Het oude Reimerswaal
EUROPEES DIPLOMA Y00R ,DE BOSCHPLAAT'
Jferenhof
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZUID-BEVELAND
37STE JAARGANG
No. 22
30 OKTOBER 1970
STETSON
de scheldebode
REDACTEUR ADMINISTRATEUR
J. M. C. VAN DER PEYL - KRUININGEN
MARKT 19 TELEFOON (01130) 1381 GIRO 2 84 25
Abonnementsprijs bij vooruitbetaling ƒ2,15 per kwartaal
Franco per post f 4,40 per halfjaar
Advertentieprijs 1-25 mm f 4,50, verder 18 cent per mm
Excl. 4 B.T.W.
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
In te zenden vóór woensdag 12 uur
Verschijnt des vrijdags
UITGAVE
DRUKKERIJ F. VAN DER PEYL - KRUININGEN N.V.
(Vervolg)
De afkeer van onze voorvaderen van
een orgel in de kerk had zijn wortels in
de middeleeuwen. Een goed Rooms mu
sicus schreef in 1568: „Maer eylacie,
deze Const gelicks meer andere, werdt
huydens daechs grotelick misbruyckt
tot wellustige, scandalose en andere
lichtveerdige liedekens ende danseriën"
Een goede instructie was dus wel op
zijn plaats.
De kerk van Reimerswaal is nooit
rijk geweest, tesamen met de armen was
het bezit maar 121 gemeten.
In de stad stond een klooster van de
Zwarte- of Cellezusters, zij hadden voor
al de plicht de pestlijders te verzorgen.
Buiten de stad stond het klooster van
de Reguliere kanunniken, het Mariën-
hof.
Sinds 1483 had Reimerswaal ook een
rederijkerskamer. De rederijkerskamers
waren zeer populair bij het volk. In
hun toneelstukken hekelden ze allerlei
misstanden en in hun woordgebruik wa
ren ze niet altijd even keurig.
De kamer van Reimerswaal: ,,De drie
Korenbloemskens" won op een „land
juweel" (d.i. een toneelspelers wedstrijd)
in 1496 in Antwerpen de tweede prijs.
Zo'n wedstrijd werd in 1507 in Reimers
waal gehouden.
Een bekend schilder, waarvan nog
werk in de musea aanwezig is, was de
in Zierikzee geboren Marinus de Zeeuw,
ook wel Marinus Claesz. van Reymers-
waele genoemd. In 1475 was hij lid van
het St. Lucasgilde te Antwerpen, daar
na ging hij in Reimerswaal wonen en
later vestigde hij zich in Middelburg,
waar hij meedeed met de Beeldenstorm.
Hij werd met verbanning gestraft en
stierf waarschijnlijk in 1568.
In 1426 kreeg Leuven eén hogeschool.
In de eerste vijfentwintig jaar van zijn
bestaan waren daar veel Zeeuwse stu
denten: 23 uit Middelburg, 15 uit Goes,
14 uit Reimerswaal en 12 uit Wemel-
dinge. Eén der docenten was Laurens
Pietersz. van Reymerswael.
Reimerswaal had 15 gilden. De be
reiding van zout was evenals die van
meekrap, belangrijk. De handel, vooral
in graan, vormde ook een grote bron
van inkomsten, de stad lag aan een
druk vaarwater.
De achteruitgang van Reimerswaal is
1450 begonnen. Er brandden toen 32
zoutketen af, twee derde van de stad
werd in de as gelegd.
In het begin der zestiende eeuw was
de economische toestand in de Neder
landen niet gunstig. De steden moesten
zware oorlogslasten betalen. In tal van
steden kwamen de gilden in opstand.
De belastingen („beden") die de Zeeuw
se steden moesten opbrengen in 1492
waren als volgt: Middelburg 25 Zie
rikzee 25 Reimerswaal 10 Goes
10 Tholen 5 Veere 5 Vlissin-
gen 3
In 1520 verwoestte een grote brand
300 huizen.
Toen kwam 5 november 1530, Sinte-
Felix quaede Saterdach.
We citeren Dresselhuys: „De wind
welke eerst een tijdlang hevig uit het
W. had gewaaid, liep toen om naar het
N.W. en veranderde des morgens tus-
schen 8 en 9 uren in eenen hevigen
storm, die het water met buitengemeene
snelheid rijzen deed. Reeds op den mid
dag, en nog twee uren voor den vollen
vloed, stroomde het water over de stra
ten der steden, en over de kruinen van
sommige dijken. Tegen dien aandrang
waren sommige punten niet bestand.
Nagenoeg ten zelfden tijde werd in het
O. de sluis bij Kreecke weggeslagen en
bezweek ten N. de dijk bij Lodijke. De
ze laatste doorbraak zou welligt in den
beginnen, daar zij nog geene twee ellen
wijdte had, gestopt kunnen worden, doch
de Heer van Lodijke, die voornemens
was met groote kosten eene nieuwe ha
ven te laten delven, weigerde, zegt men,
te laten werken, verklarende: dat de
zee voor hem arbeidde en hij nimmer
spoediger en met minder kosten eene
haven kon verkrijgen, dan op die wijze.
De vloed, eens opening hebbende, maak
te zich al ras meerder ruimte, en vorm
de een gat, hetwelk bij eene breedte
van 30 ellen eene diepte van 40 ellen
had en nog heden ten dage als het gat
van Lodijke bij de zeevarenden bekend
is".
Iedereen die de ramp van 1953 heeft
meegemaakt, zou nu het verhaal verder
kunnen vertellen! Alleen met dit ver
schil, dat het bestuur van de polders in
de middeleeuwen gebrek was georgani
seerd en dat van de dijkgraven weinig
goeds was te vertellen.
Dijkgraaf Adriaen van Reymerswael
stond al zeer slecht bekend. Men be
schikte toen evenmin over de technische
middelen om de ramp te beteugelen,
terwijl een financiële organisatie, zoals
wij die nu kennen, in die tijd ondenk
baar is.
Reimerswaal bleef als een eilandje
nog 100 jaar bestaan. Heer Adriaen van
Reymerswael ging met zijn vrouw Jo
hanna de Glymes in Bergen op Zoom
wonen. Hij stierf in 1534, zij in 1532.
Hun grafzerk is nog te zien in de Herv.
St. Geertruidskerk in Bergen op Zoom.
De ridder en zijn vrouw liggen geknield
voor een bidstoel. Het onderschrift
luidt: Tscheyde deert.
Reimerswaal bleef dus als een klein
eilandje bestaan. Bij de overstroming
van 1551 stond het watér 12 voet hoog
in de kerk. In 1558 woedde er weer een
hevige brand, bij de Allerheiligenvloed
van 1570 moet het ook veel hebben ge
leden. Smeekschriften aan de Staten
hadden geen resultaat. In 1573 werd
Reimerswaal door de Spanjaarden be
legerd. Toen de Watergeuzen geen kans
zagen de stad te houden, hebben ze
eerst geplunderd en toen de stad in
brand gestoken. „Zoo dat de Oorlog vol
eindde 't geen de Waterwoede gespaard
had", zegt Ermerins.
Langzamerhand zijn toen de meer ge
goede bewoners vertrokken.
Van een Beeldenstorm in Reimerswaal
weten we niets. De Reformatie werd in
gevoerd, Christiaan Joes was in 1582 de
eerste predikant.
Nog in 1626 werd door de Staten een
bedrag van 400 pond Vlaas 2400,
om het allemodigste aan de zeewering
te herstellen, geweigerd.
In 1631 werden 4000 Spaanse krijgs
gevangenen in Reimerswaal geïnter
neerd, de laatste inwoners zijn toen naar
Tholen vertrokken.
In 1632 werd besloten om, wat er nog
van de stad over was, ten bate van de
schuldeisers te verkopen.
Smallegange zegt: „Van den gehee-
len boel van deze eertrjts soo blo eyende
Stad wierden gemaakt tnegentig pon
den grooten Vlaams ende drie Schel
lingen, welke onder üe Crediteuren bij
preferentie zijn verdeelt geworden. Soo
dat dese Stad insolvent is gestorven".
Ermerins vertelt: „In de maand Juni
des jaars 1776, begaf ik mij met een
Visschers Hengstschuit van Tholen der-
waards en doorwandelde de Slikken,
waar deze eertijds oude Stad gelegen
was geweest, vond nog veel grondsla
gen van huizen, ook van Stads buiten
muren en torens, kon ook de plaats
waar de kerk had gestaan onderschei
den".
Hij merkt op dat „de voorspoed en
het geluk van het tijdelijke geen Erf
goed is, maar veeltijds haastig voorbij
gaat en snelt na zijn einde".
Moge het de nieuwe gemeente Rei
merswaal goed gaan. En als de grote
plannen in verband met de Oosterschel-
de en daarmee de veranderingen op het
Verdronken Land van Zuid-Beveland
doorgaan, hopen we, dat ons Zeeuwse
land niet alleen welvarender, maar zeer
zeker leefbaarder zal worden.
Een heel oud boek stelt ons de vraag
of wij niet weten dat het leven meer is
dan het voedsel, en het lichaam meer
dan de kleding.
Wemeldinge
C. PHILIPSE
Natuurreservaat van internationale waarde
heeft echter langzaam maar zeker een
verandering ondergaan. Enerzijds is dit
gekomen door afsluiting van de Zuider
zee, anderzijds is het te danken aan de
aanleg van de Stuifdijk, die negen kilo
meter lang het duingebied van „De
Boschplaat" beschermt. Deze, in het be
gin wat schrale dijk ontwikkelde zich al
spoedig tot stevige beschermer van het
achter liggende land door begroeiing
met helm, zeeraket, zandhaver en ander
gewas. Aan de voet van de dijk ont
stond slibvorming, waardoor weer an
dere plantensoorten wortel konden schie
ten.
Ruige landschappen.
Vooral aan de westkant ontstonden
ruige duinlandschappen met typische
benamingen als Loopduin en Paraplu
duin. Duinen met grotendeels naakte,
zondoorstoofde witte flanken, aan de
glooiende west- en zuidwesthellingen be
groeid met een rijke vegetatie aan bunt
gras, havikskruid, rood zwenkgras en
korstmossen. Hierdoor breidde het kleu
renpalet van „De Boschplaat" zich ge
stadig uit tot een fraai spel van grijs-
violet naar zeegroen tegen een bijna
witte achtergrond van zand.
De steilere noordoostelijke hellingen
van de duinen bieden een heel ander
aspect. Donkergroene kraaiheide en eik
varen boven een dek van bladmossen in
variaties van smaragd tot goudgroen.
In de duinvalleien hebben verschillende
orchissoorten een goede voedingsbodem
kunnen vinden, waaronder de moeras-
wespenorchis, de vleeskleurige orchis en
het handekenskruid.
En de flora wordt doorweven met
scheepshistorie door de aanwezigheid
van de cranberry op „De Boschplaat".
De zaden hiervan zijn door een schip
breuk in het midden van de vorige eeuw
op het voormalige eiland terecht geko
men en vormen nu door een rijke oogst
aan grote purperrode bessen een zekere
bron van welvaart.
En uiteraard zijn er de vogels. In de
rijke vegetatie van „De Boschplaat"
vinden zij een ruime voedselbron. Kie
kendieven in blauw en grauw, velduilen,
de altijd aanwezige meeuwen, eenden,
scholeksters en talrijke andere bekende
en minder bekende gevederde fluiters.
Zij zijn de permanente bewoners van het
natuurreservaat.
„De Boschplaat". Voor de één mis
schien een reden om nog eens wat te
mijmeren over zijn vakantie van de af
gelopen zomer op Terschelling, bij een
ander roept het herinneringen op aan
Sil de Strandjutter, die daar vele de
cennia geleden het strand afschuimde.
Maar altijd is er het zand, het water
en de lucht die het eiland tot aan de ho
rizon overkoepelt. En altijd zijn er de
krijsende meeuwen.
„De Boschplaat", weleer een schier
eindeloze vlakte met hoog opwervelend
zand, nu natuurreservaat, met sinds 19
oktober een Europees diploma.
De toekenning hiervan voorlopig
voor de duur van vijf jaar onder
streept de internationale waarde van
dit natuurreservaat. Het diploma werd
overhandigd door de secretaris-generaal
van de Raad van Europa de heer Lujo
Toncic-Sorinj aan de staatssecretaris
van Cultuur, Recreatie en Maatschap
pelijk Werk Mr. H. J. v. d. Poel en aan
de secretaris-generaal van Landbouw
en Visserij, Mr. G. van Setten. Dit ge
beurde op Terschelling, dus om zo te
zeggen ter plekke.
Een en ander vond plaats in het ka
der van de aktiviteiten van de Raad van
Europa, waarin een commissie zich be
zig houdt met het behoud van de na
tuur en de natuurlijke hulpbronnen.
Uiteraard is een aantal deskundigen een
kijkje gaan nemen op „De Boschplaat"
en men was zeer onder de indruk. Vijf
gediplomeerde jaren dus voor een land,
dat tien kilometer lang en vier kilome
ter breed is.
Oorspronkelijk een eiland.
Door het altijd in beweging zijnde
zand van Terschelling kun je het niet
met zekerheid zeggen, maar „De Bosch
plaat" begint ongeveer bij strandpaal
20 en beslaat de oostkant van 'teiland.
Oorspronkelijk is het natuurreservaat
zelf ook een eilandje geweest, maar in
de loop van de vorige eeuw is het door
verzanding van het Koggediep een deel
van Terschelling geworden. In het wad
dengebied met zijn hoog en laag water
vormde die „Boschplaat" tot 1929 even
wel nog een aan alle zijden voor de
zee toegankelijke zandplaat. Een kale
zandvlakte met uitzondeimg van de zee
vogels en een stuk of vijf ronde duinen
van west naar oost. Deze dragen heel
prozaïsche namen als Eerste, Tweede en
Derde duintjes, Helmpollen en Amelan
derduin.
En vraag niet bij dit grootste natuur
reservaat hoé groot die „Boschplaat"
is, want de oppervlakte is slechts bij
benadering aan te geven. Niet zozeer
door de uitgestrektheid als wel vanwege
de wisselwerking van eb en vloed. En
juist dit maakt het natuurreservaat zo
karakteristiek. Bij laag water gaat het
om ongeveer 4400 ha en bij vloed blijft
er 2950 ha over. Gaat het hoge tij bo
vendien gepaard met een flinke noord
westerstorm, dan is er voor de bezoe
ker van „De Boschplaat" slechts 15
van het land over om de voeten droog
te houden! De kale zandvlakte uit 1929
Om eens alleen te zijn.
Ook de mens heeft „De Boschplaat"
ontdekt. Het natuurreservaat is voor de
recreatie van grote betekenis geworden.
Niet voor de transistor-radio dragende
mens. Nee, liever niet de grote, geluid-
producerende massa. „De Boschplaat" is
meer geschikt voor de individuele re
creant, die zonder direkt op eenzaam
heid uit te zijn, toch de rust zoekt en
daardoor meer of minder bewust con
tact met de natuur vindt. Het is juist
deze groep recreanten, die het natuur
reservaat steeds meer begint te ontdek
ken. Om eens alleen te zijn, zonder ver
keer of medemens. Alleen met rijk ge
varieerde flora, de lucht, het water en
de vogels. Behalve tijdens de broedtijd,
want dan is „De Boschplaat" zelfs voor
de eenzaamste recreant verboden ge
bied.
ALLE VRAGEN VOOR DEZE RUBRIEK UITSLUITEND TE ZENDEN AAN:
REDACTIE „MET RAAD EN DAAD", MARKT 19, KRUININGEN
met bysluiting van een postzegel van 25 cent voor doorzending van uw brief
Wy willen u met deze adviezen zo goed mogelyk van dienst zyn en geven
zo mogeiyk advies op elke vraag. Wij kunnen echter geen aansprakelijkheid
aanvaarden voor elders verkregen inlichtingen of gegevens RED.
Bromelia's. Hoeveel soorten bro
melia's zijn er en hoe heten ze? Kunt u
mij een boek noemen waarin ik beschrij
vingen van bromelia's met foto's of te
keningen aantref?
De Bromeliaceeën (Ananasgewassen)
tellen ca. 50 geslachten, met meer dan
1000 soorten. Ze zijn voornamelijk in
heems in de warme en gematigde stre
ken van Zuid-Amerika. Daar groeien ze
voornamelijk op boomstammen en daar
om voor een groot deel epiphylische
planten. De voor ons meest bekende
soorten zijn b.v.: Aechmea (Bilbergia),
wel een der meest gekweekte. Verder
Ananas, Aregelia, Billbergia, Cryptan-
thus, Gusmania, Hechtia, Nidulasium,
Pitcairnia, Tillandria, Vriesea. Al deze
soorten zijn er in vele variëteiten. Ga
eens een kijkje nemen in een goede vak-
bibilotheek, een goed gesorteerde vak
boekhandel, want er op zijn op dit ge
bied vele boeken, eenvoudig of meer
wetenschappelijk. Misschien is in Mid
delburg of Goes wel wat voor u te vin
den.
Beestje. Wat zijn dit voor beestjes
en hoe krijg ik ze uit mijn kelder?
De toegezonden beestjes zijn exempla
ren van de kleine kakkerlak (Duitse).
Ze zijn echte nachtdieren en kruipen bij
licht in spleten en kieren weg. Zijn zeer
beweglijk. Eten alles wat de mens ook
eet. Hebben ze niets te eten, dan kna
gen ze aan papier, boeken, leer en zelfs
aan kleren en eten ook gestorven soort
genoten. Verspreiden een zeer onaange
name stank en zijn zeer moeilijk te ver
delgen. Voorzorgsmaatregel als b.v. alle
etenswaren goed opbergen, verder ook
alle rommel of vuil, waar ze zich ach
ter kunnen verschuilen wegnemen. Van
gen is moeilijk doordat ze zeer snel
lopen. Verder 's nachts een natte dweil
neerleggen waar ze graag inkruipen en
dompel dan de dweil in kokend water.
Op deze manier kan men er veel weg
vangen. Daar ze van warmte houden,
moet men in de omgeving van kachel,
fornuis, haard en c.v. de nestelplaatsen
opzoeken. Verder gebruikt men vallen
in de vorm van b.v. een leeg biscuit-
blik zonder deksel en plaatst dit in de
keuken op de vloer. Tegen het blik
plaatst u vier schuin oplopende plankjes
of kartonnetjes. In het blik legt u een
versnapering als b.v. banaan, bier, enz.
waar ze dan op afkomen. Eenmaal in
het blik kunnen ze er niet meer uit en
kunt u ze doden.
mark of world's
most famous hat
Natuurlijk bij
in 't vierkantje Bergen op Zoom
Nikkelen gulden. Ik heb een nik
kelen gulden van 1967. Het haarnetje
van H.M. de Koningin is bijna niet te
zien, de bloemetjes die er op staan wel.
Het haar is tamelijk wazig, de oorbel
wel duidelijk. Rond het hoofd van de
Koningin is een kleine uitholling. Is dit
een misdruk?
Het wil ons voorkomen dat uw gul
den eerder een zwakke of slechte af
slag is dan een misslag. De stempels die
bij het slaan van munten gebruikt wor
den slijten vanzelfsprekend en moeten
dus zo nu en dan worden vervangen.
De laatste munten daarvoor zijn dan
vaak niet al te mooi. Deze hebben geen
extra verzamelwaarde, zoals wel voor
komt bij misslagen, waarvan de oorzaak
duidelijk is aan te wijzen.
Spaniel. Kunt u mij volledig in
lichten over het spanielras?
Wij menen dat wij u het best kunnen
verwijzen naar de Nederlandse Spaniël
Club, secr. mej. H. van Wessem, Am
sterdam-C., Brouwersgracht 491, telef.
(020) 338232. Hier kan men u ook be
trouwbare adressen van spanielfokkers
in de door u gewenste variëteit opgeven.
Vereniging dragers bronzen leeuw.
Weet u het adres en de doelstelling van
de vereniging van dragers van de bron
zen leeuw en het bronzen kruis?
Het secretariaat van de Vereniging
van dragers van de bronzen leeuw en
het bronzen kruis is gevestigd in Nieu-
wendam. Het adres van de secretaris,
de heer V. Stolp, is Edammerpad 1,
postbus 25, telefoonnummer (020) 68326/
246173. In de bezettingstijd zijn ca. 2000
burgers en militairen onderscheiden we
gens hun aktief aan het verzet deel
nemen. Momenteel hebben zich van deze
2000 personen nog maar 153 in boven
genoemde vereniging aaneengesloten, die
gaarne ook uitbreiding van hun leden
tal wensen, vandaar dat wij ter nadere
informatie bovenstaand adres publice
ren.
Wasmiddelen. Doen de fabrieken
die chemische wasmiddelen produceren,
iets tegen de schadelijke invloed van
deze produkten als ze in de natuur (het
water) terechtkomen? Waar bestaan
deze middelen hoofdzakelijk uit?
Van het Rijksinstituut voor zuivering
van afvalwater ontvingen wij als ant
woord op uw vraag de volgende infor
matie: De door u gebruikte aanduiding
„chemische wasmiddelen" is veelomvat
tend en kan daarom aanleiding geven
tot misverstand. Bijvoorbeeld kunnen
worden bedoeld organische oplosmidde
len zoals perchlooracyteleen, die bij de
zogenaamde dry-cleaning wordt ge
bruikt, maar ook de oppervlakte-aktie-
ve wasmiddelen. Tot de laatste kunnen
worden gerekend de klassieke vetzure
zepen, die eveneens chemisch van aard
zijn en de zogenaamde synthetische de-
tergenten. De groep synthetische deter-
genten omvat een groot en nog steeds
toenemend aantal produkten.
Kamerverslagen. Waar kan ik de
verslagen van de Kamerbijeenkomsten
verkrijgen
Bij de Staatsdrukkerij en Uitgeverij,
Christoffel Plantijnstraat, Den Haag,
telefoon (070) 814511 kunt u zich voor
48,-per jaar abonneren op de Ka
merverslagen. Ook gedeelten uit deze
uitgave kunnen worden besteld voor
0,22 per vel.
Kastanjevlekken. Mijn zoontjes
hebben met kastanjes gespeeld en vlek
ken daarvan gekregen in hun kleren.
Hoe krijg ik die weg?
In kastanjes zit looizuur, wat moei
lijk te verwijderen is. Te proberen zijn
de volgende middeltjes: a. soda-oplos-
sing geeft altijd een goed resultaat bij
vlekkenbehandeling; b. tetra (beter dan
benzine, laat geen vlekken of randen
na)c. sterke zoutoplossing (in de zon
bleken)Met schoon water naspoelen.
Zonodig herhalen. Advies: elk van deze
drie middelen pleksgewijze proberen.
NIEUWE NAAM:
VEILIG VERKEER NEDERLAND
Het Verbond voor Veilig Verkeer heet
voortaan Veilig Verkeer Nederland.
Die naamsverandering lag al besloten
in het aanvaarden van de gewijzigde
statuten van het Verbond in een op 12
juni j.l. gehouden buitengewone alge
mene ledenvergadering. Bij Koninklijk
Besluit van 31 augustus zijn de gewij
zigde statuten koninklijk goedgekeurd.
Hiermee is nu ook de naam van het
Verbond officieel gewijzigd in Veilig
Verkeer Nederland.
