Open Oosterschelde: bewuste keuze
'Zeeland Veilig
WAARSCHUWING ENKELING WERD PROTEST VAN VELEN
l i
Colofon
ZEELAND - Al in februari 1953, na de water
snoodramp, begint de inderhaast opgerichte Delta
commissie aan haar taak om een plan te maken dat
een dergelijke ramp in de toekomst moet voorko
men. Kustverkorting is daarbij het toverwoord,
slechts de Nieuwe Waterweg en de Westerschelde
zullen openblijven.
Deze kustverkorting stelt de waterbouwkundi
gen voor moeilijke maar ook uitdagende proble
men. Het laatste en grootste project wordt de af
damming van de Oosterschelde. De tijd werkt ech
ter in het voordeel van de Oosterschelde. Deze
zeearm mag blijven zoals hij is: zout, een zeldzaam
natuurgebied, rijk aan vis en schelpdieren. Er komt
een pijlerdam met schuivende stormvloedke
ring.
Onderzoek
Dijkverhoging
FEESTPROGRAMMA OPENING
Televisie
L,
achtergrond achtergrond achtergrond achtergrond
achtergrond achtergrond
achtergrond achtergrond
achtergrond achtergrond
313
In 1957 wordt de Deltawet aangenomen, waarin ook de af
damming van de Oosterschelde is opgenomen. Met deze afdam
ming is in 1978 het Deltaplan voltooid, zo luidt de planning. Het
Haringvliet en De Grevelingen zullen voor die tijd al afgesloten
zijn. Met de opgedane ervaring za) ook de zeearm Oosterschelde
veranderen In het Zeeuwse Meer. Tegenstand krijgt de Delta
wet dan nauwelijks.
In de jaren zeventig blijkt
de mentaliteit echter veran
derd te zijn. In 1967 begint
Rijkswaterstaat aan het grote
karwei om de Oosterschelde af
te dammen. Maar niet ieder
een is nog overtuigd van de
wenselijkheid ervan. Weten
schappers van het Delta-insti
tuut voor Hydrobiologisch
Onderzoek in Yerseke waar
schuwen tegen de afsluiting en
het verloren gaan van de bij
zondere flora en fauna van de
Oosterschelde. De waarschu
wing van enkelen groeit uit tot
een protest van velen. De Oos
terschelde is een uniek gebied
in West-Europa en wellicht in
de gehele wereld. De schorren,
slikken en platen, vochtige- en
graslanden maken dit water
rijke gebied voor vogels een
fourageer-, rust- en broedge
bied bij uitstek. Het gebied is
bijzonder rijk aan overgangen
tussen zout en brak, nat en
droog, voedselarm en voedsel
rijk. Deze grote verscheiden
heid aan milieutypen heeft ge
leid tot het ontstaan van een
bijzonder planten- en dieren
leven. Juist in de jaren zestig
en zeventig gaan de ogen van
het grote publiek steeds meer
open voor het belang van na
tuur en milieu.
Ook vissers, oesterkwekers
en mosselkwekers hebben be
lang bij een open Oosterschel
de. Als mosselkweekgebied
maar vooral ook als oester-
kweekgebied is de Ooster
schelde nauwelijks te vervan
gen. De vissers en kwekers
maken dit ook duidelijk. De
Vereniging ter Bevordering
van de Visserij belangen in
Zeeland (Zevibel) roert zich
danig. Tijdens een vaartocht
van de Provinciale Statenle
den van Zeeland bijvoorbeeld
onderstreept de aanwezigheid
van ongeveer twintig vissers-
kotters het motto 'Ooster
schelde open'. De politie te wa
ter moet er aan te pas komen
om voor een vrije doorvaart te
Het Deltagebied omstreeks 1.500.
zorgen.
De druk om de Ooster
schelde open te houden wordt
steeds groter, zeker als de ver
schillende belangengroepen
elkaar vinden in het comité
Samenwerking Oosterschelde
(SOS).
Minister J. Stuurhof van
Verkeer en Waterstaat laat
een onderzoek instellen naar
de ontwikkeling van de Oos
terschelde, maar houdt vast
aan afsluiting. Minister W.
Drees jr. laat Rijkswaterstaat
een tussenbalans opmaken
van het Deltaplan, waarin ook
aandacht aan het milieu wordt
geschonken. Rijkswaterstaat
vindt, uit oogpunt van veilig
heid, afdamming toch het
beste en denkt eventuele na
delige gevolgen wel op te kun
nen vangen.
Maar de wens om de Oos
terschelde open te houden ma
nifesteert zich steeds vaker en
het aantal tegenstanders van
een dichte Oosterschelde
neemt toe. De Provinciale Sta
ten van Zeeland willen uit
oogpunt van veiligheid echter
het werk zo snel mogelijk vol
tooid zien, terwijl ook boeren
voorstanders zijn van een af
gedamd, zoet Zeeuws Meer.
Op 9 november laat minister
drs. T. Westerterp de Tweede
Kamer weten, dat „het kabinet
na ampel beraad tenslotte
heeft besloten de Ooster
schelde te doen afsluiten met
een zogenaamde stormstuw-
caissondam". Het is het kabi
net Den Uyl, dat deze milieu
vriendelijke oplossing kiest.
Met 75 tegen 67 stemmen ver
werpt de Tweede Kamer een
motie van M. Schakel om de
Oosterschelde geheel af te
sluiten en aanvaardt daarmee
het regeringsvoorstel om de
Oosterschelde open te houden.
De steun voor het voorstel is
gebonden aan drie voorwaar
den. Het werk moet technisch
uitvoerbaar en in 1985 klaar
kunnen zijn. De kosten ten
slotte mogen de 1750 miljoen
plus 20% (in de aannemerswe
reld gebruikelijke marge) niet
te boven gaan.
Rijkswaterstaat krijgt an-
De huidige situatie. De met rood aagegeven stukken maken deel uit van het Deltaplan.
derhalf jaar de tijd om het
project uit te werken. In juni
1976 komt Rijkswaterstaat
met een rapport: Een storm
vloedkering is technisch en fi
nancieel haalbaar, maar het
moet er dan wel één worden
met pijlers en schuiven. De
kosten worden begroot op
bijna vier miljard.
Een open Oosterschelde
brengt wel met zich mee dat
de dijken verhoogd moeten
worden. In ijltempo wordt
deze dijkverhoging aangepakt,
waarbij toch de natuurlijke
kustpatronen zoveel mogelijk
worden ontzien. In 1980 is er
ongeveer 150 kilometer dijk
opgeknapt, terwijl er ook ha
vens door dit werk zijn verbe
terd, zoals bijvoorbeeld bij
Bruinisse en Colijnsplaat.
Op 15 december 1983 doet de
Rekenkamer verslag over de
financiële besluitvorming bij
het Oosterscheldeproject De
hoofdlijn is dat het project fi
nancieel te optimistisch is ge
presenteerd om een open Oos
terschelde politiek haalbaar te
maken. Anderzijds wordt de
Tweede Kamer voorgehouden,
dat zij te weinig kritisch is ge
weest tegenover het rege
ringsvoorstel.
In 1986 nu blijken de totale
kosten 7.8 miljard te bedragen,
dus bijna tweemaal zoveel als
gepland. Voor dit bedrag is
dan wel de knapste water
bouwkundige prestatie gele
verd die denkbaar is, terwijl
scheepvaartbelangen, recrea
tie, landbouw en visserij ten
volle aan hun trekken komen
en de veiligheid toch bovenaan
is blijven staan.
Bij de bouw van de storm
vloedkering moeten de water
bouwkundigen het opnemen
tegen een zeearm met een ge
middeld eb en vloed vermogen
van 1.100 miljoen kubieke me
ter en een gemiddeld tij van
2.80 meter. Ter vergelijking:
bij het Brouwershavense Gat
ging het om 350 miljoen m*. Er
zijn drie stroomgeulen met een
maximale diepte van 40 meter.
De bouw is begonnen met
het opspuiten van drie eilan
den tussen de geulen: Neeltje
Jans, de Roggenplaat en
Noordland. De stroomgaten
zullen overwonnen worden
door 65 zware betonnen pijlers
die de metalen schuiven dra
gen, waarmee de Ooster
schelde bij gevaarlijk hoog
water afgesloten kan worden.
Naast de sterke stroming is er
ook nog een zanderige, slappe
bodemlaag. De slappe bodem
moet gedeeltelijk weggebag-
gerd worden, waarna er beter
zand gestort wordt Om de bo
dem te verdichten op de plaat
sen waar de pijlers moeten ko
men, is een speciaal schip ont
wikkeld, de Mytilus. Dit schip
boort met vier trilnaalden in
het zand om het zo te verdich
ten. Om wegspoelen van de
bodem te voorkomen, worden
filtermatten neergelegd die
geen zand doorlaten.
Deze pijlers, met een ge
wicht van gemiddeld 17.000
ton, worden in een bouwput
gemaakt op Neeltje Jans. Als
er een pijler klaar is, laat men
de bouwput vollopen zodat het
hefschip erbij kan komen. Met
grote precisie worden de pij
lers dan bij gunstig tij ge
plaatst Daarna wordt rondom
de pijler een laag steen ge
stort, waarbij stenen tot 10 ton
gebruikt worden. De stalen
schuiven tenslotte komen tus
sen een boven- en onderbalk
te hangen, die de dwarsver
binding in de stormvloedke
ring vormen. Voor dit gewel
dige project is 600.000 m* beton
gebruikt en 6 miljoen ton
stortsteen.
Het laten zakken van één van de schuiven
BURGHSLUIS - Er worden op zaterdag 4 oktober
25.000 gasten verwacht op het werkeiland Neeltje Jans.
Iedereen die aan de Pijlerdam gewerkt heeft is, met het
hele gezin, welkom en kan meedoen aan allerhande akti-
viteiten. Maar, onbetwist, hoogtepunt blijft natuurlijk de
officiële ingebruiksname van de werken door koningin
Beatrix. Om twaalf uur 's middags is het zover. De NOS
verzorgt een rechtstreekse televisie uitzending, zodat dit
belangrijke moment door iedereen 'bijgewoond' kan wor
den.
De manifestatie met voor elk wat wils onder de titel:
'Zeeland Veilig' begint 's morgens om half negen. De gas
ten worden welkom geheten en vergast op koffie en
Zeeuwse speculaas. Er ligt een vloot van vissersschepen
ter bezichtiging, evenals duikers en werkmaterieel. Ook
het Delta informatiecentrum is open voor bezoek. Om ne
gen uur begint een kermis en vanaf die tijd wordt er ge
werkt aan een groenten en fruit mozaëk, verzorgd het
Centraal Bureau van de Tuinbouwveilingen in Neder
land in samenwerking met de Centrale Tuinbouwveiling
Zeeland. Er is een kinderbouwspeelplaats, een crèche,
paardentram en er worden films vertoond over de Oos-
terscheldewerken. Muzikale medewerking wordt ver
leend door Kunst en Eer, Witte van Haemstede, Luctor et
Emergo en Dixiehooms.
Vanaf half tien worden er rondvaarten verzorgd, ver
trek ieder half uur. Verder vermeldt het programma
volksspelen, markt van oude ambachten, boogschietde-
monstratie, poppenkast door theater Alteklein en demon
straties ringrijden.
De direkte televisie-uitzendingen beginnen om tien
uur, via Nederland 2. De gasten op Neeltje Jans kunnen
de beelden zien op zogenaamde vidiwalls.
Vanaf tien uur vinden er helicopterrondvluchten ge
houden. Kosten 45 gulden voor 15 minuten vliegen. Ver
der demonstraties met radiografisch bestuurbare model-
boten en er zijn muzikale optredens van het Westkapels
Dameskoor, Dos bouw band, Dixihoorns en Rust Roest.
Om half elf begint een Folkloristisch Podium met me
dewerking van de groepen Wallacra, de Babbelaars, de
Klompedansers, Engel Reijnhoudt, Rien de Jonge en Piet
Brakman. Ook start van de eerste zeilwedstrijd in de Op
timistklasse. De Eerste Nederlandse Parachutistenclub
zorgt voor de landing van vier parachutisten die herden
kingspostzegels uitreiken aan een estafettelopers van de
atletiekvereniging Dynamo uit Middelburg.
Elf uur: een muzikaal optreden door het Seniorenor
kest, Zeeuws Mannenkoor, Luctor et Emergo, Two Rivers
Jazzband, Kunst en Eer. Ook weer een poppenkastvoor
stelling door Alteklein.
Om half twaalf aankomst van de Koningin met haar
gasten. De langding per helicopter en de verwelkoming
zijn te zien op vidiwalls en tv. Hare Majesteit maakt een
rijtoer. Tegelijkertijd een vlootschouw van slepers-, ber-
gings en meetvaartuigen, de koninklijke Marine, de
Stichting Vrienden van de Vereniging Stoomvaart, stich
ting Stamboek Ronde en Platbodemj achten en de water
sportverenigingen van Zierikzee, Colijnsplaat en Yerse
ke.
Om twaalf uur vindt de officiële ingebruiksname van
de stormvloedkering plaats. Om een uur zijn de schuiven
dicht en verklaart de Koningin 'Zeeland Veilig' vanaf het
dakterras van het Ir. Topshuis. Ook nu weer in beeld ge
bracht op vidiwalls en direkte uitzending via de televisie.
Vervolgens daglichtvuurwerk, het overvliegen van Fok-
ker-Friendships en een helicopter-formatie, vlootver-
toon, start tweede zeilrace en muzikale optredens door
Dos bouw band, Senioren Orkest Zeeland, Two rivers
Jazzband, Witte van Haemstede en Rust Roest.
Kwart over een vertrek H.M de Koningin met haar ge
volg, rijtoer, overvliegen Dakota.
Half twee begint een voorstelling van jeugdcircus
Bongo en een show en quizzprogramma gepresenteerd
door Romeo Altenberg met optredens van Maywood,
Raddle and Frost, Anita Meijer, Frizzle Sizzle en Lee To
wers.
Twee uur begin van de Marlboro Disco met Eric de
Zwart en Martin Anders. De stormvloedkering Schaar is
open ter bezichtiging.
Half drie een voorstelling van Poppentheater Al
teklein. Drie uur een muzikaal optreden door Apollo,
Veere's Genoegen, Juliana Blaasorkest, Eendracht maakt
Macht, Juliana Drum Bugelkorps, Interscaldes en start
derde wedstrijd zeilrace.
Half vier aanvang tweede voorstelling Jeugdcircus
Bongo. Vijf uur een concert door het Zeeuws Orkest, aan
geboden door de Koninklijke Maatschappij de Schelde.
Om vijf uur wordt het feestprogramma afgesloten met
vuurwerk.
6e controlekamer oftewel het 'zenuwcentrum' van de storm
vloedkering
^illllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllflllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Deze speciale Oosterschelde-bijlage van de Zeebra e
Weekbladen verschijnt in: de Zeeuws Vlaamse Koerier,
het Nieuwsblad voor de Bevelanden, de Scheldebode en
Ons Eiland.
Deze extra pagina's kwamen tot stand dankzij de mede- 1
werking van:
E *Beatrix van der Weide....tekst
*Luc Vrankentekst
*Hugo Kabostekst
E *Johan Berrevoetsfotografie
Ka rel van der Poleindredactie en lay-out
£E'
Het initiatief om de
Oosterschelde open te
houden is volgens de po
litici een bewuste keuze
geweest.
Freek de Jonge heeft
na aanleiding van deze
problematiek eens ge
zegd: „Oosterschelde
open en dan weer Ooster
schelde dicht. Waarom
maken ze er geen rits
sluiting in".
En voor een dergelijk
oplossing heeft men min
of meer gekozen: de
stormvloedkering. Als
deze 'dam' op 4 oktober
officieel in gebruik wordt
genomen is een uniform
beleid in het Deltagebied
noodzakelijk. Er zal nog
genoeg gepraat worden,
voordat de rust in dit
unieke gebied terugkeert.
ZEELAND - De af
damming van de Ooster
schelde heeft heel wat
voeten in de aarde gehad.
Zowel de landelijke- als
provinciale-, regionale-
en lokale overheden en
tientallen belangengroe
pen hebben aan de be
sluitvorming deelgeno
men. Het is moeilijk ge
weest om aan alle wen
sen en verlangens tege
moet te komen.