kleurvergrotende nieuwe hobby!
wat hebt u nodig in de kleuren
zo kunt u vergroten in kleur
doka?
boeken over kleurvergroten
minikursus 'vergroten in kleur'
kleurvergroten
in 5 etappen
U hebt misschien al ervaring in de donkere kamer met
het maken van zwart/witfoto's. Of u hebt nog nooit een
stap gezet in die geheimzinnige, duistere ruimte. In
beide gevallen is het misschien goed u even mee te
nemen naar een kleuren-doka, zodat u kunt zien, hoe in
deze tijd een kleurenfoto wordt gemaakt. Daarbij is het
nuttig te weten, dat er twee toepassingen zijn; het
maken van een kleurenvergroting van een dia of vanaf
een negatief. Het werken met een dia is nog gemak
kelijker dan met een negatief, maar omdat het laatste in
de praktijk het meest wordt gedaan, wordt hier verteld
hoe je van een negatief een kleurvergroting kunt maken.
Vele tientallen jaren is het zélf vergroten van kleuren
foto's een liefhebberij geweest van een handjevol verbe
ten doorzetters, die met een erg groot geduld en veel
materiaalverbruik na ettelijke uren werk één redelijk-
gave kleurenfoto konden maken. Hoeveel ervaring men
ook had met het maken van zwart/'witvergrotingen, het
kleurenwerk bleef een tijdrovende en weinig spek-
takulaire hobby. Dat was zo tot voor enkele jaren. Toen
kwam de elektronica de mens een handje helpen. Kleur
vergroten is sindsdien een hobby, die niet meer te stuiten
lijkt: de groep van fotografen, die zelf kleurvergroten,
breidt zich snel uit.
Voor we deze vraag beantwoorden, eerst een advies
over de plaats van een kleurendoka. In tegenstelling tot
vroeger is een echte donkere kamer niet meer nodig,
omdat alleen het korte moment van het belichten en het
"meten" van het licht met de kleurenanalyser om
volledige duisternis vraagt. Veel mensen zetten hun ver
grotingsapparaat en analyser daarom in een grote kast
of in een andere kleine hoek of ruimte, die te verduis
teren is. Het eigenlijke ontwikkelen kan bij normaal
licht gebeuren in dezelfde of een andere ruimte.
DE SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 23 JANUARI 1980
219
Günter Spitzing: Het dokaboek.
Bestemd voor mensen, die al een
stuk ervaring hebben in het
vergroten van zwart/wit- en
kleurenfoto's - 264 bladzijden.
ƒ41,-
Th. de Greef: Van zwartwit naar
kleurvergroten. Een handig
boekje voor wie wil beginnen
omdat het op heldere wijze het
hele procédé beschrijft en veel
nadruk legt op het gebruik van
de kleuranalyser - 96 bladzijden.
10,75
heet "Vergroten in kleur",
het is een les, waarin het ma
ken van een vergroting van
een kleurendia en van een
kleurnegatief stap voor stap
wordt beschreven. Er worden
ook een aantal in kleur ge
drukte voorbeelden gegeven,
die laten zien welke kleur-
zwemen er zijn en op welke
wijze kleurafwijkingen kun
nen worden weggewerkt. De
ze kursus is een goede gids
voor ieder, die de basisregels
voor het vergroten in kleur
onder de knie wil krijgen.
Wie de minikursus wil ont
vangen kan deze aanvragen
bij de Stichting Amateurfoto
grafie (Singel 32, 1015 AA
Amsterdam) door het zenden
van een gefrankeerde envelop
met ƒ5,- aan geldige post
zegels in de envelop met ver
melding van uw naam, adres
en de naam van de kursus.
de drum langzaam met de hand
te rollen. Dit kan ook met een
automatisch werkend roller
apparaat gebeuren.
5: En dit is het resultaat: de
kleurenfoto is klaar en de hele
familie moet hem natuurlijk zien
en bewonderen.
Voor het maken van een proef-
belichting is zo'n vergrot ings-
raam met vier kleppen ideaal. Je
kunt hetzelfde effekt bereiken
met kartonnen stroken, maar
zo 'n speciaal raam werkt sneller
en preciezer.
Cees Bockstart: Fouten bij
kleurvergroten. Hier wordt, aan
de hand van een massa
praktijkvoorbeelden, duidelijk
gemaakt welke problemen er
kunnen ontstaan bij het
vergroten in kleur en hoe deze
opgelost kunnen worden - 128
bladzijden.-20,50
De Stichting Amateurfoto
grafie is er voor om fotogra
fen, smalfilmers en dokawer
kers te helpen bij hun hobby.
Dat gebeurt op allerlei manie
ren; een daarvan is het uitge
ven van mini-kursussen, die
zijn geschreven door specia
listen. Een van die kursussen
Centraal in de donkere kamer
staat het vergrotingsapparaat,
dat nodig is om licht te laten
vallen door een negatief op een
vel papier, dat lichtgevoelig is.
Het gekozen negatief wordt in
een houder geplaatst, de juiste
hoogte instelling is niet zo moei
lijk te vinden: wc zijn klaar voor
de opname (foto 1).
Proefbelichting
Omdat we - zelfs niet als we
zwart/wit-ervaring hebben
kunnen weten hoe lang we dit
negatief op het te gebruiken
papier moeten belichten, maken
we eerst een proefbelichting. Dat
gebeurt door een van de vier
klepjes van een vergrotingsbord
steeds na bijvoorbeeld vier
sekonden om te slaan. Daardoor
wordt één kwart van dc foto 4
sekonden, de volgende 8 sekon
den, het derde deel 12 sekonden
en het laatste deel 16 sekonden
belicht. Als we straks het resul
taat zien, kan de juiste belich
tingstijd worden bepaald.
Het ontwikkelen
Het belichten gebeurt in het
donker. Zodra we het belichte
papier in de ontwikkeldrum
hebben gestopt en deze is afge
sloten, kan het licht weer aan en
begint, door het ingieten van
vloeistof in de drum (foto 2) het
ontwikkelproces. Hoe lang dat
moet gebeuren en in welke
volgorde en tijden, dat vertelt de
fabrikant van de chemicaliën bij
de gebruiksaanwijzing. Na drie
of vier bewerkingen mag de
een roller-apparaat, waardoor
het met de hand rollen van de
ontwikkeldrum niet meer
nodig is.
Dat was het! Wie al een uit
rusting heeft voor een zwart/wit-
doka zal enkele onderdelen van
dit lijstje kunnen schrappen. Wie
nog moet beginnen, doet er ver
standig aan om, in overleg met
de fotovakman, een begroting
op te stellen.
Als het even kan, is het plezierig
enkele artikelen uit het lijstje
"sterk aan te bevelen" in uw be
groting op te nemen. Het werken
in de doka wordt er een stuk
door vergemakkelijkt.
drum weer open en de proef
belichting wordt zichtbaar. Aan
de hand van dat resultaat wordt
bepaald hoe lang de definitieve
opname, die wc nu gaan maken,
moet worden belicht.
Kleur is niet goed
We weten nu wel de belichtings
tijd, maar we zien al op de proef
druk, dat 't met de kleuren niet
goed zit: er is bijvoorbeeld een
overduidelijk blauwzweem, dat
is: een overheersende blauwe
kleur, die het geheel ontsiert.
Hoe krijgen we die weg? Vroeger
gebeurde dat "op het oog" en
omdat dat niet gemakkelijk is,
moesten er vaak veel proeven
worden gemaakt vóór er een per-
fekt resultaat werd verkregen.
Nu is er een helper, die "kleu-
renanalyser" heet. Deze analy
seert langs elektronische weg het
licht en geeft precies aan met
welke kleuren en percentages het
door het negatief vallende licht
moet worden gekorrigeerd om
straks een gave kleurenfoto te
krijgen. Ook de daardoor veran
derende belichtingstijd wordt be
rekend en aangegeven. Dat
meten (foto 3) van de
kleursamenstelling moet in het
donker gebeuren.
De tweede opname
Dat is bijna altijd de definitieve,
want in de kleurenkop van het
vergrotingsapparaat worden nu
de gele, rode en blauwe kleur-
filters ingesteld, zoals de analyser
heeft aangegeven. Na de belich
ting in het donker, mag het licht
weer aan als de foto veilig in de
drum is opgeborgen. Ontwikkei-
vloeistof er bij, de drum lang
zaam en gelijkmatig rollen (foto
4), dit herhalen voor het fixeren
en stabiliseren en - na ongeveer
een kwartier kan het resultaat
worden bewonderd: een kleur
vergroting die je als maker met
gepaste trots kunt laten zien aan
de familie (foto 5).
Dat was het: een wat vereen
voudigd verhaal over het zelf
maken van een kleurvergroting.
Als u al ervaring hebt in de
zwart/witdoka, dan is dat plezie
rig, maar in de praktijk blijkt,
dat ook mensen zonder doka-
ervaring de kunst van het kleur
vergroten snel onder de knie krij
gen. Want dank zij de verbeterde
materialen en goede hulpmidde
len is kleurvergroten vandaag de
dag niet moeilijk meer maar wél
erg leuk.
Er zijn de laatste jaren nogal wat
boeken verschenen over dit on
derwerp en ook daaruit blijkt de
grote belangstelling van het pu
bliek voor het zelf maken van
kleurvergrotingen. Hierbij een
lijstje van een zestal boeken over
dit onderwerp:
Günter Spitzing: Kleurvergroten
vanaf dia's. Dit boekje is een
enthousiast pleidooi voor het
maken van vergrotingen van
kleurendia's, dc snelste manier
om goede resultaten te
verkrijgen - 104 bladz. - 10.90
Jan van Weizen: 200 Dokatips
kleur. In de bekende "200-tips-
uit-de-praktijk-serie verscheen
ook dit handige boekje, vol
goede adviezen voor wie graag
veel wil opsteken van deze
fascinerende hobby - 10,75
Zo 'n fraaie wandversiering, een
geslaagde foto van uw huis
vriend de hond, kunt u maken
als u in de toekomst zelf uw
kleurenfoto 's gaat vergroten. 1
Jan van Weizen: Zelf vergroten
in kleur. Een "kompleet" boek,
waarin alle onderdelen uitvoerig
worden besproken - 222 bladzij
den - ƒ42,75
De voornaamste oorzaak hebben
we al aangeduid: de komst van
de elektronisch werkende kleur-
ontleder, die ging doen, wat het
menselijk oog alleen bij bena
dering kan: het exakt vaststellen
van de filtering, die nodig is voor
het bereiken, van de juiste kleur-
balans. Voorheen kostte dat
vier, zes en soms wel tien proe
ven, die elk veel tijd en materiaal
vergden. De moderne kleuren-
analyser beoordeelt, na een een
voudige ijking, de samenstelling
van het licht. En dan kan al na
één proefbelichting de juiste
korrektie in de kleurverhouding
en de belichtingstijd worden aan
gebracht. Een perfekte foto is
het resultaat.
Bijna niet meer in 't donker
Er zijn echter nog twee ont
wikkelingen, die hebben meege
werkt aan het populariseren van
de kleurvergroot-hobby. Dc
eerste is: de komst van de ont
wikkeldrum, die er voor heeft
gezorgd, dat de kleurendoka
nauwelijks nog een donkere
kamer hoeft te worden
genoemd. Alleen het meten van
de kleurfiltering en het belichten
gebeurt nog in het donker. Daar
voor en daarna kan gewerkt
worden met gewoon licht. De
ontwikkeldrum is verder veel
zuiniger met vloeistoffen dan de
voorheen gebruikte schalen.
Meer speling - minder tijd
Nog een positieve faktor is dat
de materialen, die nu gebruikt
worden, een veel grotere speel
ruimte geven dan vroeger. Toen
moest exakt worden gewerkt met
tamelijk hoge en preciese tempe
raturen en lange ontwikkeltij-
den. Wanneer nu steeds binnen
redelijke grenzen met dezelfde
temperatuur wordt gewerkt, is
het resultaat goed en het wordt
verkregen in drie of vier nabe
handelingen, voor een deel met
meer dan één vergroting tegelijk.
Eén ontwikkeling duurde
vroeger ruim een half uur, nu
zijn al in een kwartier de resul
taten zichtbaar.
Een nieuwe hobby
Het is daarom geen wonder, dat
steeds meer mensen zich gaan
verdiepen in de nieuwe mogelijk
heden van het kleurvergroten.
Deze kreatieve vorm van vrije
tijdsbesteding, het zelf vergroten
van de foto's van de gelukkige
momenten, die je als gezin
beleeft, wint snel terrein en krijgt
vele enthousiaste beoefenaren.
Deze bladzijde, die een massa
informatie geeft over dit onder
werp, is belangrijk voor ieder
een, die meer wil weten van deze
nieuwe, boeiende hobby.
Vergroten van een foto kan ook
op deze manier: naar verkiezing
kan alleen een deel van de
oorspronkelijke foto worden
uitvergroot, waardoor de beste
uitsnede kan worden gekozen.
1het negatief is aangebracht in
de houder van het vergrotingsap
paraat. Klaar voor de proefbe
lichting, waarbij de vier kleppen
elk na een aantal sekonden wor
den omgeslagen.
2: Het belichte papier is in het
donker in de ontwikkeldrum ge
gaan. Nu kan het licht weer aan
en wordt er een ontwikkelvloei-
stof in de drum gegoten, die zijn
werk gaat doen.
3: Het "meten" van de samen
stelling van het licht met de
gevoelige cel van de kleuren
analysen Deze geeft de filter-
korrektie aan, die nodig is en de
aangepaste belichtingstijd.
4: Bij het ontwikkelen van de
belichte foto moet de vloeistof
gelijkmatig inwerken op het pa
pier. Daarvoor is het nodig om
Wat u aan apparatuur nodig
hebt, hangt voor een deel af van
wat u zelf wilt: een komplete uit
rusting, die kleurvergroten erg
gemakkelijk maakt of voorlopig
alleen een basis-assortiment met
dé mogelijkheid om deze in de
loop van de tijd verder uit te
bouwen. In 't eerste geval gaat
het om:
Beslist noodzakelijk
een vergrotingsapparaat (als u
dit al bezit, is het meestal mo
gelijk daar een z.g. kleuren-
mengkop op te monteren), u
kunt eventueel ook werken
met
een set kleurenkorrektiefilters
in de kleuren geel, magenta en
cyaan.
een ontwikkelkoker, ook wel
drum genoemd,
een set chemikaliën en papier
een doka-klokje
enkele maatbekers
wat kleine flesjes voor de
vloeistoffen en
een thermometer.
Sterk aan te bevelen zijn
een vergrotingsraam voor het
maken van proefbelichtingen
een belichtingsklokje
een kleurenanalyser, die veel
tijd en materiaal bespaart en
op de wat langere duur zijn
aanschafsprijs zeker terug ver
dient
vergroten in kleur
OQCM
