Shoppen zorgt voor aanmaak dopamine en dat maakt je blij
M
Hl i
Buikpijn
25
5
o
o
Weinig geld hebben en toch flink uitgeven.
Sommige mensen hebben een gat in hun hand.
Waarom is het voor hen zo moeilijk om financieel
pas op de plaats te maken?
HUISARTSENPOST Rutger Verhoeff beschrijft wekelijks wat hij in zijn praktijk meemaakt.
‘Ik ben door
mijn buffer
heen en leef
van salaris naar
salaris’
evrouwDe Boer (21), aangemeld
met immense buikpijn, wordt
door haar vriend nerveus vooruit
geduwd. Ze is daar duidelijk niet van ge
diend en probeert hem van zich af te hou
den. ‘Laat me, ik ga al.’
Haar buikpijn lijkt door de autorit van het
wokrestaurant naar de huisartsenpost
minder. Een acute buik, denk aan een
darmperforatie, streep ik voorlopig door
op mijn lijstje van mogelijke diagnoses.
Nog buiten de spreekkamer zegt hij, met
zijn ogen op haar gericht, op vragende
toon: ‘Ik weet niet wat ik hiermee aan
moet?’
Ik weet het ook nog niet. ‘Kom binnen.’
alle aankopen iets gaat doen. „Ik kocht als
student bijvoorbeeld eens voor duizend
euro aan make-up, maar die heb ik nooit
gebruikt. Ik kan impulsief uitgeven en
rare dingen kopen. Maar wanneer is dat
een aandoening?”
Hoe pas je je koopgedrag aan?
Shoppen als hobby of zelftherapie hoeft
niet per se problematisch te zijn, maar
wat als je het je eigenlijk niet kunt ver
oorloven? Een manier om het binnen de
perken te houden, is volgens Abbenes be
wustwording van je koopgedrag.
„Stel jezelf vragen: waarom ben ik in
deze winkel of op deze website? Hoe
voel ik mij? Hoe voel ik mij vol
gende week als ik dit artikel nu
koop? Waarom heb ik dit arti
kel nodig? Wat gebeurt er als
ik wacht? Waar laat ik deze
spullen? Heb ik geld om
dit te kopen? Op deze
manier beantwoord
je de financiële en
emotionele as
pecten van je
aankoop, cre-
eer je wat
ruimte en
komt je
onbe
wuste
brein tot rust.
Hiermee neemt
de impuls om te ko
pen af.”
Zowel Wessels als
Abbenes zien een oplos
sing in het zoeken naar
een alternatief voor het
shoppen. Abbenes:
„Iets simpels als tijd
doorbrengen met je
huisdier kan ook een
goed gevoel geven en ver
mindert de behoefte om te moeten
winkelen.”
Wessels: „Of ga fotograferen! Dat is een
typische hobby waar je steeds beter in
kunt worden, waarbij je zelf bepaalt wat
je fotografeert, dus autonomie ervaart en
wat je samen met anderen kunt doen,
waardoor je je verbonden voelt. Die drie
elementen maken gelukkig. En boven
dien langdurig gelukkiger dan gekochte
spullen.”
‘Vroeger 1
keken we
samen naar
Disney+, maar
nu wil ze niet
meer’ J
Een kortstondig geluksgevoel
Talloze artikelen in de kast met de kaart
jes er nog aan, spijt hebben van je aan
koop, spullen verstoppen voor je partner:
het zijn volgens financieel psycholoog
Anne Abbenes signalen van een koopver-
slaving. „Door te winkelen kunnen men
sen zichzelf visualiseren in een ‘beter’ le
ven, waar ze mooi gekleed zijn of om
ringd door leuke dingen. Op het moment
van aanschaf maak je die droom werke
lijkheid en dat geeft een kortstondig ge
luksgevoel.”
Volgens consumentenpsycholoog
Patrick Wessels komt dat geluksgevoel
door een stofje in je hersenen: „Het aan-
koopmoment maakt dopamine vrij in het
brein, waardoor je kortstondig blij wordt.
Als je weer iets koopt ervaar je dat op
nieuw. Zo raakt het brein eraan verslaafd.
Hetzelfde stofje komt vrij als je met
vrienden samen bent, ergens beter in
wordt of als je autonomie ervaart. Als je
de geluksmomenten te weinig uit
hobby’s en samenzijn haalt, kan
kopen een makkelijke uitweg
lijken.”
odra Hans Sanders (50) zijn sa
laris op zijn rekening heeft, be
gint het te kriebelen: „Ik werk
er hard genoeg voor, dus ik wil
het graag uitgeven aan dingen
die ik leuk vind. Lekker eten, gadgets en -
ik weet het, ik ben net een puber: snea
kers. Momenteel heb ik vijftig paar in de
kast staan, maar de trigger om te kijken
wat nieuw op de markt is, eindigt altijd in
een aankoop. Of twee. Of drie.”
Zijn Apple-watch ligt werkeloos op zijn
nachtkastje en de meeste sneakers staan
ongebruikt in de kast. „Ik verdien genoeg,
maar ik heb hoge maandlasten en ook
voor mij zijn de kosten flink geste-
gen. Ik ben inmiddels door
mijn buffer heen en leef van
salaris naar salaris. Toch
kan ik het niet laten om
spullen te kopen. Ik heb
geen partner of kinderen,
hierdoor ontbreekt mis-
schien de noodzaak om
spaarzamer te zijn. Koop
ziek is een groot woord,
maar ik denk wel dat ik koop-
verslaafd ben.”
Nadat ze zitten, begint hij met een tip.
‘Nooit gaan eten in dat wokrestaurant in
het centrum.’ Ik neem het ter harte. Tus
sendoor plukt zij ongeïnteresseerd aan
een wenkbrauw.
‘Kun je me vertellen waar de
buikpijn zit?’
Ze kijkt alsof ik haar be-
schuldig van iets wat ze niet
gedaan heeft. ‘Ik heb geen
buikpijn.’
Ik zet een dikke zwarte
streep door de diagnose acute
buik. ‘Geen buikpijn?’
Haar rechterwijsvinger gaat naar
de rechteronderbuik. ‘Hier voel ik
Pijn.’
Ik geef haar een korte les anatomie.
‘O, dan heb ik wel buikpijn.’
Veel langere antwoorden krijg ik niet. Als
het buikonderzoek is aangebroken, prijkt
‘verkeerd-gevallen-biefreepjes’ bovenaan
mijn lijstje van mogelijke diagnoses.
Ik begin me wel af te vragen wiens
idee het doktersbezoek was.
Met zichtbare tegenzin, ploft
mevrouw De Boer neer op
de onderzoeksbank.
‘Trek alles maar uit, de dok-
ter heeft wel vaker borsten
gezien, beveelt haar vriend,
terwijl hij me een ons-kent-
ons-blik toewerpt. Haar reac
tie kan op mijn bijval rekenen:
‘Hij hoeft mijn borsten niet te zien.’
Als ik door mijn stethoscoop, zachtjes
drukkend op haar onderbuik, pruttelge-
luiden hoor, word ik door hem uit mijn
concentratie gehaald.
‘Ik hoop dat u erachter komt wat er met
haar aan de hand is. Vroeger keken we al
tijd ’s avonds samen op de bank naar Dis
neymaar nu wil ze niet meer. Disney+,
dat was haar favoriet. Wat nu?’
‘Ehm, Netflix nemen’, floep ik eruit,
waarna zij ongegeneerd een harde boer
laat. ‘Zo, ik voel me beter.’
Hij merkbaar niet. Ook
niet als ik zijn vriendin
gezond verklaar. ‘Ze wil
niet meer knuffelen,
dokter.’ Iets met praten
en luisteren, adviseer ik
nog. Maar zij duwt hem
al de kamer uit.
‘Ik kan impulsief
uitgeven’
Yelena Myshko (37)
denkt niet dat zij koop-
verslaafd is, maar heeft
naar eigen zeggen wel
trekjes van verzamelwoede.
„Ik heb een klein inkomen,
zorg dat ik alle rekeningen be
taal, maar het geld dat daarna over
blijft, gaat op.”
Myshko geeft veel uit aan kleding, boe
ken, maar ook aan haar groeiende verza
meling Playmobil-poppetjes en tegeltjes
met spreuken over moeders en huisvrou
wen. „Ik ben kunstenaar en dit thema
boeit me momenteel. Geen idee wat ik
met al die spullen ga doen.”
Toch weet ze wel dat ze lang niet met
o
CHANTAL VAN WEES
De namen zijn geanonimiseerd en/of er is toestemming gevraagd aan patiënten.
Eerste hulp
bij koopziekte
UJ
LU
GO ZATERDAG 25 MAART 2023
z
S
Ta/