Geslacht en land van Borssele in Middelburg tentoongesteld de scheldebode VERKOPING VAN DOUANE GOEDEREN Scheldebodekringet je VAN CENTRALE KERN TOT KERNCENTRALE Kerncentrale in aanbouw de zuidwester combinatie DE RUITER huis aan huis-blad Het geslacht Borssele Wolfert Bastaarden Uitsterven Alles voor school BOEKHANDEL de scheldebode 22e JAARGANG No. 29 UITGAVE N.V. UITGEVERSMAATSCHAPPIJ DE STEM - BREDA DONDERDAG 29 JULI 1971 22 22 MIDDELBURG In Middelburg bestaat al een paar maanden de mogelijkheid om de tentoonstelling „Van Centrale Kern tot Kern centrale" te bezoeken. Deze tentoonstelling behandelt de geschiede nis van het geslacht en land van Borssele en begint by de centrale stelling zien. De Berg van Troje ligt vlak by het dorp Boerssele dat Borssele. Dit geslacht heeft tot ver buiten Zeeland geschiedenis ge maakt. In deze Berg van Troje zijn in 1957 en 1961 opgravingen gedaan en enkele van de daarby gevonden scherven kunt u op deze tentoon stelling zeni. De Berg van Troje ligt vlak bij het dorp Borssele dat vroeger Monster heette. Iets verder van het dorp ligt de in aanbouw zynde kerncentrale, waarvan u de maquette aan het eind van deze tentoonstelling kunt zien. De tentoonstelling geeft een overzicht in drie onderdelen: het eiland Borssele, geschiedenis van het land tot de ondergang in 1530; het geslacht van Borssele, tot het definitieve uit sterven in 1917; en de polder Borssele, vanaf de mislukte herbedyking in 1532 tot de toekomst van vandaag. Het eiland wordt voor het eerst genoemd in een bevestigingsprivile ge voor Sint Baafsabdij bij Gent 976. Het eiland heet dan Brumsdaie. Tot ongeveer 1200 wordt het eiland alleen genoemd in overzichten van bezittingen van de Sint Baafsabdij bij Gent en van de abdij van Ech- ternach. In die tijd lagen ten zuid westen van Zuid-Beveland 3 eiland jes, n.l. Baarland, Oudelande en Borssele, die na een aaneendijkmg omstreeks 1280 werden samengevat onder de naam Borssele. Deze ten toonstelling beperkt zich tot West- Borssele, of Borssele bewesten de vijf zoden. Dit eiland bestond oor spronkelijk uit één parochie n.l. Monster, dat voor het eerst wordt genoemd in 1216. Ai in 1267 zijn er vier parochies bijgekomen n.l. Oostkerke, Westker- ke, St.-Catherinenkerke en Te wijk en in 1553 werd de laatste parochie gesticht door enkele heren van Borssele, n.l. Wolpersdorp. De am bachten in dit gebied waren in 1331 verdeeld tussen Jan van Beaumont (de broer van graaf Willem III van Holland, die in 1315 al de bezittin gen van Floris van Borssele had gekregen) 47%; leden van het ge slacht van Borssele 44% en twee plaatselijke heren, die als ambachts heer in 9% van dit gebied de macht uitoefenden. In 1407 behoort alle ambacht aan twee heren uit het geslacht van Borssele, in 1415 aan één en in 1417 wordt Borssele een hoge heerlijkheid, die ongesplitst de oudste zoon zou toekomen. Toen Philips van Borssele in 1431 stierf waren er echter geen zonen. In 1434 schonk Jacoba van Beieren de hoge heerlijkheid aan Frank van Borsse le, heer van Sint Maartensdijk, haar echtgenoot, die in 1453 het recht kreeg om bij testament over Borsse le te beschikken. Bij zijn dood in 1470 vermaakte hij de heerlijkheid aan zijn achterneef Jasper van Cu- lemborg en via hem komt Borssele aan het Zuidnederlandse geslacht van Lalaing. Het eiland was ver deeld in evenveel waterschappen als parochies. Toen echter in 1375 alle 6 parochies overstroomden en men door onderlinge verdeeldheid niet tot bedijking kon komen, heeft de grootste ambachtsheer, Jan van Bloys, de kleinzoon van Jan van Beaumont, de zes waterschappen tot één verenigd en kon de bedijking in 1377 plaatshebben. Het land had de eeuwen door veel te lijden van dijk breuken. Vaak ook moest door een inlaagdijk land worden buitenge- dijkt. In 1431 was het land nog bijna 2500 hectare groot, in 1525 was de grootte 2000 hectare. In het tentoongestelde kerkboek van Mon ster is een schenkingsakte afge schreven waaruit blijkt, dat in 1528 vrees bestond voor het verdrinken van alle 6 parochies. De grote St.- Fefixvloed op 5 november 1530 maakt een eind aan het oude Bors sele. Volgens de legende stamt dit ge slacht af van Lupolt van Swaben, getrouwd met een prinses van Hon garije, wier kleinzoon, ook Lupolt geheten, in 868 de Noormannen uit Walcheren had verjaagd en als belo ning het eiland Borssele geschonken kreeg. De eerste keer dat een telg uit het geslacht van Borssele ver meld wordt is in 1243, als de Hol landse graaf voorrechten verleent aan kooplieden uit Lübeck en uit Hamburg. Nicolaas, heer van Bors sele is daarbij getuige van de graaf. Zijn beide kleinzonen behoorden reeds tot de machtigste heren in Zeeland. Floris, uit de oudste tak was heer van Borssele, Goes en Kloetinge. Bij de strijd om de op volging van de graven uit het Hol landse huis koos hij de Vlaamse zijde, wat hem noodlottig werd. Hij en zijn nakomelingen weken uit naar Vlaanderen, waar de oudste tak omstreeks 1375 zou zijn uitgestor ven. Zijn neef Wolfert was heer van Veere en Zandenburg vlak bij Veere. Ook hij koos aanvankelijk partij voor de Vlamingpn. Maar na de dood van graaf Floris V werd hij de belangrijkste adviseur van diens zoon Jan I. Hij was de machtigste man in Holland en Zeeland, werd be leend met Woerden, Beverwijk en Ou dewater, en gaf Rotterdam namens de graaf stadsrechten. De stad Rotter dam geeft als herinnering hieraan de zilveren penning „Wolfert van Borssele" aan verdienstelijke men sen. Op 1 augustus 1299 werd de bij het volk gehate Wolfert van Borsse le in Delft bij een oproer uit het raam gesmeten en vermoord. Zijn zonen moesten hun invloed tot Zee land beperken maar konden zich daar dan ook ten volle handhaven. Wolfert was stamvader van een viertal belangrijke takken n.l. de tak van de heren van Veere, die van de heren van Brigdamme, van Sint- Maartensdijk en van Ellewoutsdijk en mogelijk van der Hooghe. De oudste tak van de heren van Kort- gene stamde af van WoLferts broer Raes, terwijl de jongere tak Kortge- ne gesproten is uit een bastaardzoon van Frank van Borssele, heer van St. Maartensdijk. Andere bastaard takken waren de heren van Latrida- le, een huis in Veere, en Schellacht, van Spreeuwesteijn, bij Brielle en van Cleeuwendamme, een gehucht op het eiland Borssele. Bastaardkinderen kwamen bij het geslacht van Borssele zeer veel voor. Vaak werden buitenechtelijke kin deren geestelijken en bij de Van Borsseles hadden ze dat ambt vaak in Kerken, waaraan een goed inko men vastzat, zoals Zandenburg en Souburg. Zo volgde in 1455 Jacob, bastaard van Adriaan van Borssele, de vicaris in Oost-Souburg, Jacob, bastaard van Floris van Borssele op. OPLAGE 32.500 EX. Verschijnt wekelijks gratis huis aan huis op Walcheren en In Breskens. ADMINISTRATIE N.V. Uitgevers Mij. De Stem. Breda, Reigerstraat 16 Telefoon 01600 - 22341 °ostgiro: 1114111 Bank Alg. Bank Ned. N.V„ Breda Ned. Credietbank N.V. Breda Druk: Toezending techn. mat n.v. telefoon 01155 - 2320. ADVERTENTIE-EXPL. J. van der Hoeven, Vlissingen, Spuiplein 94 Telefoon 01184 - 6830 REDAKT1E j Mevr. B. F. Mulder-Kenter. Vlissingen. M. Hobbemalaan 38 Telefoon 01184 - 7778 Rotadruk Axel, Nassaustraat 3, Vijftien jaar later trouwde deze Ja cob Adriaanszoon van Borssele eo werd zo stamvader van de Heren van Cleeuwendamme. Grote figuren zijn geweest: Henarik van Borssele, overleden 1474, heer van Veere, Vlissingen, Westkapelle, Domburg, Brouwershaven, etc., ridder in de orde van het gulden vlies. Hij was admiraal-generaal in Franse dienst en kocht het graafschap Grandpré in de Champagne. Zijn zoon Wolfert VI van Borssele, die huwde met Maria Stuart, dochter van Koning Jacob 1 van Schotland, kreeg als bruidsschat het graafschap Bochan in Schotland. Ook hij was admiraal-generaal en wel van Artois, Boulenois, Holland, Zeeland en Friesland. Diens dochter Anna trouwde met Philips van Bourgondië, bastaardkleinzoon van Philips de Goede, waardoor Veere en de overige bezittingen aan de fami lie van Bourgondië kwamen. Philips van Borssele, neer van Borssele en van Kortgene, die zijn heerlijkheid Borssele tot een hoge heerlijkheid gemaakt zag worden, was samen met zijn achterneven Floris van Borssele, heer van Souburg en Frank van Borssele, heer van Sint- Maartensdijk en van Zuilen in 1431 gouverneur van Holland en Zeeland. Adriaan van Borssele, heer van Brigdamme huwde Anna, bastaard dochter van Philips de Goede. Erfge namen van de vrouw van Brigdam me en van Ravestein waren naar broers Boudewijn en Philips. Dok de Brigdamse goederen kwamen aan het huis van Bourgondië. En tenslotte Frank van Borssele, die in 1434 heimelijk trouwde met gravin Jacoba van Beieren, en de hoop had Holland, Zeeland en Hene gouwen te redden uit de handen van Philips de Goede. Hij werd spoedig weduwnaar en moest genoegen ne men met het graafschap Oostervant in Henegouwen. Van zijn zuster Aliënora stamt af Philips Willem van Oranje-Nassau, die in 1559 Sint- Maartensdijk, Scherpenisse en Cort- gene erfde. De rol die het geslacht van Borssele in Zeeland speelde, werd na 1500 overgenomen door ge slachten als van Bourgondië en van IJsselstein en na 1560 door het ge slacht van Oranje-Nassau. De van Borsseles waren dan ook op één bastaardtak (in Brouwershaven) na uitgestorven. Zo leek het tenminste. Een Middelburgs geslacht Van der Hooghe, eigenaren van het huis Ter Hooghe, vlak bij Middelburg, steeg geleidelijk in belangrijkheid tot in 1596 Pieter van der Hooghe repre sentant werd van Prins Philips Wil lem als eerste edele van Zeeland, en rentmeester bewester Schelde. Zijn zoon en later zijn achterneef noem den zich van Borssele van der Hoo ghe en beweerden af te stammen van de heren van Borssele. Helaas kon den ze het niet bewijzen. Om dit gebrek aan bewijs op te heffen, werden oude oorkonden vervalst en werd het oude wapen der van Bors seles aangenomen. Ook bij dit ge slacht verdween de katholieke oud ste tak naar België, waar de enige baron van Borssele van dor Hooghe in 1829 kinderloos stierf. De protes tantse tak splitste zich in de heren van Borssele, uitgestorven in 1837 en de heren van Geldermalsen en later ook van Borssele, uitgestorven in 1917. Nadat in 1530 het eiland Borssele verdronken was werd in 1532 welis waar een nieuwe dijk gelegd maar nog hetzelfde jaar verdween ook deze in een zware stormvloed. Door geldgebrek bij de ambachtsheer en bij de ingelanden bleef dit zo tot 1615, toen de stad Goes de heerlijk heid Borssele kocht. Nog datzelfde jaar kreeg Goes vergunning om te bedijken. Hiertegen protesteerde prini Maurits die sinds 1597 een optie had op het bedijkingsoctrooi. De kwestie sleepte tot 1620 ioen Goes Maurits rechten afkocht. In middels was Borssele in 1616 be dijkt en het dorp Monster op de oude plaats hersticht. De Wester- schelde bleef en blijft nu nog een gevaar voor de calamiteuze polder Borssele. De stad Goes was dan ook blij, dat in 1750 een koper zich aanmeldde. Jan van Borssele van der Hooghe, eerste edele van Zee land kocht het. Borssele bleef in zijn geslacht tot in 1904 het ambacht geërfd werd door de burgerlijke ge meente Borssele, de hervormde ge meente en de hervormde diaconie aldaar. Bij de gemeentelijke herin deling van Zuid-Beveland werd de gemeente Borssele aanzienlijk uitge breid. Voor de toekomst van Groot-Bor- sele en ook voor het oude dorp is de grootscheeps opgezette industriali satie in het Zuid-Sloe die direct mogelijk werd door de in 1871 ge legde Sloedam van eminent be lang. Voor deze tentoonstelling werd ook een beroep gedaan op andere musea en particulieren. Veel komt uit het eigen archief. Mocht u de tentoonstelling „Van Centrale Kern tot Kerncentrale" ge slacht en land van Borssele willen bekijken dan heeft u gratis toegang tot het Rijksarchief, St.-Pieterstraat 38 te Middelburg. Wilt u alles tot in de puntjes weten dan raden wij u aan het archief op donderdagmiddag te bezoeken, dan vindt een rondlei ding plaats om 2, 3 en 4 uur. \oor groepen kan natuurlijk een andere afspraak gemaakt worden. De ten toonstelling is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9.30 tot 12.30 uur en 13.30 tot 17.30 uur en op zaterdag van 9.30 tot 12.30 uur. Tot 28 augustus. LET OP DE ADVERTENTIE ELDERS IN DIT BLAD Naakt is nog steeds nieuws hoor. Naakte feiten zijn dat dan. Zo was een van de schil derijen, die in een kerk in Aardenburg werden tentoonge steld, te bloot volgens de kerk voogdij. En het was nog wel een Eva. Nooit van gehoord, dat die al kleren aanhad. Nou ja, in ieder geval is het in Aarden burg wet zo erg als in Kreta waar een wulpse Griekse scho ne vijj en een half jaar het gevang ingaat omdat ze op het strand een zogenaamd topless oftewel toploos (en dat was die juffrouw natuurlijk bepaald niet) badpak aanhand. Maar la ten we het liever ergens anders over hebben. Over de Belgen bijvoorbeeld. Die zijn er niet zo best aan toe volgens het week blad Schuttevaer. Het blad vindt dat de Zeeuwen alle kans op inspraak krijgen maar dat in België Jef met de pet er niet aan te pas komt. Die mag men sen kiezen en daarna zijn mond houden. Triest als al het gepro- testeer niets uithaalt. In ieder geval hebben onze zuiderburen toch wel iets vrolijks beleefd. Tijdens hun nationale feestdag kwamen zij in groten getale naar Zeeland waar zij er lustig op los winkelden. De feest-, sex- en zzepierenwinkel in Goes bijvoorbeeld kreeg veel belangstelling. Toch is dat niet het enige waar onze Belgische vrienden zich voor interesseren. Neem nu bijvoorbeeld de heer M. Koopman uit Knokke, die zich nu 72 jaar oud nog heel •vat kon herinneren over de ge bruiken rond het Mariaput je (ook wel Vrouweputje ge noemd) bij Baarsdorp en 's Heer Hendrikskinderen. Vroe ger trok men daar ter bede vaart, zo wist hij te vertellen. Tegenwoordig hebben we hier een andere trek. Van schildpad den. „Wilde schilpadden", vol gens jeugdige Zeeuwtjes. In Goes zijn er al heel wat gevon den en waar ze vandaan komen weet niemand. Of zouden va kantiegangers de verzorging van hun schildpad te veel moei te vinden en daarom maar net zo met dit huisdier doen als met hun hond? Gewoon uit de auto zetten. Hondse behande ling, als u hei mij vraagt. Tja, die vakantie weet wat. De PTT heeft het er ook maar druk mee. Daar worden ze bedolven onder de vakantiekaarten. Zo'n posU. 'jman moet toch wel eens in .'z verleiding komen om te zeggen: „De groeten met je groeten!". Veel groeten, d'Oester. Winkelen in Vlissingen en dan gefotografeerd worden door de Scheldebode-fotograaf heeft plezieri ge consequenties. Als de dame in het kringetje zich zaterdag meldt aan ons kantoor, Spuiplein 94 kan ze het bewijsmateriaal in ontvangst ne men en een tocht langs onderstaande winkeliers maken om er de prijzen in ontvangst te nemen. De gulle gevers zijn van deze week: Banketbakkerij Faber, Bad huisstraat 28, de bekende kwaliteits taart, Slagerij De Vries, Walstraat 46, een pond biefstuk. Vishandel Frans de Muijnck, Oude Markt 11, een kilo gebakken vis uit de zafer- dagreclame. Drogisterij Luitwieler, Lange Zelke 50, luxe flacon bad- schuim. Foto De Grave, Walstraat 74, waardebon van f2,50 voor foto artikelen. Kledingbokser, Lange Zel ke 2u, stropdas. Optiek Tilroe, Wal straat 81, kamerthermometer. Sport- huis Roovers, Walstraat 80, een knipkaart Fabeltjeskrant. Boutique La Perruque, Walstraat 129, een pruikenborstel. De Wijnkelder, Wal straat 104, een fles rode Mistella. Smith Kaas. Marktkraam, pond kaas naar keuze. Fabro n,v„ Domburgs Schuitvlot 3, Middelburg, platenbon ter waarde van f 5,-. De Drie Ton netjes, St.-'acobsstraat 4, koffie met gebak voor twee personen. Slagerij D. Oosterom, Walstraat 100 300 gram vleeswaren. Snackbar Remco, winkelcentru.n Paauwenhof, een Okay ijstaart t.w.v. f 4,-. 't Goudop- pertje, Walstraat, waardebon f 5,-. Potterie Jaap, St.-Jacobsstraat 33, Vlissingen, waardebon f 5,-. Midget- golfbaan Delta, Burgemeester Woel- derlaan, Vlissingen, met gratis ronde plus 'ïoffie en Viola, Lange Voorstr. 47 in Goes een Falke fantasiepanty t.w.v. f 10.95. PAUL KRUGERSTRAAT 59 -TEL. 2733-VLIS5I NOEM

Krantenbank Zeeland

Scheldebode | 1971 | | pagina 1