WIM HOFMAN
Hete bliksem
14
Uitgever Malmberg maakt teksten ook inclusiever: ‘Continu proces’
Behalve de kinderboeken van
Roald Dahl liggen ook
lesboeken voor het onderwijs
al jaren onder de loep van
kritische lezers. Uitgeverij
Malmberg werkt er uit volle
overtuiging aan mee. „De tijden
veranderen snel.”
nder invloed van zo
geheten ‘sensitivity
readers’ gaat de En
gelse uitgever van
Roald Dahl discrimi-
Wordt er in die teksten niet te veel
geredeneerd vanuit een ‘witte sa
menleving’? Worden vrouwen
niet op een te stereotiepe manier
neergezet? Komen er ook mensen
genoemd. Als het in schalen op tafel
kwam, zag het er meestal slapjes uit.
Velen van ons vonden hete bliksem
niet echt iets om over naar huis te
schrijven. Dikwijls kregen we er een
schijf bloedworst bij. Ook niet
iedereen vond bloedworst lekker,
Witte samenleving
Het is precies ook de reden
waarom Malmberg in 2019 een
‘meldpunt voor gevoelige onder
werpen’ instelde. De uitgeverij be
schikt inmiddels ook over een ei
gen groep sensitivity readers. Die
kijkt met een kritische blik naar
reeds bestaande schoolboeken of
Vooroordelen
Lauwen spreekt over ‘een continu
proces van bewustwording’. „We
willen ook niet zomaar dingen
weghalen. Liever kiezen we ervoor
om zaken in een bredere context
te zetten of om juist dingen toe te
tje suiker) een
stoofvlees en een deklaag van aardap
pelpuree.
Echt een wintergerecht.
Klagers niet altijd gelijk
Een woord als ‘blank’ zal niet
meer opduiken in nieuwe uitgaves
van Malmberg. „Het wekt te veel
associaties op met het slavernij
verleden.”
In samenspraak met organisa
ties als Women Inc en Wilde Ha
ren werkt de uitgeverij ook aan
een lijst van alternatieve woorden
die wel door de beugel kunnen. En
klachten die bij het eigen meld
punt binnenkomen, kunnen lei
den tot aanpassingen van teksten,
zegt Lauwen. „Een klager heeft
niet per definitie gelijk, maar vaak
is er wel een terechte grondslag
voor zo’n kritische opmerking. In
digitale uitgaven passen we dan de
tekst meteen aan, bij boeken zor
gen we voor een aanpassing in een
eventuele herdruk. Maar er gaat al
tijd intern beraad aan vooraf, ook
met de makers.”
met een handicap voor in de boe
ken? Komt het platteland ook aan
bod? Gaat het ook over gezinnen
die nu eens niét bestaan uit een
papa, een mama en twee kindjes?
„Ieder kind moet zich kunnen
herkennen in het lesmateriaal dat
wij aanbieden”, zo schetst Lauwen
het uitgangspunt waarmee Malm
berg nu al enkele jaren de eigen
producten onder de loep legt. Dat
betekent dat de schoolboeken een
inclusief wereldbeeld moeten
voorschotelen. En nee, Lauwen
ziet dat niet als een knieval voor
de woke-beweging. „Natuurlijk is
er een groep die zich afvraagt of
dit allemaal wel nodig is. Die kri
tiek krijgen we ook, we kunnen
het niet gauw goed doen. Maar de
tijden veranderen snel, we varen
onze eigen koers. Wat vandaag
nog kan, kan morgen niet meer.
En we kijken altijd naar het belang
van de leerling.”
voegen. Het helpt ook om samen
met de auteurs van de boeken te
rug te kijken. Hoe komt het bij
voorbeeld dat we in boeken vrou
wen vaak in een passieve houding
opvoeren en mannen een actieve
rol krijgen? Zo word je je ook be
wust van je eigen vooroordelen.
De samenleving verandert ra
zendsnel, wij willen daar zorgvul
dig mee omgaan.”
ken omdat ze zich niet herkennen
in beelden en teksten.”
Genderneutraal
Maar een uitgever moet ook niet te
ver voor de muziek willen uitlo
pen, erkent Lauwen. Het lesmate
riaal moet herkenbaar blijven voor
de docenten die ermee werken. „Je
moet oppassen dat je taalgebruik
niet té vooruitstrevend wordt.” Ze
verwijst naar de discussie over het
gebruik van genderneutrale voor
naamwoorden. Iemand die
non-binair is en niet als man of
vrouw wil worden gedefinieerd,
wordt dan aangeduid als ‘hen’.
Bij Malmberg is dat nog niet de
standaard. Lauwen: „Er zijn kwes
ties waar we nog niet helemaal uit
zijn.” Op het eigen onlineplatform
‘Onderwijs van morgen’ reikt
Malmberg leraren suggesties aan
hoe ze het in de klas toch over
zulke controversiële onderwerpen
kunnen hebben. „Zulke discussies
kunnen ook iets opleveren. Ons
lesmateriaal is ook slechts een
hulpmiddel voor leerkrachten en
docenten. We moeten onze rol
ook niet te groot maken.”
ang geleden zat ik op een
school waar we niet alleen in
de klas zaten en uit allerlei boe
ken en schriften iets moesten leren,
woordjes, topgrafie, stamtijden, de
werking van de pomp, wat is zwaar
tekracht? Hoe luidt de stelling van
Pythagoras? Maar we kregen ook ver- vooral niet als de schijven te hard ge
schillende taken toebedeeld zoals: de
speelplaats vegen, vloeren vegen met
nat zaagsel, bladeren harken, on
kruid schoffelen, hout hakken,
boompjes planten, ramen met oude
kranten lappen.
In de kranten stond oud nieuws
over de eerste snelweg in Nederland,
van Amsterdam naar Utrecht en over
de zware verliezen van de Franse
troepen in Indochina. We mochten
ook wel eens in de boomgaard appels
plukken en ze later ook schillen. Dat
laatste gebeurde vooral in de winter,
als de appels slecht begonnen te wor
den. Sommige appels waren zacht en
gerimpeld, andere hadden rotte
plekken, of waren helemaal bruin
geworden en kregen soms witte stip
pen.
nerende woorden en passages uit
diens kinderboeken verwijderen.
Dat leidt tot consternatie, want
staat zo’n ingreep niet gelijk aan
censuur?
Marie-Louise Lauwen, commu
nicatiemanager bij de in Den
Bosch gevestigde uitgeverij Malm
berg, wil zich niet mengen in het
debat. „Het is een andere discus
sie. Bij Roald Dahl gaat het om fic
tie, bij ons om lesmethodes.” Maar
Malmberg, een van’s lands groot
ste uitgevers van lesmateriaal,
heeft wel met hetzelfde vraagstuk
te maken als de Britse uitgever van nog uit te geven lesmateriaal.
Roald Dahl, zegt Lauwen. „Het is
ongelooflijk belangrijk dat je
denkt aan inclusiviteit en diversi
teit. De wereld verandert continu
en je wilt niet dat kinderen afha-
bakken waren en op stukken houts
kool leken.
In een Engels kookboek vond ik on
langs een gerecht dat als typisch Hol
lands werd aangemerkt: hete bliksem.
Je moest wat verschillende appelen
schillen, de klokhuizen en stelen weg
halen en ze samen met aardappelen
koken. Daarna moest je alles door el
kaar stampen. Er stond bij dat het ge
recht enkel maar te eten was na het
nuttigen van een aantal glazen jene
ver. De Engelsen die het kookboek
hadden samengesteld, hadden waar
schijnlijk iets tegen Hollanders. Bij
het lezen van het recept moest ik na
tuurlijk meteen aan mijn oude school
denken en aan het schillen van appels.
Dat hete bliksem lekker kan zijn
heb ik onlangs gemerkt in Middel-
We werkten in de koele appelkel- burg. De ovenschotel was gevuld met
der. Het slechte en rotte van de appels een laag appelmoes van goede appels,
sneden we er met onze zakmessen af goudreinetten geloof ik (met een bé-
en de goede stukken gooiden we in tje suiker) een laagje gefruite uien,
een teil water. De stukken appel wer
den uiteindelijk verwerkt in een aard-
appelgerecht dat hete bliksem werd
De wereld van Wim Hofman, schrijver/illustrator
Ook schoolboek onder loep
,atie in je eigen woorden
iets opzoeken op internet
nooit
Hoe goed ben jij in informeren?
Zet een kruisje bij de raket.
vaak
René van der Lee
Den Bosch
O
nooit
>ken o’ °P intetr‘et antwoord °P
■r? Hoe?
eigen 'woorden.
Wal maak jij mee?
Zet een kruisje op de lijn.
,ntere$sar”e weetjes (eien
I- -
nooit
O
een vraag stellen aan iGniand d-
veel van weet er9*n*
.K,eseendU-W
hetbelangr'M
I Dit kun je
Met een
I begrijp1/
Enkele voorbeelden van nieuwe illustraties in de schoolboeken
van Malmberg. fotomalmberg
WEEK I LES 1
VRIJDAG 24 FEBRUARI 2023 GO
