Kinderen dragen zelf het lesmateriaal aan
Openbare scholen hebben recht op
humanistisch vormingsonderwijs
God zij dank ben ik deze dagen alleen
ALS DE DAGEN DONKEREN, GAAN
DE MENSEN SAMENKLONTEREN
PLZZELPRIJS
Spel
y
r
y
R
A
A
K
A
2k
A
4
A
X
M
X
P
F.
t
A
L
f
r>
r
S
R
"Ai
Af
/t
A
t
A
A
A
7-
V
aP
\R
S
A
K
y
c
Pt
°K
0
A
R
n
T
3
"A
y
f
A
6
R
O
A
K
y
0
y
0
n
A
T
0
i
y
f
A
A
K
A
i
A
I
Al
K
S
t
H
/V
0
5
N
K
7
n
t
L
A
K
L
7
i
K
K
6*
7\
Z
109
GOES - „Ik heb een jongetje in de klasdat niet zo goed kan
leren. Dat liet de klas merken ook. Tót hij tijdens een les de rol
van vrachtwagenchauffeur speelde (het bleek later dat hij dat ook
wilde worden) en hij spéélde! De hele klas keek met open mond.
Het werd een prachtig spel met ontslag, vakbond, alles zat er in.
Die jongen merkte op dat moment dat hij iets goed kon en de rest
van de klas óók. Daardoor kreeg hij iets meer vertrouwen in
zichzelf. Als zoiets gebeurt, dan vind ik dat er weer iets bereikt
Aldus Eugenie Volkers, die in Goes op een openbare lagere
school humanistisch vormingsonderwijs geeft.
Haar collega Tineke Wolters uit Vlissingen kan net zo gemak
kelijk een aantal voorbeelden geven van kinderen die tijdaas
haar lessen dingen van zichzelf ontdekken, die ze zelf niet voor
mogelijk hadden gehouden". Een meisje zei eigenlijk nooit veel.
Ze stond een beetje buiten de groep. Maar tijdens de voorberei
dingen voor een toneelstuk bleek ze opeens heel actief, hielp
iedereen, wist oplossingen voor van alles en nog wat. Ze kon zich
helemaal ontplooien, kreeg een duidelijke plaats in de groep en
heeft die later ook vastgehouden".
Dat leerlingen van een
openbare lagere school gods
dienstlessen kunnen krijgen,
als de ouders dat willen, is be
kend. Kinderen van ouders die
dat niet nodig vinden, kunnen
in dat ene uurtje per week voor
zichzelf werken. Of die kinde
ren gaan toch maar naar de
godsdienstlessen, „omdat ze er
anders niet bijhoren".
Maar hoeveel ouders weten,
dat op diezelfde scholen ook
humanistischvormingsond er-
wijs kan worden gegeven, als
er tenminste genoeg kinderen
zijn? Heel weinig.
Dat heeft Eugenie Volkers
ervaren toen ze ruim een jaar
geleden naar Goes verhuisde.
In Apeldoorn had ze zelf les
gegeven in het „vak". Toen ze
haar dochtertje Natascha liet
inschrijven op een openbare
school in Goes, merkte ze dat
die lessen nooit ter sprake
waren gekomen.
Op een ouderavond vroeg ze
met bibberende knieën trou
wens - een kwartiertje om uit
te mogen leggen wat dat hu
manistisch vormingsonderwijs
nou zo'n beetje inhield. Dat
kwartiertje bleek veel te kort.
De ouders zijn nog een héle
avond teruggekomen om er
over te praten. Met als resul
taat dat Eugenie op die school
nu een uurtje per week bezig is.
Op een paar andere scholen
in Goes was de mogelijkheid er
trouwens wel al langer. En
Goes is wat dat betreft een
voorloper in Zeeland. Vlissin
gen volgde twee jaar geleden
en op een paar Middelburgse
scholen is men dit jaar voor het
eerst begonnen.
Eugenie en Tineke hebben
alletwee de cursus van een jaar
gevolgd, die het humanistisch
Verbond geeft om de lessen te
kunnen geven. In januari start
- bij voldoende deelname - in
Breda weer zo'n cursus. En Ti
neke en Eugenie hopen dat ook
mensen uit Zeeland die gaan
volgen.
Vooral uit Goes. Want in
Goes dreigt een noodsituatie te
ontstaan. Eugenie Volkers
verhuist binnenkort naar Mid
delburg en gaat daar ook les
geven. Dat betekent dat de
enige die in Goes woont en les
geeft, vertrekt. Er zijn wel in-
Tineke Wolters (links) en Eugénie Volkers.
vallers uit Middelburg en
Dreischer, maar het is, zoals
Eugenie Volkers zegt „voor die
mensen een hele klus om voor
een enkel uurtje naar Goes te
komen".
De mensen die humanistisch
vormingsonderwijs geven vol
gen niet een strak lespro
gramma. Het kind staat cen
traal en dus datgene wat de
kinderen op een bepaald mo
ment bezighoudt. Doel is de
kinderen te leren dat ze recht
hebben op een eigen mening,
op het zelf nemen van beslis
singen, op het maken van eigen
keuzen en het respecteren van
andere meningen.
Tijdens de lessen wordt veel
gepraat, maar vooral veel ge
speeld. Eugenie: „Ze moeten al
zoveel denken en leren op
school. Het spelen van allerlei
situaties vinden ze prachtig. Al
weet je niet altijd wat ze ervan
onthouden! Tineke: „Dat is
wel eens moeilijk. Ik heb wel
eens tijdens lessen over „an
ders zijn" een man in de klas
gehad, die bijna blind was. De
kinderen waren ervan over
tuigd dat die man doodonge
lukkig moest zijn. En heel ver
baasd dat ie zo gemakkelijk
over zijn handicap en zijn ma
niervan leven, die ook best fijn
was, kon vertellen. Dan denk
ik, als ze hier over zes jaar nog
eens aan terugdenken, dan
vind ik het goed".
Tineke: „We waren bezig
met communicatie, over de
manieren waarop je met ande
re mensen contact kunt maken.
Toen vroeg een van de kinde
ren: „Is communicatie nou
hetzelfde als emancipatie
Niemand wist wat emancipatie
was. Ik heb ze gevraagd om te
proberen er achter te komen
wat emancipatie nou was. De
volgende week wist iedereen
het. Prachtige gesprekken
kreeg je tussen de jonqens en
Gezelligheid kent geen tijd. In het onderstaande winter-ver-
haal van Ad de Jong heeft 't echter z'n langste tijd gehad.
„Als de dagen lengen, gaan de vorsten strengen" zei mijn vader
altijd. Maar ik heb ook 'n mooie voor de periode daarvoor: Als de
dagen donkeren, gaan de mensen samenklonteren. In deze dagen,
als de duisternis steeds meer terrein aan het winnen is, kruipen
de mensen vaak onder leiding van geestelijken bij elkaar om over
het licht te praten. Inde donkerste tijd van het jaar! Nou vraag ik
je. Ja ik weet om wat voor licht het gaat, maar dat doet niet ter
zake. Het gaat erom dat de mensen juist in deze tijd zo massaal
samenklonteren. Daar zit iets achter. De mensen zijn bang dat de
duisternis overwint, bang dat het licht niet meer terugkomt.
Daarom krijg je nu zo'n sfeer van vrede op aarde en wee de
mensen die niet van goede wil zijn, want zij zijn de duisternis.
Saamhorigheid moet samen met kaarslicht en gezelligheid de
duisternis verdrijven. En niemand laat iets van zijn angst mer
ken; het is tenslotte het feest van het licht en de illusie. De mensen
beseffen niet dat de tijd van feesten al ver achter ons ligt. Ze zijn
misleid".
deze dagen alleen, godzijdank
ben ik altijd alleen".
Zwijgend lopen we naast el
kaar voort. We hebben inmid
dels de haven achter ons gela
ten en lopen langs de be-
schuimde vloedlijn van een
door de westenwind hoop op-
Nico de Vrede kijkt met grij
ze ogen uit over de haven en,
wie weet, over de zee en het
land dat daar weer achter ligt.
Want Nico is een bijzonder
mens. Hij ziet dingen die ik nog
nooit heb kunnen zien. Terwijl
ik nadenk over wat hij zojuist
gezegd heeft, zet Nico er de pas
weer in. „We moeten doorlo
pen", zegt hij. „Stilstaan is
achteruitgaan. Ik wou graag
het eiland vóór hoog water
gerond hebben". Ik loop deze
keer met Nico mee het eiland
rond. Normaal gesproken gaat
Nico alleen, elke dag, soms
twee keer achter elkaar. Nico
de Vrede is er een paar jaar ge
leden mee begonnen. Elke dag
bij afnemend tij begint hij aan
zijn tocht van om en nabij de
zeven uren langs de stranden
tot hij weer bij het beginpunt
aankomt. De laatste weken
van het jaar maakt Nico de
tocht twee keer per dag.
Eerder al had Nico me uit
gelegd waarom: „Ik ben het
woord gezelligheid een vies
woord gaan vinden en als ie
mand het woord saamhorig
heid in de mond neemt, knapt
er bij mij iets in m'n hoofd. Het
zijn woorden die een sfeer
weergeven van van „we heb
ben allemaal tenslotte hetzelf
de doel". Dat is natuurlijk niet
zo. Juist die gezelligheid in de
laatste weken van het jaarver-
hindert de mensen hun eigen
doel te zien. Ze kruipen te vaak
bij elkaar om steun te zoeken.
Dat is fout. Om aan die drang
naar gezelligheid te ontkomen,
ben ik gaan lopen. Ik ben de
eenzaamheid gaan zoeken. Nu
ben ik zover dat ik kan con
stateren: Godzijdank ben ik in
gejaagdeNoordzee. Het lawaai
van de omdonderende golven
en de storm maken het spreken
onmogelijk. Het schijnt Nico
de Vrede niet te deren. Zeker
een uur lopen we zo als ht op
komende water ons dwingt
dichter onder de duinen te
gaan. Blij dat ik weer wat kan
zeggen, begin ik: „aardig
stormpje, hè?" Nico kijkt me
spottend aan. ,,'t Waait lekker,
meer niet. Jij komt zeker niet
vaak buiten?" Zonder mijn
antwoord af te wachten, gaat
hij verder: „Ik heb trouwens
geen zin in een praatje om 't
praatje. Hou jij soms van ge
zelligheid?" Zijn recht-tot-
recht-aan-manier brengt me 'n
tikkeltje van mijn stuk. „Ik
vind 't wel 'ns leuk om met
mensen te praten zeg ik. „Zo
nu en dan mag ik er ook graag
eentje nemen en met „Dat be
doel ik niet" onderbreekt hij
me. „Zo nu en dan mag ik er
graag tien nemen. Ik bedoel:
vind jij het leuk om onzin te
praten en net te doen of het
heel belangrijk is?. Zijn ogen
hebben nu de donkere, bruin
grijze kleur van de zee aange
nomen. Ik realiseer me dat ik
rpe in een netelige positie be
vind. Aan de ene kant wil ik
nog het een en ander van deze
merkwaardige man weten, aan
de andere kant hou ik best van
onzin en doen of heh belang
rijk is. Of andersom. „Ik hou
alles altijd heel goed in de ga
ten", antwoord ik hem ten
slotte. Nico aarzelt even en
zegt dan kortaf. „Maak je in
terview maar af. Je hebt nog
een uur voor ik thuis ben en ik
neem jeniet mee naar binnen."
De sfeer is duidelijk verpest.
Nico gaat met zijn grote li
chaam nog wat schuiner tegen
de wind hangen en versnelt
zijn pas. Ik kan hem haast niet
meer bijhoud en. Maar één ding
wil ik toch zeker nog wel van
hem weten. „Waarom zijn de
mensen misleid?" Terwijl ik in
draf naast hem loop, zegt de
man met de grijze ogen. „De
mensen misleiden zichzelf. Ze
zijn liever lui dan moe, daar
om. Ze geloven alles van ieder
een die het mooi kan vertellen.
Ze beseffen al lang niet meer
dat zij het voor zichzelf beter
weten dan wie dan ook. Omdat
vrijwel niemand meer aan zelf
denken doet, is er een menta
liteit ontstaan van; beter een
vogel in de hand dan tien in de
lucht. De mens is een hebberd
geworden, die zeker niet lan
ger dan een week vooruit kan
denken en dan nog maar alleen
in tastbare beelden. Want denk
je 'ns in dat je één vogel in de
hand hebt, maar dat er geen
een meer in de lucht is. Dan
kun jeniet meervooruit. Jekan
't beter omdraaien, beter tien
in de lucht dan een in de hand.
Hijgend blijf ik staan. Tot
zover heb ik hem bij kunnen
houden, maar de rest van zijn
verhaal is met de wind verlo
ren gegaan. Als ik hem nakijk,
terwijl hij zich steeds verder
van mij verwijdert, moet ik
onwillekeurig aan Piggelmee
denken. Deze kabouter riep bij
mij een zelfde gevoel van in
tense sympathie en medelijden
op als hij van zijn hebberige
vrouwtje de eenzame tocht
naar zee moest maken om het
tovervisje nieuwe gunsten te
vragen.
de meisjes. Ze waren allemaal
zo enthousiast, dat we er nu
een toneelstuk over aan het
maken zijn".
Niet elke les is even leuk.
Ook Eugenie en Tineke hebben
ordeproblemen en ook bij hen
lopen er lessen uit de hand.
Eugenie: „Ik heb toen het een
keet was, een van de leerlin
gen, voor de klas gezet, ben zelf
leerling gaan spelen en ook
keet gaan trappen, wilde niet
luisteren. Diegeen die voor de
klas stond vond er niets aan en
toen konden we erover pra
ten".
De contacten met hun colle
ga's die godsdienstonderwijs
geven zijn goed. Eugenie: „Ik
heb tijdens de vredesweek
zelfs samen met hem een les
gegeven". Tineke: „Op een ou
deravond heb ik ooit een groot
compliment gekregen toen een
godsdienstonderwijzeres zei
dat ze veel respect voor het
humanistisch vormingson
derwijs had. Want zei ze „ik
heb nog altijd de bijbel waarop
ik kan terugvallen. Zij moet
alles uit zichzelf en de kinde
ren halen". Het kan ook an
ders, zoals in Apeldoorn, waar
de godsdienstcollega Eugenie
niet eens nieuwjaar wilde
V'ensen.
Dat nog niet op alle open
bare scholen humanistisch on
derwijs wordt gegeven, heeft
veel oorzaken. Zeker in Zee
land is niet overal bekend dat
het kan. Toch kunnen school
hoofden en oudercommissies
zelf het initiatief nemen om het
„vak" op hun school in te voe
ren. Wie belangstelling heeft
en meer informatie wil hebben
kan altijd contact opnemen
met de werkgroepen van het
humanistisch Verbond in Mid
delburg en Goes. De contact
personen zijn J. Ham, Punt 31,
Middelburg, 01180-14429 en
mevrouw Buitenhuis, Lin-
denstraat 20, Goes
01100-15488.
En dan speelt ook het gebrek
aan mensen die les kunnen ge
ven nog een rol. Wie belang
stelling heeft voor de speciale
cursus (men hoeft geen lid van
het humanistisch verbond te
zijn, maar wel de doelstellin
gen te onderschrijven) kan
meer inlichtingen krijgen bij
Sylvia Kok, Ginnekenweg 350
in Breda, 076-657694.
THÉRESE ADRIAANSSEN.
7?
tt'
1T
b
1L
T?
e-
2?y
y
-c
34
b
T
7
r
V
4i
-f
y
5b
~r
n
L
r
-r
NIEUWJAl
'2/
7'
81-
sf
-r
M L» WH'
8F
IB
t
9t
L
97l
b
101
T
10a-
132-
139
/f
T
V
T
71
141
r
60.
78
57
5
r
35
112
y
95
i
31
8
72
10
81
102
53
16
39
0
70
"f
94
9
4
119
41
y»
66
77
117
24
140
1
30
38
13
37
6
T
12
79
HORIZONTAAL: 1. vervoer
middel, 9. deel v.e. fiets, 17. plan
tot een samenzwering, 18. par
tijblad, 19. tijdelijk (afk.), 21. oor
sieraad, 22. mijne heren (afk.), 23.
persoonlijk vnw., 25. uit zeker
Europees land afkomstig, 26. mo
torschip (afk.), 27. metalen staaf,
29. schaakafkorting, 30. afgemat,
31. snoer v.e. hengel, 33. muziek
noot, 34. onderdeel v.e. tennispar-
tij, 35. slordig, 37. roofvogel, 38.
zwemvogel, 40. hoofddeksel, 42.
symbool voor titanium, 43. op deze
wijze, 44. 0.1 meter (afk.), 45. tele
visie (afk.), 46. aardrijkskundige
afkorting, 48. en andere (afk.), 49.
vogelprodukt, 51. schrikaanja
gende verschijning, 54. plaats in
Drenthe, 56. voorzetsel, 57. deel
van de hals, 59. voorzitter v.e. uni
versitaire faculteit, 60. opplak-
briefje, 61. insekt, 62. waardeloos
voorwerp, 64. Technische Hoge
school (afk.), 65.0.001 meter (afk.),
66. schaapkameel, 67. splitsings-
produkt v.e. molecule, 69. soort
papegaai, 70. hulpmiddel bij het
eerste rekenonderwijs, 71. stof, 72.
tak van sport, 77. kleverige lek
kernij,-82. kledingstuk, 83. voer
tuig, 84. het gesprokene, 86. per
procuratie (afk.), 87. laagtij, 89.
bijbelse naam, 91. windvlaag, 92.
waterverwarmingstoestel, 95.
vreemde munt, 98. vrouwelijk
rund, 99. rivier in Siberië, 100. stad
in Zwitserland, 101. stof, 103. bij
woord, 104. uitroep, 105. militaire
rang (afk.), 106. meterton (afk
107. deel van de dag (afk.), 109.
Ned. Spoorwegen (afk.), 110. ver
brandingsrest, 112. voorwerp met
scherpe punt, 115. soort struisvo
gel, 117. karakter, 119. buit v.e.
roofdier, 121. bittere stof, 122.
aardrijkskundige afkorting, 124.
geheel gevuld, 125. gedwee, 126.
boksterm (afk.), 127. stoot, 128.
loofboom, 129. watervlakte, 131.
symbool voor radium, 132. titel
(afk.), 133. jonge kabeljauw, 135.
dieregeluid, 136. de moed hebben,
138. bariumsulfaat, 140. manne
lijk beroep, 141. bezoldiging.
VERTICAAL: 1. hoofddeksel, 2.
sportevenement (afk.), 3. boven
dien, 4. appelsoort, 5. mislukking,
6. boom, 7. landbouwwerktuig, 8.
tak van sport, 9. drank, 10. uitroep,
11. oplosmiddel, 12. stekelhuidig
dier, 13. touw waarmee het midden
v.e. ra tegen een mast aan wordt
gehouden, 14. stijging van de wa
terstand, 15. voorzetsel, 16. eerro-
vend geklets, 20. Spaanse titel, 22.
onverschrokkenheid, 24. stad in
Rusland, 26. bloeimaand, 28.
boomloot, 30. muzieknoot, 32. met
name (afk.), 34. soort schop, 36.
vordering, 37. slim, 39. wapen, 41.
telwoord, 43. smaakgewaarwor-
ding, 47. grondsoort, 50. Europe
aan, 52. per dag (afk.), 53. walkant,
54. muzieknoot, 55. etage (afk.), 56.
familielid, 58. gegraven diepte, 61.
verfstof, 63. oude lap, 66. gesteen
te, 68. voorzetsel, 69. karaat (afk.),
72. kleur, 73. land in Azië, 74. hals
boord v.e. trui, 75.' kosten koper
(afk.), 76. vrouwelijk beroep, 77.
Ned. provincie, 78. klein kind, 79.
geslacht van mensen, 80. eetlust,
81. clandestien radio-uitzender,
85. alstublieft (afk.), 86. Europe
aan, 88. soort schop, 90. gesloten,
92. uiting van kou, 93. muzieknoot,
94. boom, 95. ontplofbare stof, 96.
briefaanhef (afk. Latijn), 97. file,
100. slangvormige vis, 102. hans
worst, 104. hardheid van de grond
doorvorst, 106. zwart paard, 108.
bedenking, 111. warm zeepwater,
113. lokspijs, 114. klein persoon,
116. meervoud (afk.), 118. gods
dienst (afk.), 119. fijne huidope
ning, 120. vrouweliüc schaap, 123.
bijbelse naam, 12» fijn gehakt
veevoer, 129. inhoudsmaat, 130.
sierlijk dier, 133. huisbedekking,
134. bijbelse naam, 136. muziek
noot, 137. bijbeldeel (afk.), 138.
uitroep, 139. voorzetsel.
WELKE 4 SLEUTEL
WOORDEN ONTSTAAN NA
OVERBRENGING VAN DE
LETTERS UIT DE OVER
EENKOMSTIG GENUM
MERDE VAKJES IN DE
BALK ONDER HET KRUIS
WOORDRAADSEL-DIA
GRAM?
Als oplossing van deze
puzzel hoeft u uitsluitend
de 4 sleutelwoorden in te
zenden. Stuur uw oplossing
(op de enveloppe of brief
kaart s.v.p. vermelden'
nieuwjaarspuzzel) vóór 6
januari a.s. aan de redactie
van dit weekblad.
(Redactie: De Schelde-
bode, Torenstraat 5, Vlis
singen; Nieuwsblad v.d.
Bevelanden, Klokstraat 1,
Goes; Ons Eiland, Oostdijk
41, Sommelsdijk en Zeeuws
Vlaamse Koerier, Nieuw-
straat 9, Terneuzen.)
SCHOONDUKE - In zijn jongensjaren, toen Nico Peters
(29) in Amstelveen woonde, bracht hij talloze vrije uren door
op Schiphol. „Ik heb wel eens gehoord dat je van iets dat in je
jeugd veel indruk heeft gemaakt, je hobby maakt. Zo ietsrzal
het bij mij ook wel zijn", verklaart hij de liefhebberij, waarin
de laatste paar jaar veel vrije uurtjes zijn verdwenen. Nico
Peters, die nu woont in Schoondijke en werkt bij rederij Vroon
in Breskens, begint naam te maken als schilder van vliegtui
gen (naderhand ook schepen) die hij in een sfeerrijke omge
ving weet te plaatsen.
Peters' creatieve bezigheden springen meer en meer in het
oog. Hij zocht zelf contacten met het luchtvaartmuseum in
Soesterberg en met luchtvaartbasissen. Nu is men van die
kant zeer geïnteresseerd in zijn schilderijen. Hij exposeerde al
enkele keren in het luchtvaartmuseum en ook een keer in
Middelburg.
Deze fraaie „treurco-
nifeer" kan uw bezit
worden, wanneer u onze
Nieuwjaarspuzzel goed
weet op te lossen. Onder
de inzenders die de vier
woorden van de sleutel-
balk correct invullen,
verloten we drie van de
ze chamaecyparis noot-
katensis pendula
Een conifeer die zowel
's zomers als 's winters
helder groen blijft, met
sierlijke enigszins over
hangende twijgen. De
boom (bij aflevering -/-
90-100 cm.) kan zowel in
de tuin als in een plan
tenbak op het balkon
worden geplaatst.
Alleszins de moeite
waard om aan het puz- moet uiterlijk 6 januari
zelen te slaan. De oplos
sing (de vier woorden)
a.s. in het bezit zijn van
de redactie van dit blad.
