u
f
‘Niemand gaat dertig pagina’s lezen’
O I
i t
Ou
13
PROVINCIALE STATEN
NAAR DE STEMBUS
Die programma’s
zijn er vooral voor
de kieswijzer, niet
voor de kiezer
programma’s ook valkuilen. „In
een coalitieland is er geen enkel
programma dat helemaal wordt
gerealiseerd”, zegt politicoloog
Tom Louwerse. Elke verbroken be
lofte kan als een boemerang terug
keren. „Iedereen kan zich nog de
1000 euro herinneren die Mark
Rutte aan elke Nederlander be
loofde, vooral omdat die er niét
kwam.”
die het gevolg van een ‘iets te en
thousiaste medewerker’. „Het is
een foutje dat er doorheen is ge
glipt in een enorm hectische peri
ode. We hebben het gelijk rechtge
zet.”
Verschil
Een ander opvallend punt gaat
over de Lelylijn. De BBB-politici in
Flevoland zijn er in hun program
ma laaiend enthousiast over, die in
Friesland plaatsen de nodige kant
tekeningen. Volgens Vermeer staat
Inschatten
Uit zijn onderzoek blijkt dat pro
gramma’s vooral belangrijk zijn
voor de coalitieonderhandelingen
na de verkiezingen. Partijen kun
nen zo inschatten wat ze aan el
kaar hebben. „We weten bijvoor
beeld dat bij gemeenten partijen
eerder met elkaar in een coalitie
komen als hun programma’s over
eenkomsten hebben.”
De kiezer zelf wordt vooral indi
rect bereikt via de partijprogram
ma’s. „Je denkt misschien dat pro
gramma’s er voor de kiezer zijn,
maar ze zijn er vooral voor de kies
wijzer”, relativeert Otjes hun be
lang. Ook journalisten maken er
graag gebruik van, waardoor de
inhoud alsnog bij de stemmers
landt.
Of programma’s heel specifiek
of juist heel algemeen zijn, is vol
gens Otjes afhankelijkvan hoe
centraal een partij wordt geleid.
„Het verbaast me niets dat Forum
voor Democratie en Partij voor de
Dieren een algemeen programma
hebben, want die worden heel
centraal aangestuurd. Thierry Bau-
det weet volgens zichzelf precies
hoe de wereld in elkaar zit, dus die
hoeft geen gebruik te maken van
de expertise van zijn leden.”
Daarnaast kennen specifieke
dat bewust zo erin. „We zijn in de
basis niet tegen die lijn, maar we
zien ook nadelen. Zo willen we
juist laten zien dat deze verkiezing
gaat over de provinciale staten.”
Dat verschil tussen provincies
zie je bij de BBB ook terug bij
kerncentrales, stipt Vermeer aan.
„Daar zijn we landelijk ook voor,
maar het programma in Utrecht
plaatst vraagtekens. We snappen
dat in een stedelijk gebied als de
provincie Utrecht er moeilijk een
locatie voor te vinden is.”
Verwarrend
Merkstrateeg Mare Oosterhout
noemt nog een ander nadeel van
te specifieke programma’s. Want
hoe meer je in detail treedt, hoe
groter de kans dat je als gemeente
of provincie de landelijke lijn
doorkruist.
„Neem CDA en VVD, die in
sommige provincies ingaan tegen
het landelijke stikstofbeleid. Dat is
voor kiezers heel verwarrend. Je
wilt als stemmer de basisgedachte
van ‘jouw’ partij herkennen, be
vestigd worden in wat je vindt.
Daar gaan deze partijen op de
lange termijn nog wel last van
krijgen, want zo worden ze steeds
meer onherkenbaar.” De BBB doet
dat volgens Oosterhout veel han
diger. „Daar valt elk provinciepro-
gramma samen met de landelijke
positionering.”
Rest de vraag: hoe kwamen de
Betuweroute en Lelylijn in Zee
land terecht? Volgens BBB-cam-
pagneleider Henk Vermeer zijn
ie vorige maand
MA het partijpro-
AAF gramma van de
WH BoerBurgerBe-
weging in Zee
land las, stuitte op een opmerke
lijke paragraaf. De Zeeuwse afde
ling sprak zich daarin uit tegen
een aftakking van de Betuweroute
in de Achterhoek, en twijfelde nog
over de Lelylijn van Lelystad naar
Heerenveen. Navraag leerde dat de
twee fragmenten uit de program
ma’s voor Gelderland en Friesland
per ongeluk naar Zeeland waren
gekopieerd.
Andere partijen kunnen deze
fout niet maken. Uit dataonder-
zoek van onderzoeksplatform
Pointer, Nieuwscheckers en deze
krant blijkt namelijk dat Forum
voor Democratie, JA21, Partij voor
de Dieren, Jezus Leeft, de Alge
mene Waterschapspartij (AWP)
en Denk programma’s gebruiken
die in alle provincies grofweg het
zelfde zijn. Andere politieke par
tijen schreven per provincie juist
een heel specifiek programma.
Maakt het verschil voor de ver
kiezingsuitslag of een partij een
generiek landelijk programma
heeft of juist een heel provinciaal
programma? Voor de kiezer alvast
niet, stelt politiek onderzoeker
Simon Otjes van Universiteit Lei
den. „Kiezers krijgen al heel wei
nig mee van debatten en flyers,
laat staan dat ze programma’s le
zen.”
M:.
Partijprogramma's voor de provinciale
verkiezingen gaan soms amper
over de provincie zelf. Veel teksten
blijken van elkaar gekopieerd of
bevatten fouten. Dat blijkt uit
onderzoek van deze krant,
Nieuwscheckers en Pointer.
- R DiereA
88 I I
- Simon Otjes,
politiek onderzoeker
Blijf op de hoogte van
het laatste nieuws
over de provinciale en
waterschapsverkiezin-
gen op onze site.
WJJ Kijk bij /factcheck,
iSi waar we samen
met onderzoeks-
platform Pointer en
Nieuwscheckers van
de Universiteit Leiden
checken of de feiten
kloppen.
■JJI Kijk bij /kieswijzer
tSÊ om uw eigen
standpunten te verge
lijken met die van de
partijen en stemadvies
te krijgen.
Voor de Partij voor
de Dieren is ‘koers
vast zijn’ onderdeel
van het profiel, stelt
voorlichter Willem
van den Oetelaar.
„De oplossingen die
nodig zijn voor een
provincie met meer
boeren, meer natuur
en waar gezondheid
op 1 staat, zijn in alle
provincies gelijk.
Daarom zul je in
onze provinciale
partijprogramma’s
kunnen zelfstandig
een programma per
provincie maken.”
logischerwijs geen
grote verschillen
aantreffen.”
„We houden ons
programma zo sim
pel mogelijk, want
niemand gaat dertig
pagina’s lezen”, zegt
Jezus Leeft-oprich-
ter Joop van Ooijen.
De partij werkt met
een landelijk pro
gramma dat per pro
vincie wordt aange
vuld. Het maakt toch
niet uit, vindt hij. „De
overheid houdt ons
bewust onder de ra
dar.”
Inge Janse
Rotterdam
Hoe komt de Betuwelijn in een
Zeeuwsverkiezingsprogramma?
Yildirim Usta legt na
mens Denk (dat in
drie provincies mee
doet) uit dat de par
tij overal vanuit de
zelfde, gezamenlijk
opgestelde basis
werkt. „Daardoor
kan het lijken alsof
het één en hetzelfde
plan is. Maar de lan
delijke partij geeft
met de drie provinci
ale lijsttrekkers een
eigen invulling.” Dat
is anders dan bij
grotere, oudere par
tijen die overal in het
land lokale afdelin
gen hebben. „Die
GO DONDERDAG 9 MAART 2023
Niet elke partij
heeft een duide
lijk regioverhaal.
FOTO ANTON KAPPERS
E-
v4/
BBBeX Voord®
