‘Ik voel me niet verantwoordelijk voor mijn
opa’s daden, maar zal er nooit echt vrij van zijn’
Sunny Bergman
24
VI
zijn. Daardoor voelde ik me alleen
maar schuldiger. Mijn vader heeft
sinds zes jaar een dwarslaesie,
wat betekent dat ik soms zijn
mantelzorger ben als zijn vrouw
op vakantie gaat.
Ik vind wel dat ik dat moet, ja
natuurlijk. Voor mijn gevoel zou
ik nog veel vaker naar hem toe
moeten gaan. Ik vind ook dat ik
mijn moeder, die van oorsprong
Brits is en alweer jaren in Engeland
woont met mijn stiefvader Peet,
veel vaker zou moeten bellen.’
Dat steeds terugkerende schuld
en verantwoordelijkheidsgevoel
speelt waarschijnlijk ook een rol
in Sunny’s drang naar activisme.
Waarom heeft zij het relatief
gezien goed en anderen niet? Is
dat niet totaal willekeurig? Ze
kan zich het leed van de wereld
vreselijk aantrekken, zegt ze. ‘Ik
kan me al schuldig voelen als ik
langs een lege cafetaria loop, dat
vind ik zielig. Dan vraag ik me af
of ik er niet iets moet bestellen.
Ik heb heel lang naar buiten
geleefd, voor anderen. Tijdens de
zoektocht van de afgelopen jaren
realiseerde ik me dat ik me meer
wil focussen op mijn kinderen,
mijn naaste familie en mijn beste
vrienden. Ik hoef niet meer bij
elke demonstratie te zijn.’ Lacht:
‘Ik heb mijn plicht gedaan.’
Toch kruipt het bloed waar het
niet gaan kan. Als iemand Sunny
belt om een acute maatschap
pelijke misstand te bespreken,
zoals de vele ongedocumenteerden
die bijvoorbeeld schoonmaakwerk
deden in ons land en tijdens de
coronacrisis rücksichtslos zijn
ontslagen en daardoor niets meer
hebben, gaat ze meteen geld
inzamelen of iets doen. ‘En stel
dat mijn goede vriend en mede-
activist Jerry Afriyie appt dat hij
iemand zoekt die Sinterklaas kan
spelen tijdens het alternatieve
sinterklaasfeest dat hij voor
minderbedeelden organiseert,
dan krijg ik meteen een soort
adrenalinestoot en ga rondbellen.’
Ook in Mijn nazi-opa kaart ze
maatschappelijke thema’s aan,
een bewuste keuze. ‘Naast de
soms emotionele stukken over
mijn leven, vond ik het ook
belangrijk het te hebben over
zaken als mijn antiracismewerk
en het huidige antisemitisme.
Dat is ook gelieerd aan mijn nazi-
opa. Het gevaar van een fascistisch regime
ligt altijd op de loer.’
Een ander stokpaardje van Sunny is feminisme,
wat in het boek pijnlijk naar voren komt
wanneer meerdere mensen die ze spreekt
over het verleden van haar familie, betwijfelen
of haar grootmoeder wel echt is verkracht.
Ook Sunny zelf weet op een gegeven moment
niet meer wat ze moet geloven. ‘Ik vertel in
mijn boek over een avond waarop ik tijdens
een ouderwetse literaire salon met andere
schrijvers sprak over mijn familiegeschiedenis.
Een van hen vroeg aan mij waarom mijn oma
tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Duits
land was gegaan. Had ze wellicht sympathie
voor het nationaalsocialisme? Vervolgens zei
hij dat zwangerschap buiten het huwelijk in
die tijd nog een grof schandaal was, dus dat
je óf een slet was, of verkracht. Hij stelde dat
ongehuwd seks een verkrachting noemen,
ook een manier was om je eer te redden. Ik
schoot in de verdediging en benadrukte dat
er een leeftijdsverschil van zo’n veertig jaar
was tussen mijn grootmoeder en de burge
meester. Bovendien was zij zijn dienstmeid
en was er dus hoe dan ook geen sprake van
een gelijkwaardige relatie. Het feit dat hij
haar toen ze zwanger werd een ‘oprotpremie’
van duizend mark gaf - destijds een klein
kapitaal - en haar een contract liet onder
tekenen waarin ze geen enkele aanspraak
op hem als vader kon doen, maakte hem er
ook niet bepaald sympathieker op. Ik was
in de war. Want aan de andere kant is gelijk
waardigheid geen voorwaarde voor lust
gevoelens. Misschien gebruikte ze seks om
de burgemeester te vriend te houden, of voor
bescherming. De schrijver tijdens de salon
noemde die duizend mark ook een mogelijke
manier van Stender om mijn oma te bescher
men.’
Sunny is even stil. ‘Nee,’ peinst ze. ‘Ik geloof
mijn oma wel. Ik geloof dat ze verkracht is.’
Waar Sunny in het begin van haar queeste
nog een klein beetje hoop had dat haar bio
logische grootvader net zoals zoveel Duitsers
in die tijd min of meer gedwongen was om
zich aan te sluiten bij de nazi’s en zo slecht
niet was, wordt gaandeweg duidelijk dat hij
GEBOREN Amsterdam, 1972 STU
DEERDE Philosophy Politics aan
de Universiteit van York, Engeland
BEROEP filmmaker, schrijver, acti
vist BOEKEN Sletvrees, Wit is ook
een Kleur FILMS o.a. Oproerkraaiers,
Man Made, Beperkt Houdbaar NIEUW
BOEK Mijn nazi-opa verschijnt bij
Nijgh Van Ditmar 21,99
