Echtscheiding kan vaak
eigen-huisbezit 'breken'
Een belangrijk en tragisch gevolg van een echtscheiding is, dat
het scheidende echtpaar vaak het eigen huis moet opgeven.
Bureaus voor Rechtshulp worden daar vaak mee geconfronteerd.
Hoewel ze er geen onderzoek naar hebben verricht, schatten ze,
dat bij de helft van alle echtscheidingen in Nederland noch de
man noch de vrouw in het eigen huis kan blijven wonen.
Emotioneel
Rampzalig
Boedelscheiding
Misvatting
Problemen
Pijnlijk
6 februari 1985
pagina 9
Behalve alimentatie en de voogdij over
de kinderen is de vraag wie er in het
huis mag blijven wonen, één van de
belangrijkste twistpunten. Bij een
huurhuis wordt de woning meestal
toegewezen aan degene die de voogdij
over de kinderen krijgt. In de meeste
gevallen is dit de vrouw. Als er sprake
is van een eigen huis worden de
problemen groter. Dan speelt niet
alleen het toekomstige gebruikersrecht
een rol, maar ook aan wie het
eigendomsrecht toekomt.
Van de Nederlandse echtparen is het
overgrote deel getrouwd in
gemeenschap van goederen. In deze
gevallen wordt na een echtscheiding
het gezamenlij k vermogen verdeeld.
Omdat de woning en de inboedel het
belangrijkste aspect vormen van het
gezamenlijk vermogen, levert een
deling hiervan vaak grote
moeilijkheden op. Bij de start van deze
ingewikkelde procedure beginnen
meestal al de problemen. De persoon
die de vordering tot echtscheiding
instelt kan tevens vorderen dat de
woning aan hem of haar wordt
toegewezen. De andere persoon wordt
dan het recht ontzegd om het huis nog
binnen te gaan. Dergelijke situaties
leiden tot emotionele taferelen.
Aan wie het gebruikersrecht wordt
toegewezen is niet van belang voor de
vraag aan wie het eigendomsrecht van
de woning wordt gegeven. Beide zaken
staan onafhankelijk van elkaar. De
partij die in het huis mag blijven
wonen kan wel worden verplicht een
vergoeding te betalen voor het gebruik
van deze woning. De uiteindelijke
beslissing over wat er met het huis
gaat gebeuren valt pas bij het
uitspreken van de boedelscheiding. Tot
op dat moment zijn man en vrouw voor
een gelijk deel eigenaar van de woning.
De verkoop van de woning zou de
simpelste oplossing zijn om deze
situatie te veranderen. De eventuele
overwaarde na verkoop van het huis
zou dan aan de beide partijen worden
uitgekeerd. Dit houdt dus in dat men
het huis zal moeten verlaten. Als er
kinderen bij de scheiding zijn
betrokken geniet een dergelijke
handelwijze niet de voorkeur. Meestal
wordt de woning toegewezen aan één
van de voormalige partners. Degene
die het huis moet verlaten heeft dan
recht op de helft van de overwaarde.
Dit is het bedrag dat overblijft van de
verkoop na aftrek van het resterende
hypotheekbedrag.
De situatie zoals die hierboven is
geschetst is de meest ideale en komt
daarom weinig voor. In de meeste
gevallen leidt de deling tot een
financieel rampzalige situatie voor
beide partijen. Omdat de vrouw
meestal de kinderen krijgt toegewezen,
is ook zij degene die het huis mag
bewonen. De vrouw is dan verplicht de
vaak zware lasten van o.a. rente en
aflossing te betalen. Daarbij komt ook
nog eens dat de man recht heeft op de
helft van de overwaarde. En vandaag
de dag zal deze overwaarde na verkoop
weinig voorkomen.
Voor de vrouw die dikwijls voor de
kinderen moet zorgen en daardoor
moeilijk een baan kan krijgen, is het
behouden van het huis dan vaak
financieel niet op te brengen. De
woning zal dan gedwongen moeten
worden verkocht. Gezien de huidige
..idrktsituatie is de opbrengst van deze
gedwongen verkoop niet altijd genoeg-
om de hypotheek af te lossen. Beide
partijen worden dan opgescheept met
een flinke schuld. Dit zal een nieuwe
start van de gescheiden partners
aanzienlijk bemoeilijken. Zelfs een
vrijwillige verkoop zal de problemen
niet kunnen oplossen.
Een extra moeilijkheid bij de
verkoop van de woning is het bepalen
van de waarde. Als de betrokken
partijen er geen afspraken over hebben
gemaakt, wordt het huis in
onbewoonde staat (leegwaarde) als
uitgangspunt genomen. Een bewoond
huis brengt in de verkoop veel minder
op dan een leegstaand huis. Het maakt
hierbij niet uit of één van de twee ex-
echtgenoten daadwerkelijk in het huis
woont. De achterliggende gedachte van
deze regeling is, dat het verschil tussen
bewoonde en onbewoonde staat niet
ten goede mag komen aan degene die
het huis krijgt toegewezen. Zo wil men
voorkomen dat deze na de
boedelscheiding het huis voor de
'leegwaarde' kan verkopen en zo de
winst in eigen zak steekt.
Om te beletten dat degene die het huis
moet verlaten extra de dupe wordt,
kan een zogenaamde
speculatiebedinging worden
afgesproken. Hiermee wordt bepaald
dat bij verkoop van het huis binnen
een bepaalde periode, de winst eerlijk
verdeeld moet worden. Op deze manier
worden alle belangen even eerlijk
behartigd. De huiseigenaar behoeft
minder te betalen aan zijn ex-partner
en zo is het mogelijk de woning te
behouden. Deze laatste heeft de
zekerheid dat hij zij een gedeelte van
de winst ontvangt als binnen bepaalde
periode het huis wordt verkocht tegen
leegwaarde. Hij hoeft dan geen
genoegen te nemen met taxatie in
bewoonde staat.
De schuld die de partner heeft die de
woning behoudt bij degene die
vertrekt, is een schuld zoals alle andere
bijkomende verplichtingen. Er mag
worden aangenomen dat er in de
relatie tussen ex-echtgenoten meer
redelijkheid kan worden verwacht dan
in het 'normale' zakelijke verkeer. In
plaats van een vordering ineens die de
andere partner in behoorlij ke
financiële problemen kan brengen,
lijkt een behoorlijke
afbetalingsregeling reëel. Tussen ex-
echtgenoten lijkt in vele gevallen
redelijk overleg helaas niet meer
mogelijk. Haat en nijd verhinderen de
zakelijke afhandeling van een
scheiding die daardoor extra ellende
met zich meebrengt.
Als men in een gemeenschap van
goederen is getrouwd is er meestal
geen regeling die de verdeling van de
bezittingen regelt bij een eventuele
scheiding. Bij het aangaan van een
huwelijk vertrouwt men erop dat als
het mis mocht lopen, men dergelijke
afwikkelingen wel zakelijk kan
regelen. Dit blijkt echter dikwijls een
misvatting. Regelingen in der minne
zijn dan niet mogelijk. Als één partij
zijn aandeel ondanks alles ineens wil
ontvangen of niet toestaat dat de
andere partner het huis krijgt, dan is
een gedwongen verkoop van het huis
de enige pijnlijke oplossing.
Het is echter mogelijk al deze ellende te
voorkomen, als men in een zo vroeg
mogelijk stadium van een
echtscheiding en dat is het wanneer
normaal overleg nog mogelijk is,
afspraken maakt over de woning. Men
Een verzekering tegen de gevolgen van echtscheiding zou voor bewoners van een
eigen huis een goede zaak zijn.
kan bijvoorbeeld overeenkomen dat
het huis wordt toebedeeld aan de man,
maar dat deze zich verplicht de woning
te verhuren aan zijn voormalige
echtgenote. Dit als de man het
financieel kan opbrengen en dat deze
regeling geldt zolang de kinderen nog
inwonend zijn.
Als men niet getrouwd is in
gemeenschap van goederen maar
onder huwelij kse voorwaarden,
kunnen veel problemen worden
voorkomen. In deze huwelijkse
voorwaarden staat exact welke
bezittingen aan de partners behoren. In
veel gevallen wordt iedere
gemeenschap van goederen vermeden,
zodat ieder precies weet welke zaken
van hem haar zijn. Het huis is dan
eigendom van de persoon op wiens
naam het staat geschreven. Omdat nu
duidelijk is welke spullen van wie zijn,
is een boedelscheiding niet meer aan de
orde.
Een vrouw kan bij een scheiding geen
aanspraak maken op het huis, als dit
op naam staat van de man. Als het huis
bij in gemeenschap van goederen
getrouwden op naam staat van één van
de partners heeft dit geen enkele
invloed op een latere verdeling. Dit is
puur een formele zaak. Beiden blijven
voor een gelijk deel eigenaar van de
woning.
Toch kunnen er ook bij huwelijkse
voorwaarden tijdens een scheiding
moeilijkheden opdoemen. Dikwijls
wordt de woning namelijk tijdens het
huwelijk gekocht en dus niet door.één
van twee ingebracht. De aflossing op
de hypotheek wordt dan betaald met
het geld dat van één van de twee is, of
dankzij de partner (bijvoorbeeld de
vrouw die het huishouden verzorgt) die
het mogelijk maakte dat de ander het
kon verdienen. Als het huis nu op
naam staat van de man, kan de vrouw
na de scheiding deze bedragen
verrekenen (gederfde inkomsten).
Hierdoor kunnen bij beiden schulden
ontstaan die het aanhouden van het
huis onmogelijk maken. Het is bij de
huwelijkse voorwaarden ook mogelijk
het huis te verhuren aan degene die de
kinderen krijgt toegewezen. Deze huur
kan dan worden verrekend met de
alimentatie die eventueel betaald moet
worden.
Het mag worden gesteld dat
huwelijkse voorwaarden of goede
schriftelijke afspraken bij
gemeenschap in goederen pijnlijke
conflicten bij een echtscheiding
kunnen voorkomen. Het opmaken van
een akte van huwelijkse voorwaarden
kost slechts enkele honderden guldens.
Hierbij is inbegrepen een persoonlijk
advies. Deze kleine investering kan een
hoop ellende en waarschijnlijk
duizenden guldens besparen aan dure
gerechtelijke procedures en andere
kosten. Het is vaak zo dat bij een
scheiding een schikking in der minne,
voor alle partijen financieel gezien de
beste oplossing is. Het blijkt echter dat
bij een zo gevoelige zaak als
echtscheiding de gemoederen zo zijn
verhit dat redelijk overleg niet meer
mogelijk is. Men praat slechts nog met
elkaar via de advocaten. Het is dan te
laat om de zaken nog te regelen.
