u
i
tel
l.
10
wc;
7 ia
tel
r--
VLAAMSE ARCHEOLOGEN WILLEN DAT REGERING OPTREEDT TEGEN DETECTORHOBBYISTEN
REPORTAGE
In België ligt de
geschiedenis voor het
oprapen. En dat is wat
ruim zevenduizend lief
hebbers met hun me-
taaldetectoren dan ook
letterlijk doen. Archeo
logen slaan nu alarm.
verpletterde. Of de Guldensporen-
slag, 1302, waar een leger van Vlamin
gen de Franse koning wist te ver
slaan. Waterloo natuurlijk, 1815, waar
Napoleon in het stof moest bijten. De
Eerste Wereldoorlog: honderddui
zenden soldaten bleven in de loop
graven achter. Of de Tweede: zo’n
zesduizend vliegtuigen stortten er in
België neer. En dan hebben we het
nog niet eens over Peter Buis’ specia
lismen: de nederzettingen uit de Kel
tische tijd, de Romeinse tijd en de
Middeleeuwen.
Vondsten
zoudenanders
onopgemerkt
blijven liggen
Passie
Vandaar ook dat de hobby - of passie,
zoals Buis zegt, daarover straks meer
- hier strenger gereguleerd is dan in
Nederland. Elke detectorist moet een
vergunning hebben. Er zijn er 7737
verstrekt (ijkpunt 31 december 2022),
zo meldt een woordvoerder van de
Vlaamse regering desgevraagd. De
hobbyisten mogen niet dieper dan
30 centimeter in de grond wroeten,
dat is diepte waarop een boer ploegt,
en alleen met uitdrukkelijke toe
stemming van die boer. (Dit geldt in
Nederland ook.) Vondsten moeten
bij de overheid worden gemeld.
Afval
De boeren zijn er ook blij mee. Negen
van de tien keer dat de metaaldetec
tor aanslaat, is het namelijk op blikjes
en andere afval dat landbouwmachi
nes lelijk kan beschadigen. „En die
nemen we natuurlijk ook mee.” En
inderdaad, op één minuscuul stukje
speelgoed na - ‘Romeins’ - verdwijnt
alles wat Buis vandaag vindt in de
grote afvalzak op zijn heup.
Dan nog even over die passie. Hoe
wórdt iemand metaaldetectorist? Bij
Buis, 41 jaar, eigenaar van een instal
latie- en onderhoudsbedrijf, ging het
tien jaar geleden zo. Met vissen was
hij gestopt - drukke baan, gezinnetje,
u kent het wel - maar hij miste toch
die dingen die vissen zo mooi maken:
de stilte, iets bijzonders boven water
krijgen, het pintje met de anderen.
Toen op Discovery Channel een re
portage over metaaldetectoristen
was, werd hij meteen gegrepen.
Tenslotte: raakt de aarde niet leeg?
Nee, zolang boeren blijven ploegen,
zullen objecten naar boven komen.
Vorst helpt ook. In Nederland zeggen
ze: het vriest dat het kraakt. „In Bel
gië zeggen we: „Het vriest stenen uit
de grond.” Temperatuurverschillen
zorgen voor een opwaartse kracht. En
ja, soms komt er dan wat mee.
Dat laatste was ook de reden dat de
regering in 2015 met wetgeving en
het vergunningstelsel is gekomen. In
Frankrijk, ook een rijk historisch ver
leden in de grond, is metaaldetectie
door amateurs helemaal verboden. In
Engeland is het dan juist een free for
all. „Daar zie je soms dat een Kelti
sche munt die de ene dag is gevon
den de volgende dag al voor 3000
euro te koop wordt aangeboden. Daar
heb je letterlijk schatgravers, dat is
hier ondenkbaar.”
Maar goed, even terug naar die brief:
dóen ze dat melden ook allemaal?
Ook de Vlaamse overheid zegt dat
meer dan 90 procent van de detecto-
risten nog nooit iets heeft gemeld.
„Luister, de meesten gaan er maar
een paar keer per jaar op uit”, zegt
Buis. „En natuurlijk heb je altijd een
paar rotte appels die zich niet aan de
regels houden, maar om daar nu de
hele mand op af te rekenen...”
Hij snapt de ontduikers van de re
gels overigens wel: als je iets moois
vindt, zie je dat misschien liever
thuis in de vitrine dan ergens in een
la in een depot verdwijnen. Hijzelf
meldt alles, zodat het voor onderzoek
beschikbaar blijft.
Maar doe nou niet alsof hij en zijn
makkers alles verpesten. De 30 centi
meter aarde waarin zij mogen zoe
ken, die wordt toch al door boeren
omgeploegd? Kun je als metaaldetec
torist moeilijk iets stukmaken. Inte
gendeel: je voorkomt dat een eeu
wenoude beker tussen de ploegscha
ren terecht komt. De laag daaronder
blijft onaangetast. En trouwens, er
zijn slechts 318 erkende archeologen
in Vlaanderen, dus die kunnen toch
wel wat hulp gebruiken?
otale stilte. Dat is wat
je in dit Vlaamse veld
M ervaart met een metaal-
M detector in de hand, een
HU koptelefoon op het hoofd
en de wolkenlucht vlak daarboven.
Totdat hier in Elewijt, net onder Me
chelen, het verleden zich laat horen.
Eerst met zachte piepjes, dan harder.
Morsetekens vanuit een Romeinse
nederzetting rechtstreeks in de oren
van metaaldetectorist Peter Buis.
Een metaaldetectorist is geen
schatgraver, geen ramptoerist, en
zeker geen cultuurbarbaar. Peter Buis
houdt van Vlaanderen, hij haalt haar
geschiedenis naar boven. Sieraden,
dolken, helmen, klinknagels, meestal
niet meer dan een scherf, trouwens.
„Ze zouden anders onopgemerkt
blijven liggen”, zegt hij. Of erger,
voor altijd verdwijnen onder nieuw
bouw, want ook in Vlaanderen wordt
almaar meer gebouwd.
Dus zo’n brief, vorige week, waarin
allemaal hooggeleerde heren zich te
gen de metaaldetectoristen keren,
dat steekt. Een open brief aan de
Vlaamse regering was het, van een
Vlaamse adviescommissie van
Unesco die zich specifiek bezighoudt
met militair erfgoed. Mede onderte
kend door een tiental professoren die
zich richten op archeologisch onder
zoek.
Zulk onderzoek is ‘niet meer mo
gelijk op locaties die in het verleden
werden bezocht door amateur me
taaldetectoristen’, schrijven de ar
cheologen. ‘De ervaring leert boven
dien dat de meerderheid van de me-
taalzoekers hun vondsten liever thuis
bewaart in uitgebreide privécollec-
ties in de plaats van ze te melden en
af te staan voor wetenschappelijk on
derzoek.’ En dat is jammer, want:
‘Metaalvondsten zijn de voornaamste
informatiebron van een slagveld-site.
Het onoordeelkundig verwijderen
van deze vondsten door hobbyzoe-
kers zonder archeologische omkade
ring is een ernstige bedreiging en
hypothekeert eventueel toekomstig
onderzoek.’
Dat is nogal wat. En het gaat ook
ergens over. Want terwijl veel roem
ruchte delen van de geschiedenis van
Nederland zich afspelen op of over
zee, was in België het land eeuwen
lang het slagveld van Europa. Neem
de Slag om Leuven, 891, toen de Karo
lingische koning Arnulf de Vikingen
Éa. 1
- Peter Buis,
metaaldetectorist
Peter Buis speurt
in België met zijn
metaaldetector op
akkers rond Elewijt
bij Mechelen naar
sporen uit het verle
den. Archeologen
vinden dat hobbyis
ten als Buis toekom
stige onderzoeken
dwarsbomen.
FOTO'S ADR
Hans Nijenhuis
Elewijt
Schatgraven op het slagveld
van Europa, hoe erg is dat?
WOENSDAG 12 APRIL 2023 GO
w TiwiiiintT
