Het Xenakis Ensemble
Meer dan alleen concerten
Drempels slechten
Programma
Openingsconcert
Twaalf vleugels
Klaas Hoek
Het Derde Pedaal
SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 20 JUN11984
309
Donderdag 21 juni t/m zaterdag 7 juli 1984 De
Vleeshal, Markt, Middelburg. Alle festival-
concerten gratis toegang.
Filmfestival
Vingerhoeds/Chojnacka
Workshop
Het heeft er een tijdlang
om gespannen, maar uitein
delijk is het toch zover geko
men. Voor de achtste maal
heeft Zeeland een Festival
Nieuwe Muziek binnen de
grenzen.
Aan deze inmiddels inter
nationaal bekende gebeurte
nis dreigde een abrupt eind
te komen toen de organisa
tor, Jeugd en Muziek Zee
land, na financiële proble
men moest ophouden te be
staan. Maar na een jaar on
derbreking durfde het pro
vinciebestuur in zee te gaan
met een nieuwe organisatie:
Stichting Nieuwe Muziek
Zeeland.
Voor het eerst kan het fes
tival gratis aan het publiek
worden aangeboden. Een
kunstliefhebber, die onbe
kend toenst te blijven, kocht
alle entreebewijzen met het
verzoek ze daarna gratis uit
te delen. Daarmee kon een
belangrijke drempel tussen
publiek en vernieuwende
kunst - het betalen van geld
voor een riskante confronta
tie met het onbekende - wor
den geslecht.
Doordat geen entreegeld
wordt geheven, vervalt de fi
nanciële drempel. De thuis
blijver kan nu alleen nog
maar gebrek aan belangstel
ling worden verweten. Nieu
we Muziek wil wel van de
gelegenheid gebruik maken
donateurs te werven met de
bedoeling van de gratis toe
gang tot het festival een tra
ditie te kunnen maken.
Het programma 1984 zoekt
een balans tussen gecompo
neerde - en geïmproviseerde
muziek. „Nieuw", aldus de
stichting, „staat hier voor
eigentijdse, nieuwe composi
tie-technieken en het zoeken
naar nieuwe combinaties.
Maar ook voor onbekend, uit
andere culturen. Wat dat be
treft overschrijdt nieuwe
muziek voortdurend drem
pels.
Nieuw is de muziek ook
door de presentatie van we
reldpremières (2) en Neder
landse premières (20). Fasci
nerend aspekt van de nieuwe
muziek is dat slechts musici
van topniveau de composi
ties ten gehore kunnen bren
gen. De producties vergen
het uiterste van technische
vaardigheid en kennis van
de mogelijkheden van het
instrument. Naast het luiste
ren is daarom ook het kijken
naar de uitvoeringen de
moeite waard, zo niet een ge
noegen. Men moet de eigen
tijdse muziek eerst „beleven"
om haar daarna te gaan
waarderen."
Het festival 1984 biedt rui
me gelegenheid om kennis te
nemen van Amerikaanse,
Mexicaanse, Japanse, Franse,
Italiaanse en Nederlandse
composities en improvisa
ties. Het festival werd moge
lijk gemaakt door subsidies
van rijk, provincie en ge
meente.
FÉST|VAL
nieuwe
MUZIEK
21/6 17.00 uur Opening door R. Hanemaai jer
Voorzitter van de Stichting Nieuwe Muziek Zeeland.
21/6 17.30 uur Martine Viard
Een bijzondere zangeres uit Parijs opent het muziekfesti
val met een zang-performance. Virtuoze stemtechnieken
in theatrale composities.
21/6 20.30 uur Xenakis ensemble
Solisten en slagwerkgroep spelen werken van de Ameri
kaan John Cage. Voor het eerst in Nederland zijn Viool
etudes, Three Dances voor 2 piano's geprepareerd en ver
strekt en Sixteen Dances voor 5 solisten en slagwerk
groep.
22/6 20.30 uur Aki Takahashi, piano
Oost-West contracten in de pianoserie Het derde pedaal.
Aki Takahashi behoort tot een van de beste pianosolisten
van Japan.
22/6 22.30 uur Tristan Honzinger kwartet
Een internationale groep voor het eerst in Nederlnad.
Geïmproviseerde muziek en zang.
23/6 12.30 uur Frank van Koten, hobo
Speelt werken aan hem opgedragen van Mache en Lif
chitz.
23/5 15.00 uur Klaas Hoek, orgel
Winnaar van het Gaudeamus concours 1983 speelt op het
orgel van de Maria Magdalenakerk in Goes een extreem
eigentijds programma: Cage en Feldman (premières voor
Nederland) alsmede het als onspeelbaar bekend staande
werk van Xenakis.
23/6 20.30 uur Xenakis ensemble
Een gevariëerd festivalprogramma van het Xenakis en
semble met koor, solisten en slagwerkgroep onder leiding
van Huub Kerstens. Eerste uitvoeringen van werken van
de jonge generatie uit Canada en Mexico: Beecroft en
Estrada, voorts werken van Xenakis, Manneke en Wie
ner.
25/6 20.30 uur Nam Yun Paik
Acht videofilms van de Koreaanse video-kunstenaar.
29/6 20.30 uur Twaalf pianisten en twaalf vleugels
Een spectaculair concert in de Oostkerk met werken voor
4, 6 en 12 pianisten. Italiaanse, Nederlandse en Japanse
pianisten spelen o.a. een 50 minuten durende wereldpre
mière van Lombardi.
30/6 20.30 uur Giuseppe Chiari
Bekend Italiaanse video-kunstenaar, pianist en compo
nist uit de fluxus periode.
30/6 22.30 uur Das Duo dubbel
De Oostenrijkse jazzgitaristen Andy Manndorf en Hel-
mut Jasbar en daarna Andy Manndorf met de Ameri
kaanse drummer Michael Vatcher.
2/7 20.30 uur Max Lifchitz, piano
Pianomuziek van Amerikaanse en Lantijs-Amerikaanse
componisten voor het eerst in Europa in de serie Het der
de pedaal. Vestzaktheater Vlissingen.
3/7 16.00 uur Workshop o.l.v. Willem van Manen
Vijfdaagse workshop geïmroviseerde muziek door 30 per
sonen die zich hiervoor hebben opgegeven.
3/7 20.30 uur Rova Saxophone Quartet
Vier beroemde jazz-saxofonisten uit San Francisco.
6/7 20.30 uur Vera Vingerhoeds Septet
Gecomponeerde en geïmproviseerde muziek.
7/7 15.00 uur Workshop o.l.v. Willem van Manen
Eindpresentatie van de 5-daagse workshop.
7/7 20.30 uur Elisabeth Chojnacka, clavecimbel
Twee nieuwe solocomposities voor clavecimbel van Xe
nakis en Bussotti.
7/7 21.15 uur Vera Vingerhoeds Septet
7/7 22.30 uur Slotconcert
Vera Vingerhoeds presenteert de eerste uitvoering van
haar compositie voor clavecimbel en jazz-kwartet ge
naamd Sizofitz. Een compositieopdracht van Nieuwe Mu
ziek. Elisabeth Chojnacka, clavecimbel; Vera Vinger
hoeds, saxofoon; Maurice Horsthuis, altviool; Johan Boe-
ke, trompet; Michael Vatcher, slagwerk.
Inlichtingen: Postbus 15, 4330 AA Middelburg, telefoon
(01180)23650.
Martine Viard opent het festival met een zang-performance.
Het Festival Nieuwe Muziek start donderdag met een ope
ningsprogramma dat meteen de moeite waard is. Onderdeel van
de officiële opening is namelijk een zang-performance van
Martine Viard (Frankrijk). Ze brengt recent werk van de com
ponisten Kagel en Arpeghis speciaal voor haar geschreven.
Van Kagel zingt Viard vier korte liederen, die hij samen
„Rrrrr" noemde. Eén lied staat in het teken van de Amerikaanse
folklore, het tweede is welhaast klassiek barok, het volgende
moet met zo diep mogelijke stem worden gezongen en het laatste
moet klinken alsof tegelijkertijd kauwgom gegeten wordt.
Van Aperghis brengt zij „Intersessions", een performance
achtig stuk, bestaande uit veertien korte delen die samen een
vrouwenportret vormen. De delen zijn volledig getheatraliseerd,
o.a. met accessoires en belichtings-effecten.
Een andere performer tijdens het festival is Giuseppe Ghiari
(Italië). Hij brengt op zaterdag 30 juni een multi-media-perfor-
mance met licht, piano en zelfgemaakte instrumenten. Een bui
tenbeentje tijdens het festival is verder Nam June Paik (Japan).
Van deze video-kunstenaar worden op maandag 25 juni acht ta
pes (muziek voor het oog) vertoond.
festivAL
nieuwe
MUZIEK
Max Lifchitz speelt werk van Latijns-Amerikaanse componis
ten (Concert Het Derde Pedaal/ Vlissingen).
fest|N/aL
nieuwe
MUZIEK
Klaas Hoek, winnaar van het Internationaal Gaudeamus
Concours 1983 voor uitvoerders van nieuwe muziek, speelt tij
dens het festival orgelwerk van Cage, Feldman en Xenakis.
Daarvoor verhuist het festival even naar de Maria Magdalena
Kerk in Goes. Klaas Hoek kreeg in 1978 de Prix d'exceUence
voor orgel. Hij werd in 1949 geboren in Harlingen en woont mo
menteel in Bellingwolde, geeft regelmatig cursussen clavichord
en hedendaagse orgelmuziek en is als medewerker verbonden
aan orgeltijdschriften in België en Nederland.
Hoek volgde de gehele 4-jarige opleiding aan de KMA te Bre
da. Daarna studeerde hij muziek in Maastricht en Amsterdam.
Hij was in de leer bij Kamiel d'Hooghe (clavecimbel), bij Ton
Koopman (clavecimbal) en bij Ton de Leeuw (compositie).
Nieuwe Muziek zet de maandelijkse piano-serie Het Derde
Pedaal tijdens het festival gewoon door. Dat levert concerten op
in Middelburg (Aki Takahashi) en Vlissingen (Max Lifchitz).
Het derde pedaal is een piano-serie waarin nieuwe piano-com
posities worden afgewisseld met historisch actuele programma's
en geïmproviseerde muziek
In deze serie zijn jazz- en avant-garde pianisten van naam te
beluisteren. Het derde pedaal is een initiatief van Nieuwe Mu
ziek Zeeland in samenwerking met de IJsbreker Amsterdam.
Anders dan voor de festivalevenementen, wordt voor deze twee
concerten wel entreegelden geheven.
Takahashi (Japan) brengt een programma Oost-West Con
trasten met werk van Scelsi, Kagel, Yun, Takemitsu en Xenakis.
Lifchitz (Mexico) speelt werk van Amerikaanse en Latijns-
Amerikaanse componisten.
Vera Vingerhoeds.
Xenakis, twee jaar geleden, tijdens zijn demonstratie van de componeer-computer in Middel
burg.
Het Xenakis ensemble werd
in 1979 op initiatief van het
Festival Nieuwe Muziek opge
richt en is sindsdien vast on
derdeel in de festivals. Dat ge
beurde met instemming van
de Grieks/Franse komponist
Iannis Xenakis. Het manage
ment berust bij Nieuwe Mu
ziek. Het ensemble wordt
steeds samengesteld uit musici
die zich gespecialiseerd heb
ben in de muziek van van
daag. Het voert programma's
uit die in de tijd gezien als
vernieuwend en grensverleg
gend kunnen worden aange
merkt. Uitgangspunt daarbij
is de muziek van Xenakis, zijn
leerlingen, zijn school.
Het ensemble bestaat uit
Belgische koperblazers, Ne
derlandse strijkers, aangevuld
met solisten. Nieuwe muziek
kan daarbij een beroep doen
op musici uit allerlei delen van
de wereld, specialisten in hun
vakgebied.
Zo maken dit jaar tijdens
het festival onder meer Aki
Takahashi (piano), Daniele
Lombardi (piano), Michiko Hi-
rayama (sopraan), Ille Strazza
(sopraan), Camilla Hoitenga
(fluit) en Tadashi Tanaka (cel
lo) van het ensemble deel uit.
Er wordt een gevarieerd pro
gramma gebracht met o.a.
werk van de jonge generatie
uit Canada en Mexico: Bee
croft en Estrada. Verder werk
van Xenakis, Manneke en
Wiener.
Bij deze gelegenheid treedt
het Xenakis Ensemble op met
de Nieuwe Slagwerkgroep
Amsterdam en het koor Dia-
boli in Musica. Het staat onder
leiding van Huub Kerstens.
Het ensemble gaf behalve in
Middelburg ook al concerten
in Parijs, Brussel, Antwerpen,
Gent, Amsterdam, Utrecht en
Groningen. Vele werken van
Xenakis werden in Nederland
in première gebracht.
Iannis Xenakis houdt zich
in de muziek vooral bezig met
de faktor orde versus chaos.
Samenvoeging van „wanorde
lijke" geluidsbronnen leidt bij
hem tot een heldere en duide
lijke massaliteit: qua uitdruk
kingskracht tot in het bar
baarse, zuiver ritmisch tot in
het detail.
Onder de thans op de voor
grond staande avant-gardis-
ten is Xenakis de enige die tot
in de structurele grondslagen
van zijn muziek het 19e eeuw-
se individualisme heeft afge
zworen. Zijn muzikale denken
is gericht op het zoeken naar
toonmassa's, toonwolken,
waarbinnen de afzonderlijke
toon geen kans meer krijgt om
zich op de voorgrond te schui
ven. Het werk van Xenakis
geeft vooral betekenis aan het
begrip ruimte. Andere thema's
zijn de wiskunde en het isole
ment.
De mathematische benade
ring van Xenakis lijkt voor te
komen uit een diepgeworteld
verlangen om schoonheid in
het web van de logica te van
gen. Bij het vorige festival was
hij aanwezig met een compo-
neer-computer, waar ook zeer
kleine kinderen mee konden
werken.
De minachting van de tradi
tionele componisten voor Xe
nakis was, vooral in de jaren
50, niet gering. Maar dat heeft
hem er niet van kunnen weer
houden zijn weg onbegrensd te
bewandelen en naar oplossin
gen te zoeken om een moderne
muziek op een authentieke
manier verder te ontwikkelen.
Van Iannis Xenakis worden
tijdens het festival de volgen
de komposities ten gehore ge
bracht: Evryali, Dmaathen,
Gmeeoorh, A Colone, Khal-
perr, N'Shima, Psappha en
Naama.
Willem van Manen is een
van de bindende krachten in
de Nederlandse jazz- en geïm
proviseerde muziek. Hij speel
de jaren in het Willem Breu-
ker Kollektiefspeelt in het or
kest De Volharding, is lid van
het Vera Vingerhoeds Septet
en is leider en oprichter van de
Springband.
Daniele Lombardi: Grande Sonata.
De wereldpremière van de Grande Sonata voor 12 piano's van
Daniele Lombardi (Italië) belooft één van de spektakelstukken
tijdens het festival te worden. Daarvoor worden 12 Steinway-
vleugels in de Oostkerk gestationeerd. Het stuk, in mei van dit
jaar geschreven, wordt op 29 juni uitgevoerd door Italiaanse
(waaronder Lombardi zelf) en Nederlandse pianisten.
Op 5 juli zal de tweede uitvoering van dit stuk plaatsvinden in
de „Boboli-tuin" in Florence. De Grande Sonata behoeft geen
orkestleider. Een systeem van gesynchroniseerde tijdmeters -
één voor elke pianist - verzekert de onmisbare hulp om de aan
slagen en agogische ontwikkeling binnen alle vijf delen, ge
speeld zonder onderbreking, te leiden.
Vera Vingerhoeds.
Het Festival Nieuwe Muziek biedt het publiek niet alleen con
certen, maar ook een serie andere evenementen. Zo kan men ook
in de Vleeshal terecht bij de repetities van het Vera Vingerhoeds
Septet en Elisabeth Chojnacka voor de uitvoering van de festi
valkompositie-opdracht.
Ook de workshop onder leiding van Willem van Manen is
openbaar. Het filmhuis Middelburg organiseert in Meccano een
filmfestival en verder vinden in de voorhal van de Vleeshal
twee exposities plaats.
In samenwerking met Nieu
we Muziek verzorgt hpt Film
huis Middelburg tijdens het
festival een drietal filmweken
in Meccano aan de Pauwpoort
bij het Damplein.
In de eerste week (20 tot en
met 26 juni) worden films van
Luis Bunuel vertoond en van
zijn zoon Jean Bunuel. In de
tweede week (27 juni t/m 3 ju
li) staat de Italiaanse film cen
traal. Zowel nieuwe (E la nava
va - Fellini) als oudere films
(Rome, Open Stad) zullen te
zien zijn.
In de laatste week vertoont
het Filmhuis enkele Neder
landse films waarvan vier pri
meurs voor Zeeland: Place de
la Bastille van Rudolf van den
Berg, De Witte Waan van Van
Ditvoort, De Tijd van Johan
van der Keuken en Naughty
Boys van Eric de Kuyper. Ook
Extremo van Zwartjes wordt
gedraaid.
Speciaal ten behoeve van
het Festival Nieuwe Muziek is
aan de Nederlandse saxofonis-
te Vera Vingerhoeds een com
positie-opdracht verstrekt. In
de uitvoering krijgt naast het
Vera Vingerhoeds-kwartet
ook de Pools/Franse klaveci-
niste Elisabeth Chojnacka een
belangrijk aandeel.
Bedoeling is een spannende
confrontatie tussen klassiek
en jazz, compositie en impro
visatie. De compositie wordt
op de slotavond van het festi
val uitgevoerd, maar ook de
repetities van woensdag 4 t/m
zaterdag 7 juli zijn openbaar.
De compositie heet Sizafitz. De
uitvoering wordt door de
VPRO-radio opgenomen.
Vera Vingerhoeds: „Elisa
beth is een ware virtuoos, ze
speelt de allermoeilijkste
stukken uit de eigentijdse mu
ziek. Maar zij is op het gebied
van improvisatie zeer onzeker
en ik ben onzeker op het com
positorisch vlak. We hebben
dus allebei wat".
Trombonist Willem van
Manen leidt van dinsdag 3 tot
en met vrijdag 6 juli een
workshop voor geïmprovi
seerde muziek. De workshop
in De Vleeshal, dagelijks van
16.00 tot 20.00 uur, is ook toe
gankelijk voor publiek. Er
heeft zich al een dertigtal
deelnemers, bespelers van di
verse instrumenten, aange
meld.
In de voorhal van de Vlees
hal vinden tijdens het festival
twee exposities plaats. Het
Bureau Culturele Zaken van
de gemeente Middelburg ver
zorgt een tentoonstelling met
„musical pieces" van de Ame
rikaan Bill Beckley. De kun
stenaar zal zijn werk vrijdag 6
juli tijdens een lezing met dis
cussie nader toelichten.
Verder gaat een tentoon
stelling Kijken naar Muziek in
première. Deze tentoonstelling
geeft een overzicht van graf-
sche partituren in Nederland
in de periode 1960/80, werd sa
mengesteld door Pieter Hil^ie-
ring en Donemus en uitge
voerd door de Rijksvoorlich
tingsdienst. De tentoonstelling
is samengesteld uit reproduk-
ties en gedrukte originele par
tituren van componisten
.waaronder werken van An-
driessen, de Leeuw en Loeven-
die. Verschillende komposities
kan men via cassetterecorder
beluisteren.
De tentoonstelling krijgt in
Middelburg een „proefopstel
ling" en gaat daarna naar vele
plaatsen in binnen- en buiten-
land.
