Sfeervol de winter
in bij open haard
Smeulende houtblokken. Gloeiende gezichten. Starende ogen die
steeds weer nieuwe vuurtongetjes ontdekken. Eén van de neuzen
doet zich te goed aan het aroma van wegterend hout. Plotseling
knalt er een stukje hars uit het denneblok. Dat brengt de
toeschouwers weer bij hun positieven en haalt hen terug uit hun
droom, die bij de open haard ontbranddde.
Echt of namaak
Soorten haarden
Mogelijkheden
De vlam erin
Accessoires
k woensdag 13 november 1985
pagina 13
m - 4'
Vrijstaande voorzethaard.
Wie kent dat niet Die sfeer, die
gezelligheid van de open haard Dat
getuur in het vuur. Die romantiek. Wie
de kolenkachel nog heeft meegemaakt,
weet ongeveer hoe het vroeger moet
zijn geweest, alleen zat die behaaglijke
warmte achter glas.
Vroeger in overgrootmoeders tijd, was
de open haard niet zozeer een
sfeermaker, maar meer een
werkplaats, met vele praktische
functies. Natuurlijk werd hij gebruikt
als warmtebron, maar overgrootmoe
gebruikte hem ook om het eten op te
koken en 's avonds deed hij dienst als
lichtbron. De open haard was voor de
'woonconsumenten' van toen, het
middelpunt van het wonen. Maar
gezellig in je vrije uurtjes rond de open
haard zitten, dat hebben die mensen
waarschijnlijk niet zoveel gedaan, al
was het alleen maar omdat het begrip
'vrije tijd' in die dagen nog niet
bestond.
Die middelpuntfunctie van de
verwarming is in onze tijd door
opkomst van de 'centrale verwarming'
eigenlijk teniet gedaan. We gaan ons
niet gezellig warmen rond de radiator
in de woonkamer. Bij veel mensen is na
de open haard, de kolenkachel en de
gaskachel, nu de televisie het
interieurbepalende middelpunt
geworden.
Toch blijken die ideaal verwarmende
c.v. en die 'gezellige' tv. niet dót te
bieden waar je als mens, vooral op de
donkere winteravonden, naar op zoek
bent: behaaglijke warmte en
gezelligheid. Die behoefte heeft de
vraag naar open haarden de laatste
jaren weer behoorlijk doen toenemen.
En niet om in plaats vón, maar samen
mèt de c.v. en tv. te worden gebruikt
In veel gevallen krijgt de open haard
ook weer zijn oude 'kookfunctie' terug.
Steeds meer liefhebbers ontdekken dat
je hem prima kunt gebruiken voor
grillen of barbecuen.
Bij een open haard wordt in eerste
instantie meestal gedacht aan een vuur
van houtblokken. Maar, dat hoeft
natuurlijk niet, er zijn ook andere
mogelijkheden. Bijvoorbeeld kolen, gas
of electriciteit als brandstof.
Het gasgestookte blokkenvuur is
eigenlijk niets anders dan een open
gaskachel. De hete verbrandingsgassen
die van een gasbrander afkomen,
verhitten een stel op houtblokken
lijkende gloeistaven. Die gaan
zachtrood tot geel gloeien en stralen
warmte uit. Om alles net echt te laten
lijken, zijn er ook blokken vuren met
gaatjes, waar kleine vlammetjes
uitkomen. Bij het ontwerp van dit soort
haarden is meer aandacht besteed aan
de sfeer die het vuur schept, dan de
warmte die het uitstraalt Natuurlijk
blijft zo'n blokkenvuur een imitatie
van de echte open haard, maar het
heeft het voordeel dat er niet hoeft te
worden gesjouwd met hout of kolen, en
er blijven geen asresten achter.
Nog meer namaak, is de open haard die
op electriciteit wordt gestookt. Ook kan
deze haard uitkomst brengen als er
geen geschikt schoorsteenkanaal in de
woning is. Voor een electrische open
haard is dat namelijk niet nodig. Dat
betekent dat hij op elke gewenste plek
kan worden geplaatst. Verder heeft hij
hetzelfde voordeel als het
blokkenvuur: geen as en rommel en
geen gesjouw.
Blijven over: de kolen- en
houtgestookte open haard. „Dat is pas
het echte werk", zullen veel mensen
zeggen. We kunnen ze geen ongelijk
geven, want deze haarden benaderen
het meest de open haard van vroeger.
Met „open haard" bedoelen we bijna
altijd het open vuur en de schouw
eromheen. Maar in feite is de open
haard het ingebouwde, vuurvaste
gedeelte waarin het vuur brandt.
Vroeger werd dat nog gemetseld van
vuurvaste stenen. Tegenwoordig levert
de vakhandel kant-en-klare
inbouwgedeelten van chamotte (soort
vuurvast beton) of gietijzer.
Een open-haardvuur van hout of kolen
kan worden gestookt op een bodem van
vuurvaste stookstenen. De soms daarin
aangebrachte sleuven zorgen voor
extra 'trek'. Het is echter prettiger,
wanneer men stookt op een rooster met
daaronder een aslade. Het vuur komt
dan van de grond te liggen, waardoor
makkelijker zuurstof uit de omgeving
wordt aangetrokken. Dat geeft een
betere verbranding. Bovendien gaat
een ijzeren rooster langer mee en kan
men met de aslade de
verbrandingsresten moeiteloos
verwijderen. Als we praten over met
hout of kolen gestookte open haarden,
dan moeten we ook de verschillende
type uitvoeringen niet vergeten. Het
zijn er nogal wat. Grofweg kunnen we
ze indelen in drie groepen:
inbouwhaarden, voorzethaarden en
rondom-open-haarden.
De inbouwhaard kent ook weer vele
varianten: de fronthaard (voorzijde
open); de hoek haard (voorkant en één
zijde open); de driehoek-haard (voor in
een hoek, twee open zijden lopen in een
punt); de rond-de-hoek-haard (voor
rond een buitenhoek) en de
doorkijkhaard (voor- en achterkant
open).
Een voorzethaard kan vrij in de ruimte
of direct tegen de wand worden gezet.
Het rookkanaal is voor een deel
zichtbaar. Doordat de
schoorsteenwand niet hoeft te worden
verbouwd, kan deze haard snel en
makkeliljk worden geplaatst.
De rondom-open-haard staat helemaal
vrij in de ruimte en heeft zijn afvoer in
een grote kap, die boven het haardvuur
hangt Bij deze haarden kan men aan
alle zijden rond het vuur zitten.
Bij de installatie van de open haard,
spelen een aantal factoren een
belangrijke rol. De grootte van de
haard bijvoorbeeld, kan niet zomaar
willekeurig worden gekozen, maar
wordt bepaald door de afmetingen van
de kamer, waarin de haard staat en
door de diameter en de lengte van het
rookkanaal. Wie zich niet aan de
richtlijnen en voorschriften houdt, kan
wel eens voor nare verrassingen
komen te staan. Bijvoorbeeld rook in
de kamer of ergere, brandgevaarlijke
situaties.
Een ruime kamer biedt mogelijkheden
voor een grote haard. Bij dat begrip
'Ruim' moet men dan niet alleen
uitgaan van de lengte en breedte van
het vertrek, maar ook de hoogte
meerekenen. Geeft dat een royaal
resultaat, dan is voor de wat flinkere
haard wel vereist, dat het
schoorsteenkanaal groot genoeg is voor
een meer dan middelmaat open vuur.
Het schoorsteenkanaal, dat meestal
onzichtbaar in de muur verdwijnt, is
een onderdeel van de open haard dat
zeer veel aandacht vraagt Om goed te
kunnen functioneren moet het een
geïsoleerd en glad afgewerkt kanaal
zijn, dat geen lekken vertoont Is het
niet lekvrij dan ontstaat er een slechte
trek en mogelijk rookschade in andere
vertrekken. Loodrechte kanalen die
recht omhoog gaan, zijn het meest
wenselijk, maar hier en daar een
bochtje is ook niet erg. Tenminste, als
ze niet te scherp zijn. Vernauwingen
horen in een schoorsteenkanaal niet
thuis.
Voor een goede trek is het noodzakelijk
dat de schoorsteen jaarlijks wordt
geveegd en boven op het dak is
voorzien van een regenkap of
windvang. Om brand te voorkomen, is
het voor huizen met rieten daken een
vereiste, dat men een vonkenvanger op
de schoorsteen plaatst.
Schoorstenen kunnen van
verschillende materialen zijn
vervaardigd, bijvoorbeeld van
baksteen of ijzer. Voor de juiste
afmetingen van het kanaal en de goede
materiaalkeuze kanmen het beste de
hulp van een vakman inroepen. Nadat
al deze, vooral bouwtechnische
gegevens, zijn overwogen, is het goed
om ook aan de \yoontechnische zaken
te denken,. Ofwel: waar krijgt de open
haard zijn plaatsje Daarbij dient
men er rekening mee te houden, dat hij
niet een te dominerend karakter krijgt
in het interieur. Dat kan, door hem
zoveel mogelijk af te stemmen op de
vormen en kléuren van zijn omgeving.
Voor open- haardliefhebbers die gek
zijn op „oud", is het de moeite waard
om eens te denken aan een antieke
haard. Sommige handelaren weten er
nog wel eens een op de kop te tikken in
het buitenland.
Een nieuwe open haard zal vroeg of
laat de vuurproef moeten doorstaan.
Als het goed is, begint dat met
voorzichtig 'instoken'. Dat betekent,
dat de eerste twee drie vuren op een
laag pitje worden gehouden. Het
nieuwe materiaal kan dan langzaam
wennen aan de hitte en springt niet uit
zijn voegen. Daarna kan men een echt
vuur aanleggen.
Om een goed vuurtje te kunnen
bouwen, gaat men als volgt te werk:
men begint met een prop
krantenpapier of een aanmaakblokje.
Daaromheen wordt een bergje
aanmaakhout gebouwd. Daarna zet
men daar wat grote, lange houtblokken
als een piramide omheen. Één
vlammetje zal vervolgens voldoende
zijn om de krant en de rest van de
brandstof in vuur en vlam te zetten.
Het is echt levensgevaarlijk om
spiritus of andere brandbare middelen
te gebruiken voor het aanmaken van
het vuur. Man kan er beter voor zorgen
dat het hout goed droog is.
Wil men een vuur aan de praat houden,
dan moet men er geen nieuw hout
opgooien als het vuur zachtjes brandt.
Het nieuwe blok mag er pas op als het
vuur met de pook is opgepord of met de
blaasblag is aangewakkerd.
Wat de houtsoorten betreft, kunnen we
zeggen dat zeer veel soorten geschikt
zijn. Harde soorten zoals beukehout,
eikehout en vruchtbomenhout,
branden met een rustige vlam en het
vuur gloeit langzaam na. Zachte
houtsoorten zoals berkehout,
kastanjehout en naaldhout laten meer
vuurtongetjes zien, maar gloeien niet
zo lang na. Naaldhout kan spatten en
geeft een gezellig knappend en
knisperend geluid. In plaats van hout
kan men - in open haarden met een
vuurkorf - ook een kolenvuur maken.
Hiervoor zijn eierkolen en briketten
het geschikte soort
Om volop te kunnen genieten van het
open-haardvuur dient men te
beschikken over een aantal
hulpstukken. Eén van de meest
onmisbare is de tang. Daarmee kunnen
de blokken of kolen tijdens het
branden op de juiste plaats worden
neergelegd. Naast de tang zijn er nog
tal van andere attributen, die het
genieten van de open haard nog meer
veraangenamen.
Zo kan men zich een compleet
haardstel aanschaffen, met behalve de
tang, ook een pook, een schepje en een
schuiertje. Wie het nodig vindt, koopt
daar ook nog een blaasbalg bij. Verder
is er een ruime keus in
vonkenschermen. Uzeren schermen
hebben als nadeel dat ze enigszins het
zicht op het vuur belemmeren. Bij
losstaande vonkenvangers van gehard
glas, is dat minder het geval, maar die
houden helaas de warmte tegen.
Ook kan men speciale, decoratieve
manden kopen om het brandklare hout
in op te bergen. En zakjes met daarin
groene gedroogde kruiden, die het
haardvuur een heerlijke gear kunnen
geven. Liefhebbers van een lekker
stukje vlees, zullen waarschijnlijk
overgaan tot de aanschaf van een
vuurkorf met barbecueroos ter.
Op maat gemaakt, hangende rondom-openhaard.
