filmzon is onmisbaar
omwenteling
in de donkere kamer
foto's ran't vuurwerk
Elke foto waar een mens op staat, is eigenlijk een portret.
Maar als we het over een portret hebben, dan wordt
meestal een foto bedoeld van het gezicht. Dat laat de mens
zien, zoals hij is. Liefst zo mooi mogelijk. En daar begint
het misverstand, want wat is mooi? Het model zal het
belangrijk vinden zo aantrekkelijk mogelijk afgebeeld te
worden. De fotograaf zal zijn portret echter pas goed
vinden als hij er in geslaagd is om ook het karakter van die
persoon goed weer te geven. In dit artikel over het maken
van portretten verdiepen we ons vooral in de verschil
lende mogelijkheden, die er voor foto-amateurs zijn om
een geslaagd portret te maken.
Onlangs hebben we het zelf weer ontdekt: op een trou
werij van een familielid hadden we beloofd een film te
maken. Er was natuurlijk wel een fotograaf, die alle grote
momenten in kleur had vastgelegd, maar zo'n film voegt
nog iets extra's toe aan zo'n dag. Maar helaaswe
waren één ding vergeten. Dat was de filmzon, die rustig
thuis in de kast lag, terwijl we hem in de trouwzaal
misschien hard nodig zouden hebben. We moesten op 't
laatste moment nogal wat afbellen en rennen om er één te
bemachtigen. Maar niet tevergeefs, want in de trouwzaal
was beslist te weinig licht om te filmen. En dan mis je
zonder zon één van de hoogtepunten van zo'n feestdag.
Jarenlang gold de donkere kamer als het domein van de
zéér geduldigen. In de boeken over de doka stond veel
vuldig: 15 minuten fixeren, spoeltijd 30 a 40 minuten.
En al hoefde je niet persoonlijk zo'n fixeer- of spoel-
proces tot het eind te volgen, het duurde lang voor je, met
het glanzen mee, het eindresultaat juist kon beoordelen.
Ja, werken in een donkere kamer was: veel tijdrovend
routinewerk en betrekkelijk weinig kreatief bezig zijn.
'Toch hebben in de loop van de jaren honderdduizenden
mensen met erg veel plezier hun eigen foto's ontwikkeld
en vergroot. Al ging het dan niet zo vlug.
De allerlaatste fototip van dit jaar
gaat over foto's maken in de
Nieuwjaarsnacht. Elk jaar weer
komea er weer meer mensen, die
oliebollen en televisie-herhalingen
van 't afgelopen jaar in de steek
laten om vuurwerkfoto's te gaan
maken. Hier zijn enkele tips daar
voor:
1. De mooiste opnamen krijgt u
met kleurenfoto's. Het beste is
een film van tenminste 20 DIN.
2. Zet uw toestel op een statief of
vensterbank en richt de lens op
dat deel van de hemel, waar u 't
meeste vuurwerk verwacht.
3. Kies de grootste lensopening en
zet de tijd op B (dat is moment
opname). Als dat op uw kamera
niet mogelijk is, dan kunnen er
helaas geen vuurwerkfoto's mee
gemaakt worden.
4. Wacht, tot om twaalf uur de
eerste lichtflitsen komen en hou
uw hand voor of een zwart kar
tonnetje tegen de lens. Druk de
ontspanknop in. Het best gaat
dat met een draadontspanner.
De lens staat nu open en blijft
open staan.
5. Zodra er echt een mooi stukje
vuurwerk zichtbaar is, haalt u
het karton weg tot het vuurwerk
gedoofd is. Schuif het daarna
weer voor de lens, maar hou de
ontspanknop ingedrukt.
6. Herhaal dat nogmaals als er
weer vuurwerk zichtbaar is.
Sluit nu de lens. Einde opname.
7. U hebt nu twee stukjes vuur
werk opgenomen die, dooi
elkaar heen, als het een beetje
lukt een erg leuk effekt geven.
Hiernaast een foto van een vuur
werk. In bijgaand artikel wordt be
schreven hoe u in Nieuwjaarsnacht
geslaagde vuurwerkfoto's kunt
maken. Hieronder: ook een foto
die in deze donkere dagen is te
schieten: een kind draait een staaf
je met afbrandsterretjes in het
rond. Ook hier is een tijdopname
gemaakt. Dit is evenals vuurwerk
ook een erg mooi film-motief.
m
ÉÉiii
Het goede standpunt
Portretten worden vaak recht van
voren gemaakt. Dat kan het beste
standpunt zijn, maar het kan ei
genlijk pas worden vastgesteld
nadat men, met de kamera voor
het oog, om het model heen is
gelopen om vanuit een aantal
standpunten het gezicht kritisch te
bekijken. Al hoeft een foto een
mens niet mooi te maken, het ak-
sentueren van de minder fraaie de
len van het gezicht is ook niet no
dig. Al zoekend en keurend wordt
het beste standpunt gevonden,
waarbij ook een laag of juist hoger
standpunt een variatiemogelijk
heid geeft.
De afstand
Die is mede afhankelijk van wat u
wilt afbeelden. Voor een portret
van een kompleet mens zult u, bij
een normale lens, een afstand no
dig hebben van zo'n 2xh meter.
Wilt u alleen het hoofd met de
bovenkant van het lichaam, dan
zult u op zo'n 1 '/2 meter afstand
kunnen werken. Kom in geen ge
val dichterbij dan 1 meter, want er
ontstaat anders een vertekening
van het gezicht, die niet fraai is.
Als het hoofd van de persoon niet
beeld vul lend op de foto komt, dan
is dat geen bezwaar omdat u, als
de foto klaar is, door middel van
een deelvergroting toch een beeld-
vullend portret kunt verkrijgen.
Een lekker brutale snoet van een
jongetje uit de grote stad, die zich
de kaas niet van zijn brood laat
eten.
Het onderwerp van een portret kan
een kind zijn of een volwassene,
een mooi gekapte vrouw maar ook
een kwajongen met verwarde ha
ren en een zwarte snoet. Ook van
het verweerde rimpelgezicht van
een oude vrouw kan een mooi en
levensecht portret gemaakt wor
den.
Vier belangrijke faktoren
Een geslaagd portret ontstaat door
het juiste evenwicht tussen een
aantal faktoren. Dat zijn: het
goede opnamestandpunt en de af
stand, de juiste achtergrond, het
passende licht en het beste mo
ment.
Een stralend portret van een jonge
vrouw. Leuk, als je over vijf en
twintig jaar nog kunt zien hoe je er
toen uit zag.
Let op de achtergrond
Natuurlijk bedoelen we niet de
storende elementen als een paal,
die uit het hoofd komt of een lam-
pekap, die straks op de foto aan
het oor van uw model vast lijkt te
zitten. Die kun je, als je even ook
naar de achtergrond kijkt, niet
over het hoofd zien. Wat wel veel
voorkomt is: een te opvallende
achtergrond. Wie een portret
maakt, moet alle aandacht richten
op zijn model. Een te drukke
muurversiering, een patroon van
een gordijn of de struktuur van een
stenen muur... ze zijn meestal
storend en leiden de aandacht af.
Het passende licht
Daarover zou een hele pagina vol
te schrijven zijn. Want het licht,
dat u voor uw portret benut, is erg
belangrijk. Met licht kunt u won
deren doen en er is geen grondre
gel voor te geven. U kunt werken
met flitslicht, direkt op het gezicht
stralend of indirekt via een lichte
muur of plafond. U kunt gebruik
maken van zonlicht, hoewel u
daarmee vaak te sterke schaduwen
krijgt. U kunt in een kamer de
lichtval van buiten benutten,
waardoor vaak erg mooie belich
tingen ontstaan. Tegenlicht en
kombinaties van licht (zonlicht en
flits - lamplicht en buitenlicht) ge
ven ook vaak goede resultaten.
Het juiste moment
Portretten maken is zo'n leuk
werk, omdat je er van alles mee
kunt uitbeelden. Een stralend of
bedroefd gezicht, een dromerige
uitdrukking of een felle blik, een
goedige kop of een brutale snoet
van een jongenuw hand
schrijft ze met uw kamera door op
een bepaald moment dat gezicht te
fotograferen.
Boeiende hobby
Zo kan - met al die varianten - het
maken van portretten van uw me
demensen een aantrekkelijke
hobby zijn, waar je een heleboel
van jezelf in kunt leggen en erg
veel mensen blij mee kunt maken.
Want dat is een vaste wet voor wie
een portret heeft gemaakt, dat
goed gelijkend is: de man of
vrouw, die er op staat is blij met
deze moment-opname van zich
zelf. Omdat - hoe men later ook
zal veranderen - dat beeld altijd zal
laten zien hoe men er op dat mo
ment heeft uitgezien.
(Wie meer wil weten over het ma
ken van portretten: er is een goed
boek van Peter Zeemeijer: Portret
fotografie voor iedereen. Er staan
bijna 100 foto's in die in zwart/wit
of kleur zijn uitgevoerd, 't Is ver
krijgbaar bij de fotohandelaar).
SMALFILMERS WETEN HET:
Want er zijn dingen, die maar één
keer gebeuren. Die ereboog van
kollega's bij het stadhuis. De
plechtige binnenkomst in de kerk.
Die oude Oma, die toch nog even
op de receptie komt om haar ach
terkleinkind geluk te wensen. Die
gekke verkleedpartij van de fami
lie tijdens het trouwdiner bij kaars
licht.
Nooit meer overdoen
Dat is namelijk het spijtige van
een gemiste filmkans op zo'n
feestdag en dat geldt voor alle bij
zondere momenten: het gebeurt
meestal maar eens. Je kunt het niet
meer overdoen bijvoorbeeld om
dat blijkt, dat er geen licht genoeg
is. Wie dan geen filmzon heeft
mist zo'n scène onherroepelijk.
Van te voren bekijken
Omdat men voor een filmzon
meestal netspanning nodig heeft,
is het verstandig van te voren even
ter plaatse te gaan kijken, waar
een stopkontakt zit en of het (ver
lengsnoer wel lang genoeg is. Is
een instelling op statief mogelijk
of moet er iemand mee die de
lamp of lampen vasthoudt? De
lamp kan meestal op uw filmka
mera geplaatst worden, maar pas
dan vooral op voor weerkaatsende
ramen, deuren of schilderijen.
Denk om het filter
Wie een filmzon gebruikt bij een
Super 8-kamera, moet bedenken
dat dit licht niet dezelfde werking
heeft als daglicht. De kleurtempe-
ratuur van zo'n lamp is namelijk
anders dan die van daglicht. Om
toch de daglichtfilm te kunnen ge
bruiken, duwt uw filmzon, als u
hem op de kamera monteert, au
tomatisch een filter weg, waar
door de film geschikt is voor
kunstlicht. Wanneer u echter de
filmzon los gebruikt, dus niet op
de filmkamera monteert, dan
moet u dat filter zelf verwijderen
met behulp van een filtersleutel
tje, dat bij de kamera wordt gele
verd. Als u dit vergeet, wordt uw
film te oranje. En verwijder - na
de filmzon-opname - het sleuteltje
weer als u een opname bij daglicht
maakt. Anders zou deze te blauw
worden. Dit alles geldt alleen voor
Super 8-kamera's. Bij Single
8-kamera's werkt u met twee soor
ten films: daglicht- en kunstlicht
films. Daarbij is geen filter nodig.
Let er dan wel op, dat u de goede
film in de kamera heeft.
Zonder filmzon filmen
Dit filmzonverhaal zou niet kom
pleet zijn zonder iets te vertellen
over de mogelijkheden om ook
zonder filmzon te werken. Er zijn
namelijk filmkamera's ontwik
keld, die zoveel van het bestaande
licht benutten dat ze, bij toepas
sing van aangepaste en extra ge
voelige films ook binnenshuis
goede resultaten geven. Zelfs on
der minder gunstige lichtomstan
digheden. Deze kamera's hebben
de aanduiding XL gekregen, wat
existing light oftewel "bestaand
licht" betekent.
Mooi kado
Maar 't is duidelijk: wie geen
XL-kamera heeft, kan eigenlijk
niet buiten een filmzon, die filmen
mogelijk maakt als het licht bin
nenshuis onvoldoende is. Zo'n
filmzon is er in allerlei uitvoerin
gen en prijzen.
't Is een mooi geschenk voor wie
graag filmt en er nog geen heeft.
Om alle mooie momenten, ook
die binnenshuis gebeuren, in be
wegende filmbeelden vast te kun
nen leggen. Ook als het bestaande
licht tekort schiet.
ZOWEL VOOR ZWART/WIT ALS IN KÜEUR:
Ook van niet meer rr.
mensen kun je een portret maken,
dat mooi is. Dat bewijst deze foto.
De fabrikanten van fotopapieren
en -chemicaliën hebben daar ech
ter geen genoegen mee genomen.
Ze wisten, dat moderne mensen
graag kreatief bezig zijn in de do
ka, vooral als het routinewerk zo
weinig mogelijk tijd zou vragen.
En zo voltrok zich in de doka de
laatste jaren een kleine omwente
ling door de komst van het nieuwe
fotopapier, dat aan twee zijden is
beschermd door een plastic laag
je, een z.g. coating. Aan één kant
van het papier is op deze coating
een gevoelige laag aangebracht.
Omdat chemicaliën en water nu
niet meer in het papier kunnen
trekken, is de verwerkingstijd veel
korter geworden en vervalt het
glanzen zelfs helemaal. Veel tijd
winst dus, die maakt, dat doka-
werk meer kreatief werk is en de
resultaten sneller zichtbaar zijn.
Zo'n feestelijk moment op een bruiloftje kunt het meestal alleen
filmen als je een filmzon beschikbaar hebt, die ook binnenshuis voor
voldoende filmlicht zorgt. Onze filmmedewerker vertelt in bijgaand
artikel over deze "zon'die zorgt voor goede filmbeelden ook als het
bestaande licht niet voldoende is.
Dia's of negatieven als basis
Ook hier hebben nieuwe ontwik
kelingen het werken gemakkelij
ker gemaakt. Het maken van kleu-
renvergrotingen via dia's kan
men, ook zonder doka-ervaring,
bijzonder snel onder de knie krij
gen. Het geeft direkt al uitste
kende resultaten. Ook het maken
van kleurvergrotingen van nega
tieven wordt, door de komst van
die nieuwe materialen en beter
"gereedschap", meer populair.
Een van die elementen zijn de
trommels of drums, die in steeds
meer gevallen de schalen gaan
vervangen en ook bij daglicht te
verwerken zijn omdat ze lichtdicht
zijn.
Gesprek met foto-adviseur
Zodat wie er al lang over gedacht
heeft een eigen doka te starten
maar er nog steeds niet aan toe
kwam, nu best eens naar zijn
foto-adviseur zou kunnen stap
pen. Om te onderzoeken hoe de
zaken er in de doka voorstaan. En
om daarbij te ontdekken, dat zelt
vergroten in zwart/wit en in kleur
op dit moment niet meer alleen is
weggelegd voor de geduldiger
onder ons, maar ook voor mo
derne mensen, die graag snel krea-
tieve resultaten willen zien.
Het werk in de doka ondergaat een omwenteling. De bewerkingstijden
worden korter, het kleurvergroten wordt populair en de oude baden, die
op deze foto zichtbaar zijn worden steeds meer vervangen door handige
trommels of drums, die bij normaal daglicht te verwerken zijn. Door die
omwenteling is het werken in de doka nu een plezier geworden ook voor
mensen, die niet zoveel tijd beschikbaar hebben.
Ook in kleur
Dat voordeel van snellere verwer
king door gebruik van plastic
papier geldt ook voor het kleu-
renwerk. Maar er zijn verder bij
het kleurvergroten veel nieuwe
ontwikkelingen te melden. Vroe
ger was het een werkje, waar je
alleen aan begon als je veel tijd
had en veel leergeld wilde betalen
vóór je genoeg ervaring had om
redelijke resultaten te bereiken.