Zondag 38e Regenboogcourse 's Heerenhoek
met tentoonstelling
Middelburg herdenkt
slachtoffers zusterstad
ZCCÜ
Kapselperikelen in 17e eeuw
Foto's Wim Riemens
maand in Vleeshal
lm
Sam Broersma
haalt top tien
Nachtelijk optreden Andre
Hazes in de Hooizolder
Foto-expositie Europese
vogels in Oostkapelle
De Harige Oorlog
SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 7 AUGUSTUS 1985
309
Geduchte concurrentie
voor Zeeuwse renners
voorprogramma 's-Heerenhoek
Kwalitatief
Dweilbands
Molensteenkraag
Bijbelteksten
Portretten
Onnatuurlijk
GOES HULST MIDDELBURG ZIE-
RIKZEE - Tegenwoordig kunnen we lachen om
de drukte die in de jaren zestig werd gemaakt
om een nieuw modeverschijnsel: het dragen van
lang haar door mannen.
's-HEERENHOEK - Even
ais in de voorgaande jaren
wordt er in 's-Heerenhoek een
uitgebreid voorprogramma
afgewerkt voordat de profs in
actie komen.
Reeds om elf uur 's morgens
klinkt het eerste startschot
voor de nieuwêlingen. Om
twaalf uur vertrekken de ju
nioren en om halftwee gaan de
amateurs op pad.
Bij laatstgenoemde catego
rie rijden Pierre Raas, Jan
Martens en Stefan Koole een
thuiswedstrijd. Dit trio zal ze
ker zijn neus aan het venster
willen steken. Pierre Raas is
zelfs een kanshebber op de
bloemen. Maar hij is zeker niet
de enige. Geduchte Zeeuwse
concurrenten zijn: Karei van
Goethem, Ab Verplanke, Wer
ner Wieme, Martin Stroosnij-
der, Gerard van Antwerpen en
Peter Mol. Van buiten de pro
vincie kunnen als sterke klep
pers worden bestempeld Jac-
ky van der Poel, Wim Lugten-
burg, Harry Akkermans en
Corné Tak. Er prijken 75 na
men op de deelnemerslijst en
de afstand voor de amateurs is
80 kilometer.
Bij de junioren (32 vertrek
kers), die 60 kilometer moeten
afleggen is Bart Hoogesteger
de enige plaatselijke renner
die de eer van zijn dorp moet
hoog houden. Zeeuwse favo
rieten zijn Antoine Goense, uit
het naburige Ovezande, Hans
Vis ('s-Gravenpolder) en Ri
chard de Vrieze (Goes). De
Brabanders Jos Bol en Anton
Tak, alsmede Michel Somers
(Zoetermeer) lijken de gevaar
lijkste klanten voor de Zeeuw
se prominenten.
In de wedstrijd voor nieu
welingen acteren vier renners
uit 's-Heerenhoek namelijk:
Mario Martens, Tonny Moo-
nen, Wilfred Raas en Garvey
Claessens. Dit kwartet doet
het in zijn eerste seizoen zeker
niet slecht en in eigen woon
plaats zullen deze jongens ze
ker extra willen vlammen. Bij
de 36 deelnemers bevinden
zich verder als bekende Zeeu
wen Wilfred Geijs, Raymond
Tolhoek en Marco Pijpelink.
De nieuwelingen rijden 40 ki
lometer.
Tourcracks aan de start
Door Rien de Jonge
'S HEERENHOEK - Tweemaal per jaar worden
in 's Heerenhoek alle registers opengetrokken wat
amusement en sport betreft. De Carnavalsviering
en de „regenboogcourse" zijn evenementen waar
van vele duizenden getuige willen zijn en daarmee
heeft het kleine dorp, met nog geen 2000 inwoners,
zich dan ook faam verworven. Zondag staat het
grote wielerspektakel weer op het programma, met
als hoofdmoot de wedstrijd der profs, waarvoor het
startschot om kwart voor vier klinkt. Namen als
Zoetemelk, Kelly, Matthijs, Planckaert en Ducrot
staan borg via een boeiend wielerdagje.
Kuiper, Teun van Vliet, Adrie
en Jan van Houwelingen, als
mede Gerry Verlinden, Jan
Bogaert en Gert Jakobs goede
bekenden, terwijl Skala-Ga-
zelle onder andere Nico Ver
hoeven, Jannis Slendebroek en
Fris van Bindsbergen in het
strijdperk stuurt.
De Belgische super-sprinter
Rudy Matthijs, die uitkomt
voor de ploeg Hitachi-Splen
dor weet zich omringd door
Rudy Rogiers, Patrick Ver-
sluijs en Rudy d'Haenens.
Uit deze hele rij van namen
kan reeds worden geconclu
deerd dat het organiserend co
mité er ook dit keer in ge
slaagd is om een rennersveld
aan te trekken dat kwalitatief
zeer hoog moet worden aange
slagen.
Trouwens ook met de
kwantiteit zit het wel goed,
want er prijken zo'n zestig na
men op de deelnemerslijst.
Onder hen ook Heddy Nieuw-
dorp (AVP-Viditel) die in de
criteriums nog steeds een goe
de prijsrijder is. Naast Nieuw-
dorp, Priem en Ducrot komt
de Zeeuwse inbreng in 's Hee
renhoek verder van Vester
Aarts en Ad Polak, die dit sei
zoen samen met de Brabander
Ad van Peer (ook van de par
tij) deel uitmaken van de
Zeeuwse sponsor-ploeg Geko
Sport/Den Haan.
Deze 38e Regenboogcourse
mag zeker worden bestempeld
als het grootste profcriterium
in Zeeland en krijgt opnieuw
een uitermate sterke bezet
ting.
Als vedetten en publieks
trekkers bij uitstek zijn bij -
oorbeeld aangetrokken de
drievoudige etappe-winnaar
in de Tour de France Rudi
Matthijs, good-old Joop Zoete
melk, die zijn laatste Tour af
sloot als best geklasseerde
landgenoot en de groene-trui
winnaar in 's wereldsgrootste
etappe-wedstrijd de Ier Sean
Kelly.
Op dit trio zullen uiteraard
veler ogen gericht zijn, maar
veel meer renners zullen onge
twijfeld als blikvangers fun
geren in 's Heerenhoek.
De Kwantum-ploeg van Jan
Raas heeft namelijk naast
Zoetemelk de drie etappe
winnaars in de Tour: Maarten
Ducrot, Gerrit Solleveld en
Toon Manders in de gelederen,
voorts Cees Priem, Ludo Pee-
ters en Jelle Nijdam die kort
geleden nog in Kwadendamme
zegevierden en op de baan de
nationale titel greep.
Panasonic is van de partij
met onder andere Eddy en
Walter Planckaert, Danny
Lippens, Ludo de Keulenaar
en Gert Jan Theunisse en deze
mannen van Peter Post zullen
zeker ook voor genoeg vuur
werk zorgen.
In de Skil-formatie is de
reeds genoemde Sean Kelly
natuurlijk de grote man en hij
wordt vergezeld door zijn
ploegmaten Jac. van Meer,
Rudy Ongena en Jean Habets.
Bij Verandalux zijn Hennie
Naast wielersport op hoog
niveau wordt het publiek in 's
Heerenhoek ook op een andere
Het wielercomité van 's-Heerenhoek brengt elk jaar veel vedetten aan de start zoals vorig jaar
niemand minder dan Bernard Hinault. Op de eerste rij onder andere Joop Zoetemelk
die ongewtwijfeld hoge ogen zal gooien.
MIDDELBURG - Met een
herdenkingsbij eenkomst,films
en een tentoonstelling gedenkt
Middelburg de komende we
ken de slachtoffers van de
atoombom op de Japanse ste
den Nagasaki en Hiroshima. De
herdenkingsbijeenkomst be
gint vrijdag 9 augustus om drie
uur 's middags in de Wandel-
kerk. Dan opent ook burge
meester Wolters de tentoon
stelling in dezelfde kerk. Tot
en met donderdag 22 augustus
kunnen belangstellenden in de
kerk terecht van half elf tot
vier. In dezelfde periode draait
het Middelburgse filmtheater
Meccano films die betrekking
hebben op de gevolgen van de
kernbewapening.
Aanstaande vrijdag is het
precies 40 jaar geleden dat de
Amerikanen een atoomboi op
Nagasaki gooiden. Dat zal
iedereen bekend zijn. Minder
bekend is dat nu nog 80.000
mensen aan de gevolgen van
die stap lijden. Het directe
aantal slachtoffers was 70.000.
De gemeenten Hiroshima en
Nagasaki houden van 6 tot 9
augustus een conferentie over
nucleaire oorlogvoering. Als
ztisterstad van Nagasaki neemt
Middelburg deel aan deze con
ferentie en op verzoek van bei
de Japanse steden zal de ge
meente er hier aandacht aan
besteden.
Dat gebeurt dus,onder meer
in samenwerking met het IKV.
Het motto is: Wat slachtoffers
ons laten weten.
In een persbericht omschrij
ven de organisatoren het motto
als volgt: "Daaraan ligt de ge
dachte ten grondslag dat de
slachtoffers van de kernbewa
pening in Hiroshima en Naga
saki iets te zeggen hebben voor
de toekomst. En dat geldt
eveneens voor de 'nieuwe'
slachtoffers als gevolg van
kernproeven,gigantische wa
penuitgaven en angst voor de
toekomst. Omwille van deze
slachtoffers zal gekozen moe
ten worden voor initiatieven
van ontwapening in plaats van
steeds meer bewapening.
Op de tentoonstelling is on
der meer fotomateriaal te zien
over beide getroffen ste
den,maar ook informatie over
slachtoffers van recentere
proeven met atoombommen.
Daarnaast zijn een serie teke
ningen te zien over de gebeur
tenissen in Nagasaki en Hiros
hima en over vrede.
MIDDELBURG - Als er een fotograaf in Zeeland bekendheid
geniet,is het wel Wim Riemens uit Middelburg. Nu kan iedereen
zijn foto's eens echt zien,voordat boek- of krantepapier er aan te
pas kwamen. Van aanstaande vrijdag tot 8 september hangen de
foto's in de Vleeshal in Middelburg. De expositie wordt vrijdag
om 17.00 uur geopend.
Onder de titel 'Een bericht
van Wim Riemens' schreef de
journalist William Rothuizen
een catalogus bij deze tentoon
stelling. Een citaat geeft dui
delijkheid over die berichten.
"Voor Wim riemens is een
foto altijd een bericht. Hij ziet
een fotograaf niet zozeer als
een talentvolle waarnemer die
de wereld vanuit gezegende
standpunten beziet en vast
legt. Het is eerder zo dat de fo
tograaf getroffen wordV door
elementen in zijn omgeving
waardoor anderen ook getrof
fen worden. Maar de fotograaf
heeft een camera bij zich,zodat
hij het voor die anderen kan
vastleggen. Men loopt
rond,kijkt om zich heen en
neemt talloze dingen in zich op
die vaak een sluimerend be
staan gaan leiden.
Men is zich niet zo duidelijk
bewust van wat men heeft ge
zien. Totdat men de foto onder
ogen krijgt. Die kan helder
heid verschaffen,die kan in
eens vertellen waarom men
kennelijk getroffen is door een
landschap,een bepaalde bewe
ging van de voetganger of de
ogen van een oude vrouw.
De beschouwer van zo'n foto
zal de gevoeligheid van de ma
ker moeten herkennen,er al
thans enige affiniteit mee
moeten hebben,anders legt hij
hem onverschillig weg. Maar
slaat het bericht aan,dan kan
de ontvanger ermee aan de
slag,dan kan hij er zijn eigen
verhaal bij gaan maken.
Je geeft iemand een werkje
mee,vindt Wim Riemens,een
klein karweitje. Het bericht
moet naar zijn ovcertuiging
dan ook van de grootst moge
lijke eenvoud zijn. Een van
zijn beweegredenen in de foto
grafie is alles wat overbodig is
te vermijden."
Tot zover Rothuizen. De
Vleeshal is geopend van dis-
ndag tot en met zaterdag van
11.00 tot 17.00 uur en zondag
van 14.00 tot 17.00 uur.
Het boek werd zeer be
kend en wekte grote beroe
ring op. In Dordrecht, calvi
nistisch centrum bij uitstek,
ontstonden twee partijen:
voor- en tegenstanders van
het lange haar. Sceptici ver
klaarden openlijk dat de Ne
derlandse kerk wel zeer ge
lukkig moest zijn: kennelijk
had zij niets emstigers om
zich zorgen over te maken
dan de haardracht.
manier aangenaam bezig ge
houden. Vanaf halfdrie zorgen
namelijk een drietal Dweil
bands voor sfeer en hilariteit.
Zij opereren verspreid over en
langs het parkoers.
Daarnaast zal na afloop van
de amateurkoers een reclame
karavaan bestaande uit 35
voertuigen een paar rondjes
afleggen op het bijna 2 kilo
meter lange parcours.
Cees Raas van het organise
rend comité: „Dit is een
nieuwtje en we hopen dat het
goed aanslaat bij het publiek.
In ieder geval deed het dit
reeds bij onze sponsors die we
bijzonder erkentelijk zijn.
Zonder hun steun was het na
tuurlijk voor ons onmogelijk
een dergelijk wielergala te
presenteren".
Piet de Vos, eveneens van
het organisatie-comité voegt
daar nog aan toe: „Met elf
man hebben we de grote lijnen
uitgezet voor deze wielerhap
pening. Nieuwkomers in ons
comité waren C. Traas en J.
Baayens, die al direct hun bes
te beentje hebben voor gezet".
„Daarnaast beschikken we
over een groot aantal andere
Vechtende kleine zwanen, wintergasten op Zuid-Beveland en
Walcheren.
De verontwaardiging van vele gezagsdragers, de
waarschuwingen in het belang van de hygiëne en de
Nederlandse tegenactie „Beter langharig dan kort
zichtig" van P.J. Muller zullen velen nog vers in het
geheugen liggen. Toch ging het hier om een kwestie
die de Nederlandse gemoederen al eerder in beweging
had gebracht. Tussen 1640 en 1645 ontstond een hevige
controverse, die bekend bleef onder de naam „Harige
Oorlog" en die begon in Zuid-Holland. Maar ook Zee
land was er zeer bij betrokken.
In de tak van wetenschap
die zich met modeverschijn
selen bezig houdt, de kos-
tuumkunde, staat de periode
1625-1640 bekend als de Hol
landse barok. Een kenmerk
van deze periode was dat de
kleding van de man minder
stijf en kleuriger werd; een
ontwikkeling die al om
streeks 1600 had ingezet.
Voor veel burgers moet
het in deze tijd een enorme
opluchting zijn geweest dat
de „molensteenkraag", een
ornament waarin men het
hoofd nauwelijks kon bewe
gen, van het toneel ver
dween. Deze molensteen- of
lubbenkraag was een bree-
duitstaande, geplooide en
gesteven kraag, hoog om de
nek gedragen. Zowel man
als vrouw werden door dit
oorspronkelijk Spaanse kle
dingstuk gekweld. Het ver
dwijnen van de kraag had
tot gevolg dat de mannen
hun haar tot schouderlengte
lieten groeien, zoals tot ca.
1525 ook gebruikelijk was
geweest.
Maar volgens sommige
calvinistische voormannen
was de nieuwe modegril
hoogst bedenkelijk. Tijdens
de Zuidhollandse synode te
Gouda in 1640 werd bezorgd
gesproken over de toene
mende zedenverwildering
en het „wilt hayr van mans
ende vrouwen".
Men vond zelfs dat mode
bewuste kerkleden maar
van het heilig avondmaal
moesten worden uitgesloten.
De Zierikzeese dominee
Godefridus Udemans gooide
in 1643 nog wat olie op het
vuur met de publicatie van
het boek „Absoloms-hayr".
In vierhonderdzestien blad
zijden veroordeelde hij met
behulp van talloze bijbel
teksten en klassieke citaten
het dragen van lang haar.
Reformatie ontstaan, een
kerkelijke beweging die
vanuit Zeeland het hele land
heeft bestreken.
De Nadere Reformatie be
oogde de beginselen van de
Hervorming aan te scher
pen, en het volksleven ermee
te doordrenken. Mede hier
door is in Zeeland vrij wei
nig van de oude volksge
bruiken overgebleven.
Nu geleerde mannen als
Udemans en Borstius zich zo
druk maakten over de haar
dracht, moest de Zeeuwse
bevolking wel aannemen
dat ongebreidelde haargroei
zeer zondig was, en onna
tuurlijk bovendien. Dat het
mannelijk haar uit zichzelf
zo ontstellend kon door
groeien werd echter door
geen enkele tegenstander
van de nieuwe mode af
doend verklaard. Was zo'n
lang zwierig kapsel dan toch
niet zo onnatuurlijk als men
beweerde Marcus Box-
horn, auteur van een des
tijds befaamde kroniek van
Zeeland, toonde in 1644 in
een tweetal ironische werk
jes aan dat juist het lange
haar traditioneel Hollands
en Zeeuws was, en het korte
kapsel ontleend aan vreem
den. Wie moest men gelo
ven De Zoutelandse, later
Middelburge predikant
Enoch Pottey verbond hel en
verdoemenis aan het dragen
van lang haar.
De verwarring bleef toe
nemen, mede door het feit
dat sommige predikanten
ook zelf de mode van het
lange haar gingen navolgen.
De verdeling van de kerk
werd tenslotte dermate ern
stig dat de wereldlijke over
heid zich met de zaak ging
bemoeien. Herhaaldelijk
werd de predikant gemaand
De molensteenkraag: pro
baat middel tegen lang haar.
om nu eens op te houden
over de haardracht.
Uiteindelijk bleek dat de
kerk de strijd tegen de mode
had verloren. In alle volks
klassen overwon het lange
haar. Op portretten van be
kende vaderlanders is dit
aardig te zien; als men bij
voorbeeld afbeeldingen van
de Vlissingse zeeheld Mi-
chiel de Ruyter in chronolo
gische volgorde bekijkt, ziet
men dat ook hij met de mode
van het lange haar is meege
gaan.
Overigens werd in Mid
delburg nog in 1670 door de
kerkeraad besloten om te
letten op personen die het
haar uitzonderlijk lang
droegen en deze personen
desnoods van het heilig
avondmaal uit te sluiten.
Omstreeks 1675 had echter
de pruik ingang gevonden,
en was de Harige Oorlog
echt afgelopen. Nu kon men
immers tegelijkertijd zowel
langs als kort haar heb
ben.
De ironie wil dat juist veel
predikanten volhardden in
het dragen van lang haar,
toen dit al lang weer uit de
mode was. Ook nu wilden zij
weer niet met een modever
schijnsel meegaan. Zo bewe
zen ze alsnog dat het hen om
abstracte principes ging, en
niet om de haardracht op
zich.
JAN KUIPERS
De Dordtse predikant Ja
cobus Borstius was de be
kendste voorstander van
kort haar. In een beroemde,
meermalen gedrukte preek
betoogde hij dat het haar
voornamelijk dient om de
hersenpan te bedekken, en
dat het dus geen zin heeft
om het over de schouders te
laten vallen. Waar zou trou
wens het onderscheid tussen
man en vrouw blijven, als
alle mannen hun haar maar
lieten woekeren Het ging
hem overigens niet alleen
om lange haren, maar ook
om pronkerij met kleding,
overmatig eten en drinken,
onkuisheid, vloeken en twis
ten. Dit hing volgens Borst
ius allemaal samen.
In Zeeland wekte dit alles
grote onrust. In deze pro vin-
cie was in het begin van de
zeventiende eeuw de Nadere
medewerkers en het mag wel
eens dik worden onderstreept
dat ook zij flink de handen uit
de mouwen willen steken".
Piet de Vos rekent opnieuw
op een grote belangstelling.
„Vorig jaar hadden we zo'n
twaalfduizend toeschouwers
en met een dergelijk renners
veld moet dit weer een haal
bare kaart zijn", ventileert hij
optimistisch.
OOStKAPELLE - Tot en met zondag 1 september is in
het natuurhistorisch museum in de oranjerie in Oostka
pelle een foto-expositie te zien van voornamelijk Europese
vogels. De kleurenfoto's zijn gemaakt door J.H. Keukelaar
uit Middelburg.
Zijn geliefde gebieden zijn het Schengegebied bij Wol-
phaartsdijk,de Flevopolder en enkele natuurgebieden in
de Scandinavische landen. Daar zijn de meeste foto's ge
schoten. In Zeeland zag Keukelaar onder meer een ran
suil, kemphaan,karekiet,kleine zilverreiger en een ijsvo
gel.
De oranjerie is dagelijks open van 10.00 tot 17.00 uur. In
augustus kan men ook op de woensdagavond terecht van
19.00 tot 22.00 uur.
Het herdenkingsprogramma
aanstaande vrijdag begint met
een welkomstwoord van voor
zitter Kruis van het IKV Mid
delburg. Er volgt een inleiding
van stafmedewerker Aalbers-
berg van de Interkerkelijke
Coördinatiecommissie Ont
wikkelingsprojecten. Hij filo
sofeert over de betekenis van
het drama 40 jaar geleden in
relatie met wat er sindsdien op
nucleair gebied gebeurt.
Na een muzikaal intermezzo
licht Ter Laak van Pax Christi
de betekenis van de herden
king van Nagasaki voor Neder
land toe. Volgt weer mu
ziek,waarna de Middelburgse
burgemeester tenslotte de ten
toonstelling opent.
De herdenking eindigt don
derdag 22 augustus met een
bijeenkomst in de Xeeuwse Bi
bliotheek. De Middelburgse
vertegenwoordiger in Nagasa
ki,wethouder Vinke.zal er ver
slag uitbrengen over de confe
rentie. Bovendien is de docu
mentaire 'Hiroshima-Nagasa
ki, the harvest of nuclear war'
te zien zijn.
Deze bijeenkomst begint om
20.00 uur.
GOES - Sam Broersma
heeft aansluiting gekregen bij
de top tien van het Zeeuws
klassement voor liefhebbers.
Door zijn overwinning in
Kortgene incasseerde hij tien
punten en zijn totaal van 21
was voldoende om Dijkwel en
Van Duivendijk voorbij te
gaan.
Chris van den Berg en Nout
Westerbeke wisten zich in de
bovenste regionen te handha
ven, maar Leo de Jonge zit op
het vinkentouw om toe te
slaan, als een van de twee op
ponenten mocht verzwakken.
De eerstvolgende wedstrijd
voor liefhebbers is op 10
augustus in Oud-Vossemeer,
de daaropvolgende op 11
augustus in 's-Heerenhoek,
vervolgens 17 augustus Kou-
dekerke en 31 augustus Oost-
Souburg.
De stand: 1 Chr. van den
Berg 74 punten, 2 N. Westerbe
ke 70 punten, 3 L. de Jonge 64
punten, 4 J. van Baal 56 pun
ten, 5 P. Sager 39 punten, 6 K.
Tolhoek 36 punten, 7 K. Heij-
stek 30 punten, 8 E. Verstrae-
ten 30 punten, 9 H. Thijssen 27
punten, 10 S. Broersma 21 pun
ten.
WESTKAPELLE - Vrijdagavond doet Andre Hazes Westka-
pelle weer eens aan. Als het allemaal volgens plan verloopt,be
gint zijn optreden om half een 's nachts.
De zaal is overigens open vanag negen uur. Over de zanger
van het nieuwe levenslied hoeft nauwelijks nog iets te worden
gezegd. Door t.v.-optredens,concerten in de Ahoy in Rotterdam
en Carre in Amsterdam is hij een nationaal fenomeen geworden.
Kaarten kosten f 12,50 en ze zijn verkrijgbaar bij de volgende
voorverkoopadressenBrammetje Dump in Goes.Vlissingen en
Middelburg en bij de Hooizolder in Westkapelle.
Maarten Ducrot, de Zeeuw uit Middelburg aan de start in de
Regenboog koers
