Wat zegt de wetenschap
wakker schudden
Kan het ‘geluksstofje’ dopamine
een psychose veroorzaken?
a
Er is een duidelijk
verband met
drugsgebruik,
vooral cannabis
1
15
Steeds
meer
moderne
techniek
ingezet
Z"
Of bestel 'm in de webshop
Van brein tot byte,
van supernova tot super
computer, New Scientist
houdt u up-to-date met de
spannendste verhalen
uit de wetenschap.
Nu verkrijgbaar in uw
boekhandel
Van bijvoorbeeld eten, sporten en seks krijgen we een fijn gevoel. Onze hersenen maken dan dopamine aan.
Maar dat ‘geluksstofje’ heeft een schaduwzijde: het speelt ook een rol bij het ontstaan van psychoses.
‘segmenteren’, om van fossielen
vele gelijke deeltjes achter elkaar
in kaart te brengen. Dat gaat ten
koste van veldwerk. Gelukkig kan
ik een opgraving in Winterswijk
begeleiden en ik ga weer naar
North Dakota.”
Zijn er meer hotspots in de
‘jacht’ op fossielen? „In vulkani
sche gebieden en gesteenten als
graniet heb je niets te zoeken.
Maar in sedimentaire gesteenten,
van China, Engeland, Egypte, Ma
rokko, Zuid-Afrika tot Australië en
Zuid-Amerika kun je fossielen
vinden. Ook in Nederland. In de
245 miljoen jaar oude kalklagen bij
Winterswijk. In het 66 miljoen
jaar oude kalksteen bij Maastricht.
Daar werd een mosasaurus, een
zeereptiel uit de krijtperiode ge
vonden. In Winterswijk een no-
thosaurus, een reptiel met grote
kaakgewrichten, zoals bij een kro
kodil. Ik zoek zelf graag op de
Maasvlakte. Dat is een hob-
byplekje van me.” Overigens zijn
de vondsten niet per se het gevolg
van diep graafwerk. Fossielen kun
nen ook dicht aan de oppervlakte
worden aangetroffen.
bijvoorbeeld nog lang last van ver
minderde interesse in sociale acti
viteiten.”
Psychoses hebben dus te maken
met dopamine, maar wat mensen
geestelijk aankunnen, verschilt per
persoon. Daarom speelt geneti
sche aanleg in ieder geval een rol:
„Bij sommige mensen zitten psy
chische problemen in de familie”,
zegt Gangadin. „Maar ook een
trauma in je jeugd kan je kans op
een psychose vergroten. Of een
periode van slecht slapen, of van
heel veel stress. Ook is er een dui
delijk verband met drugsgebruik,
met name met cannabis.”
Door goede behandeling kun
nen psychotische symptomen ver
dwijnen. Toch blijft het voor 80
procent van de patiënten niet bij
één psychose. Ook blijft een deel
van hen last houden van psychoti
sche klachten. Zij zullen daar op
hun eigen manier mee moeten le
ren leven. „Mensen kunnen bij
voorbeeld werk zoeken dat minder
stress oplevert. Ofin therapie blij
ven om trauma’s te verwerken.
Medicatie kan ook goed helpen.
Door de juiste hulp en aanpassin
gen in je leven kun je op je eigen
manier tóch zo goed mogelijk her
stellen.”
Donkere huid
Vorige week wees onderzoek uit
dat de oer-Nederlander zwart was.
Belangrijk? During lacht om ‘de
grote gevoeligheid van mensen
voor kleur’. „Het is heel simpel.
Als een zoogdier, ook de mens,
met donkere huid ergens gaat wo
nen waar minder licht is, dan
wordt hij lichter om voldoende vi
tamine D te kunnen produceren.
Rond de evenaar volstond een
donkere huid, maar die werd lich
ter toen onze voorouders naar het
niet zo zonrijke noorden trokken.”
Ondanks alle drukte werkt Me
lanie During ook aan een boek:
De laatste lente van de dinosauriërs.
„Dat is zo goed als klaar. Iedereen
kan het lezen. Ik vertel hoe je een
fossiel wordt. Mensen besffen niet
hoe zeldzaam het eigenlijk is dat
iets fossiliseert. Ik kijk door de
ogen van de eerste mensen naar
dinosauriërs, beschrijf hoe het was
om op die laatste fatale dag een
dinsosaurier te zijn.”
k
k
k
opamine is een van de
vele stofjes die actief zijn
UKfr in je hersenen,” vertelt
hersenwetenschapper Shiral
Gangadin (UMC Groningen). „Al
die stofjes zijn meestal met elkaar
in balans. Maar als om wat voor re
den dan ook die balans ernstig
wordt verstoord, kan een psychose
ontstaan.”
Tijdens een psychose heb je re
latief veel dopamine in het cen
trale deel van je hersenen. Daar
door verwerk je prikkels en infor
matie zodanig dat je de grip op de
werkelijkheid kwijtraakt. „Je hebt
last van hallucinaties of van
waanideeën, of je gaat chaotisch
gedrag vertonen. Je gaat bijvoor
beeld de lampen in je huis inpak
ken omdat je denkt dat er afluis
terapparatuur in zit.”
Maar tijdens een psychose is ook
aan de voorkant van je hersenen
de dopaminebalans verstoord.
Daardoor kun je je bijvoorbeeld
vlak en lusteloos voelen.
Als je in een psychose terecht
komt, kan opname in een kliniek
vaak helpen. Gangadin: „Op zo’n
plek kun je een aantal van de fac
toren waardoor die psychose is
veroorzaakt, verminderen. Je er
vaart er bijvoorbeeld minder
stress. Verder is er antipsychoti-
sche medicatie. Dat zijn vaak
dopamineremmers, waarmee je de
balans van dat stofje kunt herstel
len.” Maar deze middelen helpen
niet tegen alle symptomen van
een psychose, vertelt Gangadin.
„Mensen houden na een psychose
UNIVERSITEIT
j HOE EENRW0U0W-® €9,95
.NewSöertsV
fossielen
FOTO GETTY IMAGES
TUURVERDONCK
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWSCiCfltiSt
De laatste veertig
jaar heeft de pale
ontologie belang
rijke sprongen ge
maakt. Zij werkt
met allerlei mo
derne technieken.
Paleontologen wer
ken samen met ex
perts op het gebied
van onder meer fo
rensische recon
structie, aërodyna
mica en met milieu-
en klimaatweten-
schappers.
Satellieten worden
gebruikt voor on
derzoek van het
aardoppervlak.
Sinds de jaren 80
kan een beroep
worden gedaan op
moleculaire biolo
gie, met dna-onder-
zoek. Een andere
belangrijke informa
tiebron is compu
tertomografie (CT-
scan), die driedi
mensionale rönt-
genbeelden
oplevert van fos
siele organismen in
gesteenten. Mo
derne technologie
leidt er niet toe dat
het traditionele on
derzoek naar bot
ten en tanden ver
loren gaat. Integen
deel. Dna gaat im
mers geleidelijk
met de tijd verloren
en dit genetische
materiaal geeft ook
niet veel informatie
over de vormen,
omgevingen en ma
nieren van leven
van dieren.
Kijk op de site bij
/wetenschap
en met UBH>
Een pterosaurus-skelet wordt in elkaar gezet in een mu
seum in het Duitse Denkendorf, fotogetty images
Irl VAN NEDERLAND
GO ZATERDAG 11 MAART 2023
