuwse ge
deputeerde De Voogd.
De Zeeuwse politicus merkt
op dat voor hem het grote
werk nu eigenlijk pas begint:
„Zodra het Oosterscheldewerk
echt klaar is, en daarmee be
doel ik wanneer de weg er
overheen is voltooid, houdt dat
een fikse wijziging in voor het
Zeeuwse verkeersbeeld. De
verkeersstroom zal toenemen,
vooral vanuit de noordelijk
gelegen Randstad, en dat ver
eist aanpassing".
De gedeputeerde gaat als
provinciale verantwoordelijke
op dit gebied, zijn verantwoor
delijkheid niet uit de weg. De
provincie moet zoveel moge
lijk het Rijk bijstaan in ver
keerszaken die ook recht
streeks verband houden met
de provinciale verbindingen.
„Er is onderzoek gedaan
naar het verwachte patroon
dat het verkeer in de toekomst
te zien gaat geven. Dat geeft
aan dat, de toenemende toeris
tische aantrekkelijkheid van
onze provincie in acht geno
men, aanpassing van het we
gennet op verschillende pun
ten simpelweg nodig is om de
veiligheid te kunnen garande
ren".
De te verwachten knelpun
ten zijn legio. Omdat verschil
lende provinciale wegen uit
komen op de bekende Zierik-
zeese rotonde, participeert ook
de provincie in die klus om dat
punt aan de nieuwe omstan
digheden aan te passen. Bij
Burgh-Haamstede is evenmin
gerekend op de toekomsige
nieuwe verbindingsweg rich
ting Walcheren en de huidige
weg naar de Oosterschelde
werken toe, stamt gezien de
capaciteit daarvan ook uit da
gen dat de auto nog niet zo'n
populair voertuig was. Bij het
binnentreden van het Noord-
bevelandse Walcherse land
schap liggen er bij het Veerse
Gat en bij het kruispunt Vrou
wenpolder op te lossen ver
keersknooppunten wat betreft
het zuiden van het Ooster
schelde-water.
,JEr zit haast bij een oplos
sing van al deze verkeers-
moeilijke punten", legt de heer
De Voogd uit. „De weg is er
dus nog niet maar zodra die
opengesteld wordt, moet de
'opvang' daarvan rond zijn".
De in Vlissingen woonach
tige gedeputeerde realiseert
zich dat het opstarten daarvan
één ding is maar de uitvoering
via het ambtelijke apparaat de
benodigde tijd zeker zal op-
bruiken. „Een verkeersknoop
punt op te lossen waarbij alle
betrokken partijen zoveel mo
gelijk tegemoet gekomen
wordt en waarbij de doelstel
ling, voldoende veiligheid en
doorstroming bereikt is, kost
tijd en daarmee moet spoedig
begonnen worden".
Gedeputeerde J. de Voogd: „De grootste Zeeuwse gebeurtenis in
de laatste dertig jaar"
Daarbij komt nog een spe
ciaal probleem, namelijk dat
de door de provincie uitge
voerde aanpassingen uiteinde
lijk door het Rijk beheerd zul
len gaan worden. De kosten
moeten daarom, ook wat de
provincie betreft, binnen de
perken blijven.
„Stel dat ik het geld had om
een uitzonderlijk mooie en
veilige oplossing bij bijvoor
beeld het kruispunt Vrouwen
polder laat uitvoeren", zegt De
Voogd, „Dan moeten we ons
later toch verantwoorden bij
het Rijk die het dure onder
houd moet gaan betalen.
Daarom is er op korte termijn
overleg nodig met de overheid
over hoe we het gaan aanpak
ken. Zo sluiten we nare ver
rassingen achteraf uit".
Niet alleen voor gedepu
teerde De Voogd komt er dus
werk aan, ook aan uitvoe
ringszijde houdt de afsluiting
van de Oosterschelde dus
werkgelegenheid in voor de
toekomst. Weegt dat op tegen
het enorme verlies van arbeid
nu de grootste Zeeuwse klus
van de laatste decennia. Zal de
werkloosheid in het Zeeuwse
niet desastreus naar boven
schieten na vier oktober.
„Die problematiek ligt op
het werkterrein van De
Voogds collega Barbe maar hij
is wel betrokken bij dat
vraagstuk. „In deze tijd speelt
een dergelijke vraag natuur
lijk enorm en dat probleem
heeft uiteraard onze grootste
zorg. Er is overleg geweest met
de betrokken Schouwse ge
meentebesturen en onderzoek
voor, zover mogelijk, wijst uit
dat het daarmee wel zal mee
vallen. We verwachten dat
veel betrokken werknemers
na afloop de provincie weer
zullen verlaten en dat zo de te
rugval in werkgelegenheid
mee zal vallen".
Voor gedeputeerde De
Voogd begint het na vier okto
ber eigenlijk pas.
„Ik heb er zelf
op aangestuurd en ik vind het
een uitstekende zaak voor
Zeeland", merkt hij laconiek
op. „Ik beschouw een goede af
handeling van deze grootse
zaak eveneens als een aan
trekkelijke uitdaging die ik
met alle plezier aanpak".
veilig
