MEZZA 23
VI
In haar documentaires strijdt journalist en filmmaker Sunny Bergman (50)
voor een betere wereld. In haar openhartige nieuwe boek Mijn nazi-opa
duikt ze in een donker familiegeheim. Een zoektocht met grote gevolgen.
‘Doodeng dat iedereen dit nu kan lezen.’
et schrijven van Mijn nazi-opa
nam zes jaar in beslag. ‘Een
grote puzzel,’ noemt filmmaker,
schrijver en activist Sunny
Bergman haar laatste project.
Want hoewel de titel doet vermoeden dat het
boek louter de zoektocht naar haar duistere
voorouder beslaat, is het eigenlijk een verslag
van Sunny’s zoektocht naar zichzelf, met
levensveranderende consequenties.
‘Mijn redacteur zei na het lezen van de eerste
versie: het gaat alle kanten op,’ lacht Sunny.
‘Maar zij en de uitgever raadden me aan om
gewoon door te schrijven, de structuur zou
vanzelf wel duidelijk worden. Soms liet ik het
een tijd liggen, vervolgens was ik er weer een
tijdlang fulltime mee bezig.’
De nieuwsgierigheid naar het verleden leefde
al langer bij Sunny en haar vader Richard.
Hij werd in de Tweede Wereldoorlog verwekt
door een Duitse burgemeester, Heinrich
Stender, die Sunny’s grootmoeder Dina
verkrachtte. Stender kan niet anders dan
een nazi zijn geweest, anders kon je in de
oorlog onmogelijk burgemeester worden.
Toen Dina anderhalf jaar na de oorlog thuis
kwam, ongehuwd en met een kind van een
Duitser, had ze weinig opties. Na een paar
maanden ontmoette ze een Twentse man
die met haar wilde trouwen, maar Richard
mocht niet mee. Hij groeide - op enkele
relatief korte periodes na waarin hij wel bij
zijn moeder en stiefvader woonde
- op bij zijn grootouders, de
ouders van Dina. ‘Mijn vader en
ik hebben vaak gefantaseerd over
een zoektocht naar Heinrich
Stender. We speelden met het
idee er een roadmovie van te
maken, maar mijn stiefmoeder
Verena was daarop tegen. Hun
kinderen, mijn halfbroer Coen en
halfzus Lotte, zaten nog op school
en Verena was bang dat ze zouden
worden gepest met een nazi-opa.
Ik ben er vrijer in gegaan dan bij
het maken van een film. Er lag
dit grote geheim, dit mysterie, en
dat wilden we onderzoeken. We
zouden wel zien waar het ons zou
brengen. Bij een film weet je meer
waar je naartoe gaat. Ik was eigen
lijk van plan een journalistieker
boek te schrijven, maar uiteindelijk
is het ontzettend persoonlijk
geworden, het meest persoonlijke
wat ik tot nu toe heb gedaan.
Daarom vind ik het ook doodeng
dat iedereen het nu kan lezen.
Heb je weleens die droom gehad
dat je naar school of naar je werk
gaat en erachter komt dat je
helemaal bloot bent en denkt:
waarom kijkt iedereen zo naar
me? Zo voelt het een beetje.’
Het boek gaat over intergeneratio
neel trauma, een onderwerp dat
steeds meer aandacht krijgt. Een
intergenerationeel trauma wordt
van generatie op generatie door
gegeven, en voor Mijn nazi-opa
ging Sunny met onder anderen
psychiater Glenn Helberg, de
Amerikaanse familiesystemen
expert Mark Wolynn en Neder
lands bekendste wintipriesteres
Marian Markelo op zoek naar
het antwoord op de vraag hoe het
familieschandaal haar persoonlijke
leven en haar keuzes beïnvloeden.
Het valt bijvoorbeeld op dat ze
zich vaak schuldig voelt, en zich
verantwoordelijk voelt voor alles
en iedereen. ‘Dat thema speelt
al mijn hele leven. Mijn ouders
gingen uit elkaar toen ik vier was.
Voor mijn gevoel liet ik m’n vader
achter toen mijn broer Tijmen en
ik bij mijn moeder en haar nieuwe
partner Peet gingen wonen, wat
ik vreselijk zielig voor hem vond.
Mijn moeder, wier vader met de
noorderzon vertrok toen ze drie
was, wilde voorkomen dat ik mij
net als zij in de steek gelaten
voelde en benadrukte keer op keer
hoezeer mijn vader me miste en
hoe graag hij bij me zou willen
‘Deze MAN blijft mijn
biologische OPA
