De Zeeuwse boerderij als
monument en als bedrijf
Modern Spaans toneel
Middelburg went
al, aan „de zak"
Parkeerproblemen in
Middelburg
Interkerkelijk
gemengd koor „Zuid
Tentoonstel ling in het Rijksarchief in Zeeland
St. Pieterstr. 38 Middelburgnog t/m 13 febr. 1971
Bijna 200
miljoen auto's
Het Scheldebodekringetje
Verdienstelijk
amateur
dirigent
gashaarden
Zeeuws- 1 aan deren
De Bevelanden
gasfornuizen
warmtecentrum
Walcheren
Schouwen-Duiveland
Tholen en
St.-Philipsland
Koop en Pacht
Overlieidsbemoeiïngen
DË1
RUITER
de scheldebode
Nieuws- en Advertentieblad voor GEHEEL WALCHEREN EN BRESKENS
De Scheldebode wordt donderdags verspreid huis aan huis in: Middelburg, Vlissingen, Oost- en West-Souburg, Koudekerke, Biggekerke, Meliskerke, Zoutelande, Westkapelle, Aagtekerke, Domburg, Oostkapelle, Grijpskerke, Serooskerke, Vrouwenoolde G
ke, Arnemuiden, Nieuw- en St. Joosland, Ritthem en Breskens P° 'i apinge, Veere,
22e jaargang no. 4
Donderdag 28 januari 1971
Uitgeefster:
VAN DER HOEVEN ZONEN C.V.
Spuiplein 94, Vlissiiigen, tel. 01184-6830
lid van de Ned. Huis-aan-Huisbladpers
Totale oplaag: 32.000 exemplaren
St. Laurens, Kleverskerke,
Hoewel ons land erg klein is, is
de verscheidenheid in velerlei op
zicht erg groot. Zo ook bij de bouw
vorm van boerderijen. Per provincie
en vaak zelfs per gedeelte van een
provincie zijn boerderijen verschil
lend gebouwd. Zelfs in Zeeland zijn
drie verschillende boerderijtypen.
Dit is echter slechts schijn: het zijn
drie vormen van één type. Zowel bij
de boerderijen in Zeeuwsch-Vlaan-
deren, als op de Zeeuwse eilanden
en zelfs bij de Schouwse stolp is het
principe van de indeling gelijk, nl.
een deel of dorsvloer op de lengte
richting van het gebouw. Maar toch
zijn er verschillen. Deze verschillen
zijn historisch gegroeid.
Vroeger bouwde men houten schu
ren met stro-daken, die ook nu nog
het Zeeuwse landschap sieren. Deze
materialen zijn goed brandbaar, re
den waarom in 1736 door de Staten
van Zeeland werd gewaarschuwd te
gen het roken in schuren. Later
werden de huizen veelal in steen
opgetrokken. Dit gebeurde dan met
gele IJsselsienen. Ook gebruikte
men Woerdense pannen, Moskovi
sche sparren en Dordtse kalk. Veel
bouwmaterialen moesten dus van
heinde en ver naar Zeeland worden
vervoerd. Hierdoor en door de hoge
re arbeidslonen, met name in
Zeeuwsch-Vlaanderen, zag het colle
ge 's lands van den Vrije van Sluis
zich in 1733 genoodzaakt een re
kest in te dienen, bij de Staten
Generaal óm een verzoek van Salz-
burgse emigranten om grotere hui
zen5, af te wijzen.
Hier komt heUouA&e, nog bekende
!^Jë""fn Zeelartmw'flW; da: overefrr-^
komt met 'langgevelboerderijen in
West-Vlaanderen. De schuur en het
woongedeelte zijn in de lengte aan
elkaar gebouwd en gescheiden door
een stenen muur waarin geen deur
zit. De deeldeuren of mendeuren
steken boven de dakrand uit, waar
door het strooien dak over de deu
ren golft.
In een later stadium wordt het
woonhuis van de schuur gescheiden
om het risico van brand te beperken
en om de ratten buitenshuis te hou
den. Vooral in Oost-Vlaanderen
groepeerde men de schuur, het
woonhuis, het wagenhuis en de bak-
keet (of zomerhuis) verspreid over
het erf.
Hier treft men de grootste hofste
den aan met kolossale schuren en
soms wel vier dwarsdelen. Op
Noord-Beveland waren veel hofste
den eigendom van de Prins van
Oranje. Op Zuid-Beveland schijnt
vroeger een verschil in beschilde
ring tussen schuren van katholieke
boeren en van protestantse boeren
geweest te zijn. De schuren van
katholieke boeren waren geheel
zwart geteerd, -maar die van protes
tantse boeren hadden langs de deel
deuren en c.m het klinket (het klei-
ne deurtje in de deeldeur, waardoor
de boer naar binnen kon zonder de
zware deeldeuren te openen) wit
geschilderde randen. Dit verschijn
sel kwam vrceiger ook voor in Hul
ster-ambacht (veel katholieke boe
ren) en in Axeler-ambacht (veel
protestantse boeren). In het uiterste
oosten van Zuid-Beveland komt hier
en daar een boerderij voor van een
ander type, nl. het Vlaamse-schuur-
type. Deze bouwwijze is via West-
Brabant uit Vlaanderen afkomstig
en vindt zijn oorsprong in de
Vlaamse kloostersohuren. Deze schu
ren hadden de deel langs één van de
houten wanden, een langsdeel.
kookplaten
geysers
koelkasten
verkoop:
bellamypark 22
vlissingen, tel. 2954
Op Walcheren waren de boerderij
en klein als gevolg van de geringe
mogelijkheden van de landbouw.
Daarvoor was het land te drassig.
Waar landbouw wel mogelijk was,
ontstond vanuit het oudere smalle
type een naar ééte kant uitgebreide
boerenschuur. Dji uitbouw had een
stenen muur, diwveel langer was
_tfan de Jïöütarf 'ImV langs de andere
zijde. Na de veepest van 1744-5 gin
gen de boeren veel weiland scheuren,
waardoor de sohuren groter moesten
worden om de oogst te kunnen ber
gen. De vele adellijke huizen op
Walcheren hadden ook schuren op
hun terrein bv. het verdwenen huis
Waterlooswerve bij Aagtekerke.
Ook een zgn. herenkamer kwam
soms voor op een boerderij.
Ook op Midden-Schouwen was het
land erg drassig. In de winter wer
den om de boerderijen dammetjes
aangelegd om tenminste op het erf
droge voeten -te houden. Op Schou
wen ontstond zo een geheel eigen
soort boerderij: de Schouwse stolp,
waarbij alles onder één tentdak (of
afgeknot tentdak) zat. De stolp is
ontstaan door inkrimping van het
algemeen gangbare Zeeuwse-schuur-
type. Helaas zijn de beide laatste
stolpen in februari 1953 vernield.
Sinds in de vorige eeuw de bema
ling veel beter werd, kon men gro
tere schuren gaan bouwen en zo
verschijnt sinds plm. 1880 ook op
Schouwen het nieuwere Zeeuwse ty
pe. Elders op Schouwen-Duiveland,
waar het minder drassig was, komen
nog oudere boerderijen voor. (bv.
Dreischor).
Op Tholen trekken sommige boe
renwoningen de aandacht door op
merkelijke details. In St. Annaland.
staat de hoeve „Nooitgedacht" met
een trapgevel. In St. Maartensdijk
de hoeve „Reygersburg", waarvan
zelfs de bakkeet ovale vensters
heeft. Op St. Bhilipsland en ook op
Tholen komt het type van de
Vlaamse-schuur met zijn langsdeel
voor.
Vanaf de vroegste tijden werden
boerderijen gekocht en verkocht,
verpacht en gepacht. Reeds in de
oudste nog overgeleverde keur van
Floris de Voogd van ongeveer
1257 is een bepaling opgenomen
over ihet recht van naasting bij de
verkoop van hofsteden en landerij
en. De oudste transiportacten in het
archief dateren van ongeveer 1360.
Een aantal koop- en pachtcontrac-
ten geven een beeld van het juri
disch handelen van de boer door de
eeuwen heen.
In 1843 werd de Maatschappij tot
bevordering van Landbouw en Vee
teelt in Zeelanld opgericht. Het doel
van deze Maatschappij werd o.a.
verwezenlijkt door grote landbouw
tentoonstellingen. Big dergelijke ten
toonstellingen ontbrak het diner
niet.
Tot de Franse tijd waren de boe
ren veelal .tot herendienst verplicht.
Soms weigerde een boer deze dienst
te verrichten. In één geval werd hij
door hst gerecht veroordeeld om
zijn plicht te doen en de kosten van
het proces te betalen.
In de Franse tijd en ook tijdens
de laatste bezetting werden de land
bouwers verplicht koolzaad te ver
bouwen. Ook overigens waren de
regels voor de landman in deze pe
riodes strak.
In de periode 1940-45 werd bo
vendien veel land geïnundeerd, wat
voor de landbouw nare, zoute gevol
gen had.
Uw bruilof! in
HET STRANDHOTEL
een gezellige receptie,
hei diner in
„DE PUT"
en de bruidskamer
GRATIS
Amateuristisch, dodelijk ernstig,
boeiend, knudde, pretentieus, ver
rassend. Met deze woorden gaven
diverse kunstcritici dezer dagen hun
mening weer in de verschillende
landelijke dagbladen, na het zien
van het mime-spel „Joc" in het
Nederlands vertaald met „Spelle
tjes" en voor het voetlicht gebracht
door de Spaanse toneelgroep Els-
Joglars. Plaats van uitvoering was
de bakermat van het hedendaags
toneel: het Mickery theater in Loe-
nersloot. Op hun tournee langs de
Nederlandse theaters treden de Els-
Joglara wat in onze moedertaal
jongleurs betekent, zaterdag 30 ja
nuari op in de schouwburg te Mid
delburg onder auspiciën van de
Zeeuwse Volksuniversiteit.
De Els-Joglars komen voort uit
een theaterinstituut in Barcelona,
dat door henzelf gedurende hun 3-
jarig bestaan werd opgericht. De
meest uiteenlopende technieken van
het toneelspel worden hier de veelal
jongere leerlingen, bijgebracht. Het
uitgangspunt van Els-Joglars blijft
echter de mime, de woordloze" uit
drukkingsbeweging, waarop het -pro
gramma Joc is gebaseerd. Het be
rust op het meest eenvoudige toneel
dat zich laat denken, maar als wij
een der vele critici mogen volgen,
dan gaat hen- dit zo goed af, dat de
voorstelling, slechts oppervlakkig
bezien, reeds bijzonder amusant is.
Achter deze humoristische facade
blijkt echter bij een wat diepere
beschouwing, een uiterst doeltref
fende en venijnige spot schuil te
gaan.
Er wordt vrij hard tegen voorna
melijk Spaanse schenen geschopt.
Mogelijk nog lang niet hard genoeg
naar de zin van extreem-links den-
kene Nederlanders, maar toch wel
zodanig, dat men zich erover zal
verbazen, dat dit in het huidige
Spanje allemaal nog mag. Hun op
treden in de Middelburgse Schouw
burg, waarbij Els-Joglars slechts ge
bruik maakt van een vrij klein en
schuin oplopend podium, lijkt een
goede gelegenheid kennis te maken
met een der facetten van het heden
daags toneel.
Dinsdagavond 19 januari ging in
de „Buitenhovenschool" in Middel
burg-Zuid van start het Interkerke
lijk gemengd koor „Zuid".
De voorzitter dhr. Duinick heette
in zijn openingswoord allen welkom
en in het bijzonder mevrouw De
Boer uit Souburg, die als dirigente
voor dit koor is aangetrokken.
Het gemengd koor stelt zich als
doel, medewerking te verlenen ter
opluistering bij kerkdiensten van de
verschillende kerkgenootschappen,
en tevens bezoeken van div. bejaar
dentehuizen.
De aula der Prot. Chr. School in
Dauwendaele „Buitenhoven" werd
door het bestuur dezer scholenge
meenschap welwillend voor repetitie
afgestaan.
Door de diaconie der Hervormde
Gemeente van Middelburg werd aan
het koor een orgel beschikbaar ge
steld. Na te hebben geconstateerd
dat de opkomst van de dames groot
en bij de heren op deze eerste
repetiitieavonri nog klein was, is de
dirigente gestart met de repetities,
die elke dinsdagavond daar plaats
zullen vinden.
Volgens berekeningen vsn Good-
Year zal het aantal geregistreerde
personenauto's dit jaar in de gehele
wereld toenemen met 10,2 miljoen.
Men verwacht dat 1971 een totaal
van meer dan 190,5 miljoen geregi-
treerde wagens te zen zali geven.
In 1969 bedroeg het wereldtotaal
180.3 miljoen.
.„MkILkboer, één melk, één yo
ghurt en toen zakken," kan men in
Middelburg aan menige huisdeur ho
ren zeggen. Voor een vreemdeling
geheimtaal, voor een Middelburger
alledaagse conversatie. Zo is het ook
gewoon geworden, dat mensen el
kaar vragen: „Heb je de zak al
buiten gezet?"
„De Zak" heeft Middelburg stor
menderhand veroverd. Sinds 1 janu
ari deponeert men zijn huisvuil niet
meer rechtstreeks in de vuilnisem
mer, doch in de plastic vuilniszak,
die aan bosjes van tien door.... de
melksiijters worden verkocht.
Het vuilnis ophalen in Middelburg
verloopt nu sneller, hygiënischer en
geruislozer dan ooit met de zinken
vuilnisemmers het geval was. Men
heeft één nadeel moeten accepteren
en dat is, dat het huisvuil voortaan
maar éénmaal per week wordt opge
haald inplaats van tweemaal. Maar
winst is dam weer, dat er éénmaal
per maand gratis en voor niets grof
huisvuil wordt opgehaald. Het aantal
vuilniszakken dat men aan de stoep
rand plaatst komt er niet op aan.
De sterke heren van de gemeente
reiniging nemen alles mee wat zij
zien. Mits gewaarmerkt met ge
meentestempel.
Dat laatste was een tegenvaller
voor de geestdriftige huisvrouwen,
die in december al op eigen houtje
plastic zakken hadden aangeschaft,
zonder te weten dat zij die dingen
bij de melkslijter moesten kopen.
De „vrije" oftewel „witte" zakken
missen het gemeentéslëmpel, dat de
melkslijterszakken wél hebben.
En wat gebeurt er met een non
chalant buitengezette vuilnisbak?,
vragen sommige Middelburgers zich
af. Het antwoord is afdoende: die
gaan als „grof huisvuil" de vuilnis
wagen in.
Want de zinken vuilnisemmer is
bezig antiek .te worden.
ÊÊÊÊÊËÊÈÊÊtl m
Zoveel nieuwe deelnemers aan het Schelaebodekringetje waren er deze
week niet. Elke week met 3 vooruit dat is misschien wat veel van
het goede. Maar slagerij D. Oosterom Walstraat 100 in Vlissingen voegt toch
maar weer gedurende de maand februari 300 gram vleeswaren aan „de hcom
van overvloed" toe.
Dat ze in Middelburg het Scheldebodekringetje ook al ontdekt hebben
bleek uit het feit dat de winnaar van deze week de heer en mevr. J. de Plaa
uit de Landluststraat 33 te Middelburg waren. Ze ontdekten het in hun
„eigen" Scheldebode, die ze nu ook wekelijks thuis krijgen. Je zult dan in
de zomer ergens op een tennisbaan een wedstrijd doen en mid-winter in
het Scheldebodekringetje staan. Als onze sportman cp Walcheren woont of
in Breskens dan zal hij het zelf wel ontdekken. Anders zullen zijn sport
vrienden hem wel verwittigen. Hij kan dan zaterdag zijn bewijsmateriaal
aan ons bureau Spuiplein 94 te Vlissingen afhalen. Misschien zit er wel een
rondje voor zijn club in. Alvast, wat ons betreft smakelijk gebruik.
De steeds langer wordende lijst is deze week:
Banketbakkerij Faber, Badhuisstraat 28, de bekende kwaliteits-taart; Slagerij
De Vries, WaMraaJt 46, een pond biefstuk; Vishandel Frans de Muijnck,
Oude Markt 11, een kilo gebakken vis uit de zaterdag-reclame; Drogisterij
Luibwieler, Lange Zelke 50, luxe flacon badschuim; Foto de Grave. Walstraat
74, waardebon van f 2,50 voor foto-artikelen; Jo Fibbe, Walstraat 29, lederen
huishoudbeurs; De Kledingbokser, Lange Zelke 26, stropdas; Optiek Tilroe,
Walstraat 81, kamerthermometer; Sporthuis Roovers, Walstraat 80, een knip-
plaat Fabeltjeskrant; Boutique La Perruque, Walstraat 129, een pruiken
borstel; De Wijnkelder, Walstraat 104, een fles Rode Mistella; Kaashuis
Smith, Marktkraam, pond kaas naar keuze; Discobar Firma Kloosterman,
hoek Lange Zelke, grammofoonplaat van f 4,50; Co-op Distilette, Van Dis-
hoecks-traat 40, fles fijne cognac; Fabro N.V., Domivurgs Schuitvlot 3, Middel
burg, 1 piatenlbon ter waarde van f 5,-; De drie Tonnetjes, St.-Jacobstraat 4,
koffie met gebak voor 2 personen* Friture Neptune, Walstraat 79, heerlijke
gegrilde kip; Slagerij D. Oosterom, Walstraat 100, 300 gram vleeswaren.
Voor uw
BOEKEN of POSTPAPIER
Voor uw
TIJDSCHRIFTEN of VULPENNEN
Voor heel veel keus
'N BOEKHANDEL
en
'N KANTOORBOEKHANDEL
onder één dak.
BOEKHANDEL
PAUL KRUGERSTHAATM TEL.2T33 VlISSIHOEN
„Met de komst van het betaalde
parkeren in de binnenstad van Mid
delburg, heeft men getracht de
grendel op de voordeur te schuiven,
maar daarbij de achterdeur per on
geluk wagenwijd opengezet". Deze
en andere beeldspraken klinken nog
wel eens op uit de mond van som
mige middenstanders en andere be
woners van de vede straten en
straatjes, pittoresk gelegen rond het
grote centrale plein; de Markt.
Kon men enkele jaren geleden op
een gewone doordeweekse winter
dag (met uitzondering van de don
derdag), zijn auto gemakkelijk in
een dezer straten kwijt, thans blijkt
dat er bijna de gehele dag naarstig
wordt gezoaht, naar niet al te ver
van het doel verwijderde parkeer-
plaatsjes.
Begrijpelijke financiële redenen
van hen, die bij gebrek aan een
frequent openbaar vervoer, in de
wintermaanden noodgedwongen per
auto uit de steeds verder weg liggen
de buitenwijken naar hun werk in
de binnenstad ijlen, hebben ervoor
gezorgd, dat de Markt doorgaans
slechts er kele tientallen auto's her
bergt, terwijl de omliggende vrije
parkeerruimten en de straten in de
omgeving uitpuilen van de vehikels,
die hier, meestal voor langere tijd,
worden neergezet.
Ofschoon er langs de stoepranden
van vele smalle straatjes kwistig
met gele verf is gestoeid, zien de
plaatselijke neringdoenden en bewo
ners, overigens met alle begrip voor
de moeilijke situatie, met lede ogen
aan, dat dit parkeerverbod in ruime
mate aan de laais wordt gelapt. Het
afsluiten voor alle verkeer van de
Nieuwe Burg, hoe verkwikkend op
zichzelf ook, heeft eveneens een H
steentije bijgedragen tot de begin
nende chaos.
Op de levensgevaarlijke Varkens-
markt kan men achter twee rijen JÉ,
geparkeerde auto's (waar slechts
ruimte is voor één rij) een blauw
bord met een witte P ontdekken,
met daaronder de restrictie; maxi- Mki jfc
maal één uur. Natuurlijk een dijen-
kletser van de eerste categorie.
Bij het laden en lossen van goede
ren komen de winkeliers nogal eens
in moeilijkheden. De eigen bestelau
to onder handbereik is nog slechts
een vrome wens en een wandeling
van honderd meters of daaromtrent,
met of zonder dozen en pakken, een
dagelijkse terugkerende beslomme
ring.
Het is prijzenswaardig, dat de po
litie, nu de Middelburgers nog „on
der elkaar" zijn, af en toe een oogje
dicht knijpt en niet onmiddellijk
aan de potloodpunt likt. Maar de
binnenstedelingen zien nu reeds met
angst en beven de stroom vakantie
gangers op zich afkomen, waarvan
velen zich, in de ter plaatse aanwe
zige hotels en pensions zullen vesti
gen en naast een plaatsje onder de
zon, ook een plekje voor hun auto
zullen opeisen.
Mogelijk dat er met tijdelijke par-
keervoorzdenimgen enig soelaas zal
worden geboden, ofschoon de pessi
misten ook hier de druppel op de
gloeiende plaat zien verdampen.
Een afdoende remedie tegen dit
welvaartsverschijnsel is er op korte
termijn eenvoudiig niet. Algehele
afsluiting zal onverbiddelijk de
trek naar het Vlissingse industrie
terrein drastisch vergroten. Moge
lijk, dat het gemeentebestuur b.v. in
de periode oktober-april een stapjr
terug zou willen doen en de thans
grotendeels onbenutte Markt weer
voor langparkeerders vrij zou geven,
met uitzondering van de zaterdag.
Blijft slechts voor het zomersei
zoen, de fiets. En waarom ook ei
genlijk niet? Zelfs een zomers re
genbuitje kan een zeer verkwikken
de uitwerking hebben op lichaam en
geest. Het schenkt kalmte en rust
Eigenschappen die men dringend
nodig heeft, als bij wijze van uit
zondering de binnenstad toch per
auto bezocht moet worden. Want
geduld is de komende zomer zulk
een schone zaak.
In het dagelijks leven timmeren
meerdere gewone mensen aan de
weg met de een of andere hobby.
Ditmaal hebben we de schijnwerper
eens gericht op de heer H. Gijsel.
een zeer actief mens op muzikaal
gebied.
m <0*
Van jongs af voelde hij zich aan
getrokken tot de muziek en werd
lid van de Hulater Haimonie. Als
ijverig leerling wist hij in da loop
der jaren zien te ontwikkelen tot
een gevoelig trombone- en euphoni-
um-biazer. Met ledia ogen zagen het
bestuur en de dirigent van genoem
de vereniging hem naar Vliss.ngen
vertrekken, waar hij zich direct bij
de harmonie „St. Caecilia" aansloot.
Naast de blaasmuziek voelde de
heer Gijsel ook veel voor slagwerk
en ging extra lessen nemen bij de
heer Teesink in Den Haag, waar hij
het diploma slagwerk behaalde. Mot
dit diploma kon hij voor 194Ü d.reet
terecht bij de Nationale Reserve als
instructeur en tamboer-ma.tre.
Bij meerdere Zeeuwse drumbands
trad hij op als inst:ucteur o.a. bij
Astro te Souburg, St. Caecilia en
Oranje Nassau in Vlissingen en gaf
lessen in de oude en nieuwe slag
werk-techniek.
In 1960 werd de heer Gijsel diri
gent van de Vlissingse Accordeon
vereniging „Accoideola". In de 10
jaar dat hij dit ambt bekleed., heeft
nij met het A-orkest van gmoen.de
vereniging in binnen- en buitenland
grote muz.kale successen b.naa.d.
Dit was voor ons aanle.ding om
Herman Gijsel van nabij te leien
kennen en hem te vragen naar het
„waarom" en „hoe", cm m zo'n kor
te periode zo'n furore te maken met
een aantal jeugdige accordion^ .en.
Eerlijk en oprecht kwam het ant
woord, dat zijn theoretische kennis
niet zo groot is, maar da. hij meer
naar de praktijk te werk gaat. Voor
al naar andeten luisteren, de ogen
goed de kost geven, daarbij vooral
acht slaan op de wijze van d rigeren
van de vakman, om tenslotte de
opvatting van een muziekt _k naar
eigen gevcel op is jcrige.-en over te
brengen. Dat ait dirigent Gijsel ten
volle is gelukt, getuige de puntsn-
lijsten van de juryleden op de ge-
.houden concoursen. Deze waren vol
lof over het tempo, opvatting en ook
op de wijze van dirigeren, waarvoor
Gijsel enkele malen de dir gen.en-
prijs kreeg toebedeeld.
Het stemt tot blijdschap, da r
mand, naast zijn arbeid, de lust kan
opbrengen, zijn muzikaliteit ou jon
ge mensen over te dragen, dat in
verenigingsverband waardering
vindt.
Mcge he>t Herman Gijsel gegeven
zijn, naast zijn praktijk, zijn theore
tische kennis te verrijken, wat ze
ker niet alleen ten goede za' komen
aan hemzelf, maar ook aan de kwa
liteit van het accordeonoikss: „Ac-
cordeola
