hulp aan Oekraïne, regent het bestellingen bij fabrikanten
11
‘De bedragen die
ze verdienen zijn
astronomisch,
bedrijven lachen
zich dood’
Grootste wapenexporteurs
Grootste wapenimporteurs
I
Trump
Maar die trend is duidelijk omge
bogen, zegt Slijper. En dat ge
beurde al vóór de oorlog in Oekra-
ine, zeker vanaf het moment
waarop de toenmalige Ameri
kaanse president Trump het niet
meer accepteerde dat Navo-leden
hun afspraken niet nakwamen.
Wie niet minstens 2 procent van
zijn bruto nationaal product aan
defensie besteedde (en dat deed
bijna niemand), hoefde niet meer
bij de Verenigde Staten aan te
kloppen als de nood aan de man
kwam, dreigde Trump. Inmiddels
hebben vrijwel alle Navo-landen
hun defensiebudget opgeschroefd.
Slijper snapt deels wel hoe het
komt dat er nu zo met geld wordt
gesmeten. „Dit is een soort strijd
waar we ons in de Koude Oorlog
op hebben voorbereid, maar die
we eigenlijk nooit hebben gezien
in Europa. Er wordt voor elke me
ter gevochten. De focus ligt op
grondtroepen, -materieel en
raketinstallaties. Beide kanten lij
den veel verliezen, en die moeten
worden opgevuld. Kort gezegd: de
westerse wapenindustrie draait
op volle toeren. Het gaat met
name om munitie. Iedere granaat
die je afschiet, is weg.”
Hij typeert de wapenbedrijven
als een ‘bijzondere industrie’. Ze
hebben een bijzonder type klant:
de overheid, die vaak ook nog
eens mede-eigenaar is. „En er is
een beperkt aantal klanten, wat
leidt tot grote winstmarges. Het
gaat ook vaak om langere projec
ten: het kopen van gevechtsvlieg
tuigen is iets anders dan het ko
pen van pennen. Het vraagt om
een jarenlange relatie.” De ge
sponsorde receptie van de Oekra
ïense ambassade in Washington
verbaast hem dan ook niets. Er
zoekers. „Het heeft nooit iets op
een vreedzame manier opgelost.
En als een oorlog eenmaal is be
gonnen, dan is het moeilijk hem
te stoppen. Dat zou van tevoren
de inzet moeten zijn van ieder
een, ook in dit geval. Waarom is er
niet meer moeite gedaan om Rus
land en Oekraïne met elkaar om
de tafel te krijgen? Waarom heeft
de EU geen vredesgezant ge
stuurd in plaats van mee te gaan
in de oorlogsretoriek? Ik denk dat
niemand de consequenties daar
van goed heeft ingeschat.”
Hetzelfde geldt voor een ander
soort dreiging, die van kernwa
pens, overigens een arsenaal dat in
deze wapenwedloop nog geen rol
speelt. De onderzoekers constate
ren dat de invasie van Oekraïne en
de massale wapenleveranties ‘het
angstaanjagende vooruitzicht van
een kernoorlog hebben doen ople
ven’. Hun redenering: de Russi
sche achterstand op defensiege
bied doet het Kremlin sneller drei
gen met kernwapens.
was in de jaren 50 en 6o al sprake
van het zogenaamde militair-in-
dustriële complex (een bundeling
van de belangen van de politiek,
het leger en de wapenindustrie),
zegt hij, ‘en dat is nog steeds zo,
hoe je het ook wendt of keert’.
„Veel mensen uit de industrie
gaan de politiek in en omgekeerd.
Dat is logisch, want het gaat om
handige expertise. Maar het is ook
belangenverstrengeling.”
Onderzoekers van het Transna
tional Institute (TNI) uit Amster
dam slaan een veel hardere toon
aan. In twee recente rapporten,
Fanning the Flames (Het vuur aan
wakkeren) en Smoke Screen
(Rookgordijn), hekelen ze het
‘militarisme’ van de EU-landen
en andere staten. Ook noemen ze
de wapenindustrie de ‘enige win
naar’ van de huidige situatie. De
excuses van politici (vrijheid, vei
ligheid, democratie) doen ze af als
onzin. ‘Het Westen was al ex
treem overbewapend’, schrijven
ze. ‘Voor de invasie gaven de
Navo-landen al zeventien keer
meer uit aan defensie dan Rus
land en vier keer meer dan
China.’ Extra bewapening zou
nodig zijn om Moskou af te
schrikken, maar dat heeft dus niet
echt geholpen, constateren ze
zuur.
Praten
Het argument dat het lastig pra
ten is met de Russen vindt ze on
zin. „Er zijn toch gesprekken ge
weest over de bezetting van de
kerncentrale van Zaporizja en het
hervatten van de graanleveran-
ties? Wij denken dat deze oorlog
voorkomen had kunnen worden,
maar dat ze is doorgezet vanwege
de druk en de machtige positie
van de wapenindustrie. De bedra
gen die worden verdiend zijn as
tronomisch, die bedrijven lachen
zich dood. Met de kosten van één
enkele raket kan ik mijn hypo
theek afbetalen.”
TNI signaleert ook, en niet als
enige, dat de bewapening niet
stopt bij Oekraïne. Overal ter we
reld nemen de budgetten voor
wapens toe, van Oost-Europa (Po
len geeft erg veel geld uit) tot aan
China, Japan en Zuid-Korea. De
Chinese leider Xi Jinping heeft de
ambitie uitgesproken dat zijn le
ger in 2035 helemaal gemoderni
seerd moet zijn. Halverwege deze
eeuw moet het zelfs van ‘wereld
klasse’ zijn. China heeft nu al ’s
werelds grootste militaire
scheepswerf in huis. De president
van Zuid-Korea wil dat zijn land
zo snel mogelijk de vierde groot
ste wapenexporteur wordt. Al die
wapens kunnen voor eigen ge
bruik zijn, wat volgens TNI ‘al erg
genoeg is’, maar kijk eens naar het
lijstje van grootafnemers. Dat zijn
landen met een zekere ambitie:
India, Qatar, Saoedi-Arabië,
Egypte, China en Zuid-Korea.
„Dit is heel, heel erg zorgwek
kend”, zegt Ni Bhriain. „Ik hoop
dat we hier nog uitkomen, maar ik
weet het niet. De politici en de
wapenindustrie hebben de gees
ten van de onzekeren gegijzeld.
Dit is een nieuwe wapenwedloop.
Ik zou willen dat er iemand op de
pauzeknop drukt.”
nistan. In Europa bleven de defen
siebudgetten wat langer krimpen,
met name door de economische
crisis in 2008. Prioriteiten lagen
toen simpelweg elders.”
Rookgordijn
TNI, dat onder meer onderzoek
doet naar oorlog, pacificatie en
militarisme, meent dat de macht
van de wapenindustrie veel te
groot is. Ook in Brussel, waar vol
gens het instituut een belangrijk
adviesorgaan (de Group of Perso
nalities on Defence Research)
wordt gedomineerd door mensen
die banden hebben met wapenfa
brikanten, onderzoeksinstituten
en lobbyclubs. ‘Staten laten zich
hierdoor beïnvloeden en hebben
de oorlog gebruikt als een rook
gordijn voor het aanvullen, uit
breiden en moderniseren van
hun voorraden’, aldus de onder
zoekers. Net als PAX vinden ze
overigens dat de trend van almaar
verdergaande militarisering niet
is veroorzaakt door deze oorlog,
maar er wel door versterkt wordt.
„Het sturen van wapens is nooit
een oplossing”, zegt Niamh Ni
Bhriain, een van de TNI-onder-
VS 51%
5,4%
4,1%j
4,8% China
4,6% Qatar
Zuid-Korea
3°/^akistan
..2,8%VAE
2,6% Japan
Overig
45%
India
11%
Overig
10,3%
Italië 2,8%
Rusland 3%
Trans-Europees 4,9%
Frankrijk 4,9%
VK
6,8%
9
18% Cijfers 2021,
bron: Sipri
GO ZATERDAG 11 MAART 2023
o -r
Saoedi-
Arabië Egypte
11% 5,7%
Australië
