De Delta, ondeelbaar NA VOLTOOIING DELTA-WERKEN: Permanente tentoonstelling Neeltje Jans SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 26 FEBRUAR11986 Technische kroon Ondeeloaar Toekomst voor natuur en milieu Nationaal park Een uitgave van het Delta-overleg 311- Uniform beleid Delta-gebied nodig Door Jan Kuipers VEERE - Het dienstenge bouw ir. J.W. Topshuis op het eiland Neeltje Jans in de Oosterscheldemonding zal vanaf 1 oktober plaats bie den aan een unieke exposi tie. De permanente Delta Expo die op die dag wordt geopend wil informatie ge ven over alle aspecten van de beheersing van het Del tagebied. Enkele jaren van voorbereiding hebben een aanpak opgeleverd, die in gaat op de natuurlijke om standigheden (bodem, wa ter, klimaat e.d.), de geschie denis, het Deltaplan als ge heel en het Oosterschelde- project. Met de inrichting van de expositie, die gesitueerd is op de twee bovenste verdie pingen van het Topshuis, wordt al in mei begonnen. De realisatie is in handen van de „kerngroep ir. Top shuis", welke informele be naming staat voor een groep specialisten afkomstig van de Deltadienst, de Rijks voorlichtingsdienst, Verkeer en Waterstaat en extern ad viseur Jan van Toorn. Hoewel de expositie zich wil richten op het grote pu bliek, hoopt men in de pre sentatie ook technische pro jectvoorlichting en interna tionale promotie van water bouwkundige kennis te inte greren, zodat Delta Expo ook kan functioneren als platform voor voorlichtings activiteiten van overheid en bedrijfsleven. Tevens zal de tentoonstelling dienen als regelmatig excursiedoel van de minister van Verkeer en Waterstaat met gasten. De toekomstige bezoeker van Delta Expo zal via een menigte modellen, kaarten, audiovisuele programma's enz. „uitgenodigd" worden om zelfstandig een mening te vormen. Een grote trekker van de Expo moet het getijdenmo- del van het deltagebied wor den. In dit model, met een diameter van 7 meter, wordt gewerkt met acht verschil lende waterstanden. Ook zal een „stroomgoot" tonen hoe de bodem onder invloed van stromingen voortdurend verandert. Overigens is het op de Delta Expo niet allemaal educatie wat de klok slaat Er komen ook een winkel en een koffieshop. Vanaf het dak van het Topshuis kun nen de bezoekers bovendien genieten van een fraai uit- icht op de stormvloedkering en de Oosterschelde. door Karei mn der Pol ZEELAND - Als er zich geen nieuwe technische problemen meer voordoen, als de weersomstandig heden gunstig blijven en als de diverse overheden het met elkaar eens worden over het toekomstige beleid in het Delta-gebied, wordt de Oosterschelde- dam, beter bekend als de stormvloedkering, begin oktober in werking gesteld door Hare Majesteit Koningin Beatrix. Het inmiddels miljarden verslindende prestige object van Rijkswaterstaat, nadert zijn voltooiing. De bouwwerkzaamhe den in het gebied beperken zich op dit moment tot de afwerking van het geheel. De Delta-werken zijn bijna klaar. De constante strijd van ons land tegen het water moet tot het verleden gaan behoren. Iedereen in Nederland was khet erover eens dat er, na de .watersnoodramp van 1953, iets ■gedaan moest worden ter be veiliging van het land en haar inwoners. De Delta-werken ^moesten er voor zorgen dat "herhaling van een dergelijke gebeurtenis werd voorkomen. 'Ruim 1.850 mensen kwamen 33 "jaar geleden om het leven toen -•het water door de Zeeuwse en Zuid-Hollandse dijken heen brak en het achterliggende dand overstroomde. Eeuwen lang heeft de mens het Zeeuwse eilanden-gebied be ïnvloed. Grote waterstaatkun dige werken hebben het uiter lijk van deze provincie gron- dig veranderd. Tussen de elfde- en de zes tiende eeuw toont de geschie denis een afwisselend beeld van landwinst en landverlies. Na de zestiende eeuw zijn de verschillende eilanden door middel van inpoldering steeds meer uitgebreid en met elkaar verbonden. Goeree werd bij voorbeeld met Overflakkee verbonden, Walcheren met Zuid-Beveland en dit laatste èiland met het vaste land van Noord-Brabant. In de twintigste eeuw ver anderde grote waterstaatkun dige werken het karakter van dit gebied drastisch. De droog making van Walcheren (1946), de afdamming van de Brielse Maas (1950) en de afdamming van de Braakman (1952) waren niog kinderspel in vergelijking met het grootste karwei van Rijkswaterstaat: de afsluiting van alle Delta-wateren. Van wege hun grote belang voor de nationale- en internationale scheepvaart behielden de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg een open verbin ding met de Noordzee. De aan leiding voor de definitieve af sluiting van bijna alle wate ren, was de februari ramp van 1953. De tol voor de veiligheid van ons land, en met name het Zuidwesten, was groot. De Delta-wet van 1958 re gelde de afsluitingen van het Veerse Gat (1961), het Haring vliet (1970) en de Grevelingen (1971). De afsluiting van de Oosterschelde zou, volgens ve len, de technische kroon op de Delta-werken moeten worden. Echter, sinds het begin van de jaren zeventig, veranderde de waardering van de mens voor milieu en natuur. Deze aspec ten gingen een voorname rol spelen bij de verdere besluit vorming in het Oosterschelde- gebied. De voorgenome afslui ting van de waterweg en dit, voor Europa unieke gebied, stuitte op steeds groter wor dend verzet van met name di verse milieufederaties en na tuurbeschermers. Na veel gesprekken, tiental len plannen en honderden werktekeningen werd in 1976 besloten om de Oosterschelde af te sluiting door middel van een stormvloedkering. Door deze dam blijft het water in !}§t gebied achter de dam in verbinding staan met het Noordzee-water en blijft daardoor zout. Bij zware storm wordt het achterlig gende gebied afgesloten van de zee. Freek de Jonge heeft, naar aanleiding van het ge- harrawar rond de afsluiting van de Oosterschelde eens ge zegd: „Oosterschelde open, dan weer Oosterschelde dicht, laten ze er maar een ritsslui ting in zetten!". In 1978 werd met de bouw van de stormvloedkering be gonnen en nu, ruim acht jaar en vele miljarden guldens la ter, nadert de bouw haar vol tooiing. de Delta-werken zijn klaar, maar daarmee zijn de problemen in het gebied nog lang niet opgelost, met name op bestuurlijk niveau. Door het grensoverschrijdende ka rakter van het gebied kunnen tal van problemen niet of nau welijks worden opgelost. De verschillende overheden, ge meentelijke, provinciale en de landelijke, dienen ieder hun eigen belangen. Dit komt een gecoördineerde samenwerking in het Delta-gebied niet ten goede. Door de Delta-werken is in het gebied een nieuwe si tuatie onstaan, die gepaard gaat met een verlies aan land schappelijke- en natuurwe tenschappelijke waarden. Ve len vinden het jammer dat dit gebeurt, omdat het waarden betreft die kenmerkend zijn voor dit gebied. Een gebied dat getypeerd wordt door een con stante wisselwerking tussen land en water. Zuidwest-Nederland lijkt op het eerste gezicht onsamen hangend te zijn, zowel geogra fisch als bestuurlijk. Toch dankt het Delta-gebied haar samenhang aan de relaties tussen de afzonderlijk delen en de grote diversiteit aan mi lieus. Zorg voor deze verschil lende milieus en een gecoördi neerde samenwerking tussen de diverse overheden kunnen pas goed op elkaar worden af gestemd als de samenhang van dit gebied blijft bestaan. De Delta is een ondeelbaar ge bied. Onder de naam 'De Delta, ondeelbaar' heeft het Delta- overleg onlangs een sympo sium georganiseerd in Roosendaal. Deze vereniging is een gespreksplatform van particuliere organisaties op het gebied van natuur- en landschapsbehoud en milieu beheer in Zuidwest-Neder land. Het Delta-overleg betreurt het dat er in de afgelopen ja ren veel natuurlijke- en land schappelijke milieus verloren zijn gegaan. Maar er is een nieuwe situatie onstaan en die vraagt een nieuw beleid. Het overleg-orgaan pleit daarom voor het instandhouden en versterken van overgebleven en potentiële natuurwetensch appelijke- en landschappe lijke waarden. Daarnaast wil het Delta-overleg dat milieu organisaties een volwaardige rol gaan spelen bij de toekom stige besluitvorming in het ge bied. Als laatste pleit het over leg voor erkenning van het ge bied als eenheid, met name op bestuurlijk niveau. Te denken valt aan een openbaar of coör dinerend lichaam. „Dit is natuurlijk moeilijk te realiseren. Er spelen veel De Oosterschelde-dam in wording. Als men de banken ophoogt krijgt het natuurlijke proces van duinvorming een kans. Saeijns pleit voor een flexibel kustbeheer met als einddoel: een waddengebied voor de hele Nederlandse kust. „Een dol idee natuurlijk, maar toch de moeite waard om er even van te dromen. Zestig miljoen mensen, die ons land tot nu bewoonden, hebben op een be voorrechte plaats mogen le ven. Door toedoen van de mens is met name Zuid-West neder land veranderd. Naast de oorspronkelijke landschap pen zijn tal van nieuwe cul tuurlandschapen aan het ge heel toegevoegd. Overal vin den we de sporen van het ver leden terug. Elk landschap kent zijn eigen levensgemeen schappen en heeft een eigen identiteit. Eeuwenlang heeft de mens strijd moeten leveren tegen het water, maar dat is nu zo goed als afgelopen. De mens moet in dialoog treden en samenwerken met de na tuur. Het water is niet langer onze erfvijand, maar een vriend. Maar dan geldt wel dat de mens haar wensen moet af stemmen op de mogelijkheden van de natuurlijks systemen. Als dat lukt, dan blijven we rijk met water". Volgens P. Nienhuis moet men, na voltooiing van de bouwwerkzaamheden aan de stormvloedkering en de getij- manipulaties, de Ooster schelde in alle rust tot zich zelf laten komen. „Dat betekent dat er zich, met mogelijk ver- - 4-*,c-y. m -"**»■ Discussie-nota over de Delta-problematiek, samengesteld door het Delta-overleg. belangen in het gebied. Re creanten en agrariërs leggen claims op land en water. Een brede samenhangende visie van de kant van de overheid is onmisbaar. Na de voltooiing van de Delta-werken moeten er een aantal belangrijke keu zen worden gemaakt over de toekomstige ontwikkelingen en het beheer van het gebied. Plannen genoeg, maar één duidelijke visie ontbreekt", al dus Marnix de Vriend namens het Delta-overleg. Voorzitter E. Boissevain on derstreept dit. „Natuurlijk be palen milieu- en natuurbe scherming onze gezichtshoek, maar daarbij pogen wij de be langen van andere sectoren niet uit het oog te verliezen. Het opbrengen van wederzijds begrip kan bijdragen tot een uitgebalanceerd overheidsbe leid en een duidelijk totaalvi sie op het geheel". Volgens mr. J. van Zutphen, directeur-generaal landelijke gebieden en kwaliteitszorg voor landbouw en visserij, vindt het ondenkbaar dat la gere overheden zich machte loos zouden neerleggen bij datgene wat de Rijksoverheid beslist. „Er bestaat ten aanzien van dit gebied een gezamelijk verantwoordelijkheid. Niet al leen bij het opstellen van spe cifieke plannen, maar ook wanneer er een overkoepelend beleid gevoerd moet worden. In het gebied spelen interna tionale-, nationale-, regio nale- en lokale belangen. Dit alles vraagt dan ook om een geïntegreerde inzet van alle bestuurlijke instrumenten". Dr. P. Nienhuis, spreekbuis namens het Delta Instituut voor Hydrobiologisch Onder zoek in Yerseke, onderschrijft Ook de noodzaak van een uni form en op elkaar afgestemd beleid. „De ontwikkeling van natuur en landschap moet een volwaardige plaats krijgen in de maatschappelijk besluit vorming. De Oosterschelde- dam wordt volgens velen be schouwd als de technische kroon op de Delta-werken. Het toekomstige beleid in het gebied moet de bestuurlijke kroon worden op het maat schappelijke proces van inte grale erkenning van natuur lijke waarden. Dat een inlaag een kampeerplaats moet wor den past volstrekt niet in een dergelijk beleid". De Zeeuwse gedeputeerde voor milieu en inrichting J. Boersma denkt dat er geen sprake is van eenheid in be leid, maar acht dit wel wense lijk. „Verschillende ministe ries, drie provincies, tientallen gemeenten en ontelbare in stellingen hebben bemoeienis met het gebied en streven ieder hun afzonderlijke belan gen na. De afzonderlijke eigen verantwoordelijkheden van al deze instanties bepalen in feite wat er gebeurt. Bestuurlijk gezien is de Delta geen een heid en is dat ook nog nooit ge weest". Volgens Boersma is er zelfs op Rijksniveau sprake van een veelsporig beleid en zal het niet meevallen om een krachtig, eensluidend, beleid Saeijs is toch optimisch over de toekomst van het Delta-ge bied. Door de veranderingen, die de Delta-werken met zich hebben gebracht, onwikkelt zich voor de kust van de Zeeuwse- en Zuidhollandse eilanden een nieuw zandban- kengebied dat zich uitstrekt tot ongeveer vijftien kilometer van de stormvloedkering. Deze zandbanken, met een lengte van meer dan zestig ki lometer en een breedte van een kilometer komen snel om- Mattenlegger in actie tijdens de bouw van de stormvloedkering. uit te stippelen, waarmee alle partijen 'vrede' hebben. Volgens ing. R. ter Heide, plaatsvervangend chef van de ANWB, afdeling Recreatie, Milieu en Landschap moet en mag men bij het uitstippelen van een beleidslijn de toeristi sche- en recreatieve belangen van het gebied niet uit het oog verliezen. „Ik pleit daarnaast voor het instandhouden en be schermen van natuurlijke waarden en vind ook dat er een terughoudend beleid moet worden gevoerd met betrek king tot de watersport in het Delta-gebied. Men zou van de Oosterschelde bijvoorbeeld een nationaal park kunnen maken. Hierdoor worden de recreatie-mogelijkheden ver groot. Maar wat ik jammer vindt, is dat het toerisme nogal zwart wordt afgeschilderd. Een surfplank lijkt soms nog kwalijker te zijn dan een zes- ba ksduwboot". De kwaliteit van het water in het Delta-gebied baart veel deskundigen zorgen. Met name de grensoverschrijdende vervuiling van de Wester schelde vraagt om een inter nationale aanpak van de pro blemen. Maar ook het water van het Haringvliet en het Hollands Diep is ernstig ver ontreinigd. Deze wateren vor men de zinkput van de grote rivieren. Rijn en Maas voeren jaarlijks miljoenen tonnen stof en slib aan. Ruim 75 pro cent hiervan bezinkt in boven genoemde wateren. Door deze hoog. „Als men ze verhoogt, zorgt de natuur ervoor dat er duinvorming optreedt. In het rustige water achter de zand banken ontwikkelt zich een nieuw waddengebied van vele honderden vierkante kilome ters. Dit gebied kan een be langrijke 'kinderkamer-func tie' hebben voor de natuur en de visserij. Als de mens de na tuur tenminste een beetje helpt". Volgens Saeijns moet het natuurlijke proces van duin- en wadvorming op crea tieve wijze worden gestimu leerd. lies van individuele soorten, een totaal nieuw landschap met andere flora en fauna kan ontwikkelen in een gebied waar de mens al eeuwenlang constructief bezig is geweest". Zeeland en het Delta-gebied. Bouw mn de sluizen bij de Philipsdam. Bouwwerkzaamheden aan de Oesterdam. vervuiling zijn grote delen van de onderwaterbodems ernstig aangetast. Dr. H. Saeijs, hoofd afdeling Waterhuishoudens van Rijkswaterstaat, pleit voor een krachtige aanpak van de problemen. „De ver vuiling moet aan de bron wor den aangepakt. De Neder landse overheden zien nu ein delijk het belang van een fun damentele aanpak van de pro blemen in en zijn langzaam tot daden overgegaan. De meest verontreinigde baggerspecie bijvoorbeeld, zal in ieder geval niet meer worden terugge stort. Onder streng toezicht moet dit worden opgeslagen op het land". Mr. Van Zutphen zegt dat voor zowel landbouw als na tuur schoon water een onmis bare zaak is. „Natuur, visserij, landbouw, maar ook de re creanten zijn allen gediend met een goede waterkwaliteit. De verontreiniging dient der halve te worden bestreden". Door de Oosterscheldedam wordt het gebied in drie stuk ken verdeeld: een zoetwater gedeelte zonder getijden, een gebied met een gedempt getij - de-systeem en een zout-water gedeelte, waarin het volle getij blijft bestaan. In deze gebie den treden belangrijke veran deringen op ten gevolge van allerlei menselijke ingrepen. Door dit ingrijpen in de afge lopen eeuwen is het gebied verstoken geraakt van be- langrij ke voedselbronnen. Met name de Oosterschelde is ern stig ondervoedt. „In het gebied heerst een nijpend tekort aan organisch materiaal en mine rale voedingsstoffen. Als het mogelijk is moet hier iets aan worden gedaan anders zie ik de toekomst voor veel dier- en plantsoorten somber in", aldus Henk Saeijs.

Krantenbank Zeeland

Scheldebode | 1986 | | pagina 11