Geslacht en land van Borssele
in Middelburg tentoongesteld
de scheldebode
VERKOPING VAN DOUANE GOEDEREN
Scheldebodekringet je
VAN CENTRALE KERN TOT KERNCENTRALE
Kerncentrale
in aanbouw
de zuidwester
combinatie
DE
RUITER
huis aan huis-blad
Het geslacht
Borssele
Wolfert
Bastaarden
Uitsterven
Alles
voor
school
BOEKHANDEL
de scheldebode
22e JAARGANG No. 29
UITGAVE N.V. UITGEVERSMAATSCHAPPIJ DE STEM - BREDA
DONDERDAG 29 JULI 1971
22
22
MIDDELBURG In Middelburg bestaat al een paar maanden
de mogelijkheid om de tentoonstelling „Van Centrale Kern tot Kern
centrale" te bezoeken. Deze tentoonstelling behandelt de geschiede
nis van het geslacht en land van Borssele en begint by de centrale
stelling zien. De Berg van Troje ligt vlak by het dorp Boerssele dat
Borssele. Dit geslacht heeft tot ver buiten Zeeland geschiedenis ge
maakt. In deze Berg van Troje zijn in 1957 en 1961 opgravingen gedaan
en enkele van de daarby gevonden scherven kunt u op deze tentoon
stelling zeni. De Berg van Troje ligt vlak bij het dorp Borssele dat
vroeger Monster heette. Iets verder van het dorp ligt de in aanbouw
zynde kerncentrale, waarvan u de maquette aan het eind van deze
tentoonstelling kunt zien. De tentoonstelling geeft een overzicht in
drie onderdelen: het eiland Borssele, geschiedenis van het land tot de
ondergang in 1530; het geslacht van Borssele, tot het definitieve uit
sterven in 1917; en de polder Borssele, vanaf de mislukte herbedyking
in 1532 tot de toekomst van vandaag.
Het eiland wordt voor het eerst
genoemd in een bevestigingsprivile
ge voor Sint Baafsabdij bij Gent
976. Het eiland heet dan Brumsdaie.
Tot ongeveer 1200 wordt het eiland
alleen genoemd in overzichten van
bezittingen van de Sint Baafsabdij
bij Gent en van de abdij van Ech-
ternach. In die tijd lagen ten zuid
westen van Zuid-Beveland 3 eiland
jes, n.l. Baarland, Oudelande en
Borssele, die na een aaneendijkmg
omstreeks 1280 werden samengevat
onder de naam Borssele. Deze ten
toonstelling beperkt zich tot West-
Borssele, of Borssele bewesten de
vijf zoden. Dit eiland bestond oor
spronkelijk uit één parochie n.l.
Monster, dat voor het eerst wordt
genoemd in 1216.
Ai in 1267 zijn er vier parochies
bijgekomen n.l. Oostkerke, Westker-
ke, St.-Catherinenkerke en Te wijk
en in 1553 werd de laatste parochie
gesticht door enkele heren van
Borssele, n.l. Wolpersdorp. De am
bachten in dit gebied waren in 1331
verdeeld tussen Jan van Beaumont
(de broer van graaf Willem III van
Holland, die in 1315 al de bezittin
gen van Floris van Borssele had
gekregen) 47%; leden van het ge
slacht van Borssele 44% en twee
plaatselijke heren, die als ambachts
heer in 9% van dit gebied de macht
uitoefenden. In 1407 behoort alle
ambacht aan twee heren uit het
geslacht van Borssele, in 1415 aan
één en in 1417 wordt Borssele een
hoge heerlijkheid, die ongesplitst de
oudste zoon zou toekomen. Toen
Philips van Borssele in 1431 stierf
waren er echter geen zonen. In 1434
schonk Jacoba van Beieren de hoge
heerlijkheid aan Frank van Borsse
le, heer van Sint Maartensdijk, haar
echtgenoot, die in 1453 het recht
kreeg om bij testament over Borsse
le te beschikken. Bij zijn dood in
1470 vermaakte hij de heerlijkheid
aan zijn achterneef Jasper van Cu-
lemborg en via hem komt Borssele
aan het Zuidnederlandse geslacht
van Lalaing. Het eiland was ver
deeld in evenveel waterschappen als
parochies. Toen echter in 1375 alle 6
parochies overstroomden en men
door onderlinge verdeeldheid niet
tot bedijking kon komen, heeft de
grootste ambachtsheer, Jan van
Bloys, de kleinzoon van Jan van
Beaumont, de zes waterschappen tot
één verenigd en kon de bedijking in
1377 plaatshebben. Het land had de
eeuwen door veel te lijden van dijk
breuken. Vaak ook moest door een
inlaagdijk land worden buitenge-
dijkt. In 1431 was het land nog
bijna 2500 hectare groot, in 1525
was de grootte 2000 hectare. In het
tentoongestelde kerkboek van Mon
ster is een schenkingsakte afge
schreven waaruit blijkt, dat in 1528
vrees bestond voor het verdrinken
van alle 6 parochies. De grote St.-
Fefixvloed op 5 november 1530
maakt een eind aan het oude Bors
sele.
Volgens de legende stamt dit ge
slacht af van Lupolt van Swaben,
getrouwd met een prinses van Hon
garije, wier kleinzoon, ook Lupolt
geheten, in 868 de Noormannen uit
Walcheren had verjaagd en als belo
ning het eiland Borssele geschonken
kreeg. De eerste keer dat een telg
uit het geslacht van Borssele ver
meld wordt is in 1243, als de Hol
landse graaf voorrechten verleent
aan kooplieden uit Lübeck en uit
Hamburg. Nicolaas, heer van Bors
sele is daarbij getuige van de graaf.
Zijn beide kleinzonen behoorden
reeds tot de machtigste heren in
Zeeland. Floris, uit de oudste tak
was heer van Borssele, Goes en
Kloetinge. Bij de strijd om de op
volging van de graven uit het Hol
landse huis koos hij de Vlaamse
zijde, wat hem noodlottig werd. Hij
en zijn nakomelingen weken uit
naar Vlaanderen, waar de oudste tak
omstreeks 1375 zou zijn uitgestor
ven.
Zijn neef Wolfert was heer van
Veere en Zandenburg vlak bij Veere.
Ook hij koos aanvankelijk partij
voor de Vlamingpn. Maar na de
dood van graaf Floris V werd hij de
belangrijkste adviseur van diens
zoon Jan I. Hij was de machtigste
man in Holland en Zeeland, werd be
leend met Woerden, Beverwijk en Ou
dewater, en gaf Rotterdam namens de
graaf stadsrechten. De stad Rotter
dam geeft als herinnering hieraan
de zilveren penning „Wolfert van
Borssele" aan verdienstelijke men
sen. Op 1 augustus 1299 werd de bij
het volk gehate Wolfert van Borsse
le in Delft bij een oproer uit het
raam gesmeten en vermoord. Zijn
zonen moesten hun invloed tot Zee
land beperken maar konden zich
daar dan ook ten volle handhaven.
Wolfert was stamvader van een
viertal belangrijke takken n.l. de
tak van de heren van Veere, die van
de heren van Brigdamme, van Sint-
Maartensdijk en van Ellewoutsdijk
en mogelijk van der Hooghe. De
oudste tak van de heren van Kort-
gene stamde af van WoLferts broer
Raes, terwijl de jongere tak Kortge-
ne gesproten is uit een bastaardzoon
van Frank van Borssele, heer van
St. Maartensdijk. Andere bastaard
takken waren de heren van Latrida-
le, een huis in Veere, en Schellacht,
van Spreeuwesteijn, bij Brielle en
van Cleeuwendamme, een gehucht
op het eiland Borssele.
Bastaardkinderen kwamen bij het
geslacht van Borssele zeer veel voor.
Vaak werden buitenechtelijke kin
deren geestelijken en bij de Van
Borsseles hadden ze dat ambt vaak
in Kerken, waaraan een goed inko
men vastzat, zoals Zandenburg en
Souburg. Zo volgde in 1455 Jacob,
bastaard van Adriaan van Borssele,
de vicaris in Oost-Souburg, Jacob,
bastaard van Floris van Borssele op.
OPLAGE 32.500 EX.
Verschijnt wekelijks gratis huis aan huis op Walcheren en In Breskens.
ADMINISTRATIE
N.V. Uitgevers Mij. De Stem.
Breda, Reigerstraat 16
Telefoon 01600 - 22341
°ostgiro: 1114111
Bank Alg. Bank Ned. N.V„
Breda
Ned. Credietbank N.V.
Breda
Druk: Toezending techn. mat n.v.
telefoon 01155 - 2320.
ADVERTENTIE-EXPL.
J. van der Hoeven, Vlissingen,
Spuiplein 94
Telefoon 01184 - 6830
REDAKT1E j
Mevr. B. F. Mulder-Kenter.
Vlissingen. M. Hobbemalaan 38
Telefoon 01184 - 7778
Rotadruk Axel, Nassaustraat 3,
Vijftien jaar later trouwde deze Ja
cob Adriaanszoon van Borssele eo
werd zo stamvader van de Heren
van Cleeuwendamme. Grote figuren
zijn geweest: Henarik van Borssele,
overleden 1474, heer van Veere,
Vlissingen, Westkapelle, Domburg,
Brouwershaven, etc., ridder in de
orde van het gulden vlies. Hij was
admiraal-generaal in Franse dienst
en kocht het graafschap Grandpré in
de Champagne. Zijn zoon Wolfert VI
van Borssele, die huwde met Maria
Stuart, dochter van Koning Jacob 1
van Schotland, kreeg als bruidsschat
het graafschap Bochan in Schotland.
Ook hij was admiraal-generaal en
wel van Artois, Boulenois, Holland,
Zeeland en Friesland. Diens dochter
Anna trouwde met Philips van
Bourgondië, bastaardkleinzoon van
Philips de Goede, waardoor Veere en
de overige bezittingen aan de fami
lie van Bourgondië kwamen. Philips
van Borssele, neer van Borssele en
van Kortgene, die zijn heerlijkheid
Borssele tot een hoge heerlijkheid
gemaakt zag worden, was samen
met zijn achterneven Floris van
Borssele, heer van Souburg en
Frank van Borssele, heer van Sint-
Maartensdijk en van Zuilen in 1431
gouverneur van Holland en Zeeland.
Adriaan van Borssele, heer van
Brigdamme huwde Anna, bastaard
dochter van Philips de Goede. Erfge
namen van de vrouw van Brigdam
me en van Ravestein waren naar
broers Boudewijn en Philips. Dok
de Brigdamse goederen kwamen aan
het huis van Bourgondië.
En tenslotte Frank van Borssele,
die in 1434 heimelijk trouwde met
gravin Jacoba van Beieren, en de
hoop had Holland, Zeeland en Hene
gouwen te redden uit de handen van
Philips de Goede. Hij werd spoedig
weduwnaar en moest genoegen ne
men met het graafschap Oostervant
in Henegouwen. Van zijn zuster
Aliënora stamt af Philips Willem
van Oranje-Nassau, die in 1559 Sint-
Maartensdijk, Scherpenisse en Cort-
gene erfde. De rol die het geslacht
van Borssele in Zeeland speelde,
werd na 1500 overgenomen door ge
slachten als van Bourgondië en van
IJsselstein en na 1560 door het ge
slacht van Oranje-Nassau. De van
Borsseles waren dan ook op één
bastaardtak (in Brouwershaven) na
uitgestorven. Zo leek het tenminste.
Een Middelburgs geslacht Van der
Hooghe, eigenaren van het huis Ter
Hooghe, vlak bij Middelburg, steeg
geleidelijk in belangrijkheid tot in
1596 Pieter van der Hooghe repre
sentant werd van Prins Philips Wil
lem als eerste edele van Zeeland, en
rentmeester bewester Schelde. Zijn
zoon en later zijn achterneef noem
den zich van Borssele van der Hoo
ghe en beweerden af te stammen van
de heren van Borssele. Helaas kon
den ze het niet bewijzen. Om dit
gebrek aan bewijs op te heffen,
werden oude oorkonden vervalst en
werd het oude wapen der van Bors
seles aangenomen. Ook bij dit ge
slacht verdween de katholieke oud
ste tak naar België, waar de enige
baron van Borssele van dor Hooghe
in 1829 kinderloos stierf. De protes
tantse tak splitste zich in de heren
van Borssele, uitgestorven in 1837
en de heren van Geldermalsen en
later ook van Borssele, uitgestorven
in 1917.
Nadat in 1530 het eiland Borssele
verdronken was werd in 1532 welis
waar een nieuwe dijk gelegd maar
nog hetzelfde jaar verdween ook
deze in een zware stormvloed. Door
geldgebrek bij de ambachtsheer en
bij de ingelanden bleef dit zo tot
1615, toen de stad Goes de heerlijk
heid Borssele kocht. Nog datzelfde
jaar kreeg Goes vergunning om te
bedijken. Hiertegen protesteerde
prini Maurits die sinds 1597 een
optie had op het bedijkingsoctrooi.
De kwestie sleepte tot 1620 ioen
Goes Maurits rechten afkocht. In
middels was Borssele in 1616 be
dijkt en het dorp Monster op de
oude plaats hersticht. De Wester-
schelde bleef en blijft nu nog een
gevaar voor de calamiteuze polder
Borssele. De stad Goes was dan ook
blij, dat in 1750 een koper zich
aanmeldde. Jan van Borssele van
der Hooghe, eerste edele van Zee
land kocht het. Borssele bleef in
zijn geslacht tot in 1904 het ambacht
geërfd werd door de burgerlijke ge
meente Borssele, de hervormde ge
meente en de hervormde diaconie
aldaar. Bij de gemeentelijke herin
deling van Zuid-Beveland werd de
gemeente Borssele aanzienlijk uitge
breid.
Voor de toekomst van Groot-Bor-
sele en ook voor het oude dorp is de
grootscheeps opgezette industriali
satie in het Zuid-Sloe die direct
mogelijk werd door de in 1871 ge
legde Sloedam van eminent be
lang. Voor deze tentoonstelling werd
ook een beroep gedaan op andere
musea en particulieren. Veel komt
uit het eigen archief.
Mocht u de tentoonstelling „Van
Centrale Kern tot Kerncentrale" ge
slacht en land van Borssele willen
bekijken dan heeft u gratis toegang
tot het Rijksarchief, St.-Pieterstraat
38 te Middelburg. Wilt u alles tot in
de puntjes weten dan raden wij u
aan het archief op donderdagmiddag
te bezoeken, dan vindt een rondlei
ding plaats om 2, 3 en 4 uur. \oor
groepen kan natuurlijk een andere
afspraak gemaakt worden. De ten
toonstelling is geopend van maandag
tot en met vrijdag van 9.30 tot 12.30
uur en 13.30 tot 17.30 uur en op
zaterdag van 9.30 tot 12.30 uur. Tot
28 augustus.
LET OP DE ADVERTENTIE ELDERS IN DIT BLAD
Naakt is nog steeds nieuws
hoor. Naakte feiten zijn dat
dan. Zo was een van de schil
derijen, die in een kerk in
Aardenburg werden tentoonge
steld, te bloot volgens de kerk
voogdij. En het was nog wel
een Eva. Nooit van gehoord, dat
die al kleren aanhad. Nou ja, in
ieder geval is het in Aarden
burg wet zo erg als in Kreta
waar een wulpse Griekse scho
ne vijj en een half jaar het
gevang ingaat omdat ze op het
strand een zogenaamd topless
oftewel toploos (en dat was
die juffrouw natuurlijk bepaald
niet) badpak aanhand. Maar la
ten we het liever ergens anders
over hebben. Over de Belgen
bijvoorbeeld. Die zijn er niet zo
best aan toe volgens het week
blad Schuttevaer. Het blad
vindt dat de Zeeuwen alle kans
op inspraak krijgen maar dat in
België Jef met de pet er niet
aan te pas komt. Die mag men
sen kiezen en daarna zijn mond
houden. Triest als al het gepro-
testeer niets uithaalt. In ieder
geval hebben onze zuiderburen
toch wel iets vrolijks beleefd.
Tijdens hun nationale feestdag
kwamen zij in groten getale
naar Zeeland waar zij er lustig
op los winkelden. De feest-,
sex- en zzepierenwinkel in
Goes bijvoorbeeld kreeg veel
belangstelling. Toch is dat niet
het enige waar onze Belgische
vrienden zich voor interesseren.
Neem nu bijvoorbeeld de heer
M. Koopman uit Knokke, die zich
nu 72 jaar oud nog heel
•vat kon herinneren over de ge
bruiken rond het Mariaput je
(ook wel Vrouweputje ge
noemd) bij Baarsdorp en 's
Heer Hendrikskinderen. Vroe
ger trok men daar ter bede
vaart, zo wist hij te vertellen.
Tegenwoordig hebben we hier
een andere trek. Van schildpad
den. „Wilde schilpadden", vol
gens jeugdige Zeeuwtjes. In
Goes zijn er al heel wat gevon
den en waar ze vandaan komen
weet niemand. Of zouden va
kantiegangers de verzorging
van hun schildpad te veel moei
te vinden en daarom maar net
zo met dit huisdier doen als
met hun hond? Gewoon uit de
auto zetten. Hondse behande
ling, als u hei mij vraagt. Tja,
die vakantie weet wat. De PTT
heeft het er ook maar druk
mee. Daar worden ze bedolven
onder de vakantiekaarten. Zo'n
posU. 'jman moet toch wel eens
in .'z verleiding komen om te
zeggen: „De groeten met je
groeten!". Veel groeten, d'Oester.
Winkelen in Vlissingen en dan
gefotografeerd worden door de
Scheldebode-fotograaf heeft plezieri
ge consequenties. Als de dame in
het kringetje zich zaterdag meldt
aan ons kantoor, Spuiplein 94 kan ze
het bewijsmateriaal in ontvangst ne
men en een tocht langs onderstaande
winkeliers maken om er de prijzen
in ontvangst te nemen.
De gulle gevers zijn van deze
week: Banketbakkerij Faber, Bad
huisstraat 28, de bekende kwaliteits
taart, Slagerij De Vries, Walstraat
46, een pond biefstuk. Vishandel
Frans de Muijnck, Oude Markt 11,
een kilo gebakken vis uit de zafer-
dagreclame. Drogisterij Luitwieler,
Lange Zelke 50, luxe flacon bad-
schuim. Foto De Grave, Walstraat
74, waardebon van f2,50 voor foto
artikelen. Kledingbokser, Lange Zel
ke 2u, stropdas. Optiek Tilroe, Wal
straat 81, kamerthermometer. Sport-
huis Roovers, Walstraat 80, een
knipkaart Fabeltjeskrant. Boutique
La Perruque, Walstraat 129, een
pruikenborstel. De Wijnkelder, Wal
straat 104, een fles rode Mistella.
Smith Kaas. Marktkraam, pond kaas
naar keuze. Fabro n,v„ Domburgs
Schuitvlot 3, Middelburg, platenbon
ter waarde van f 5,-. De Drie Ton
netjes, St.-'acobsstraat 4, koffie met
gebak voor twee personen. Slagerij
D. Oosterom, Walstraat 100 300
gram vleeswaren. Snackbar Remco,
winkelcentru.n Paauwenhof, een
Okay ijstaart t.w.v. f 4,-. 't Goudop-
pertje, Walstraat, waardebon f 5,-.
Potterie Jaap, St.-Jacobsstraat 33,
Vlissingen, waardebon f 5,-. Midget-
golfbaan Delta, Burgemeester Woel-
derlaan, Vlissingen, met gratis ronde
plus 'ïoffie en Viola, Lange Voorstr.
47 in Goes een Falke fantasiepanty
t.w.v. f 10.95.
PAUL KRUGERSTRAAT 59 -TEL. 2733-VLIS5I NOEM