Onder politici
Stortvloed aan enquêtes kan
Tweede Kamer lelijk opbreken
i 1 i
II
II
Elf enquêtes in
twintig
jaar: wat
leverde
dat op?
13
Ik heb hem
een kop koffie
aangeboden
en toen zei hij
al: ‘Zwijgrecht’
ii
li
Elke week schrijft politiek verslaggever Hans van Soest over wat er speelt in Den Haag in Onder Politici. Deze
week: Hebben al die parlementaire enquêtes eigenlijk zin?
Terwijl deze enquête nu wordt
afgerond, is onlangs die naar de
toeslagenaffaire begonnen met
verhoren achter de schermen. Dat
eindrapport moet eind dit jaar
klaar zijn, zodat daarna een vol
gende enquête naar het coronabe-
leid kan beginnen. Dat maakt op
geteld elf parlementaire enquêtes
in de afgelopen twintig jaar.
Dat roept de vraag op: wat heeft
die enquêteritis nou opgeleverd?
Niet veel, aldus hoogleraar Jacques
Sluysmans, die meerdere
enquêtecommissies adviseerde
over juridische zaken. „Vaak is de
opbrengst beperkt. Je kunt niet
lid je pet van politicus afzet en de
pet van onderzoeker opzet. Als je
alleen een minister het moeilijk
wilt maken of herrie wilt maken,
dan werkt een enquête niet.”
Om een enquête te laten slagen,
moet er een heel heldere vraag lig
gen wat de Kamer precies wil we
ten. Ontbreekt die vraag, dan kun
je de enquête net zo goed achter
wege laten, vindt Van Raak, in
middels hoogleraar Erasmiaanse
waarden.
■■(k e presentatie van het eind-
II J rapport van de parlemen-
taire enquêtecommissie
Aardgas winning Groningen vindt
vrijdag plaats in Zeerijp, midden
in het bevingsgebied. Elet is een
symbolische keuze om de Gronin
gers te laten merken dat Den Haag
oog heeft voor de regio.
Uit onderzoek van de Rijksuni
versiteit Groningen eind januari
blijkt dat mensen met schade aan
hun huizen weinig verwachtingen
hebben van het eindrapport. Sinds
de openbare verhoren begonnen,
is het geloof dat er iets ten goede
zal veranderen alleen maar afge
nomen.
Daarmee lijkt in elk geval één
doel van deze enquête mislukt.
Volgens commissievoorzitter Tom
van der Lee is het doel waarheids
vinding en lessen trekken voor
toekomstige ‘mijnbouwprojecten’,
zoals C02-opslag. Maar de enquête
lijkt er vooral te zijn gekomen om
dat de Tweede Kamer zich
schaamde voor het leed van de
Groningers. Nog vlak voor de
openbare verhoren begonnen,
vroegen commissieleden aan geïn
teresseerden welke vragen zij be
antwoord wilden zien. Bij de
openbare verhoren mochten voor
het eerst gedupeerden hun verhaal
doen.
Het hele spectrum van politiewerk
komt voorbij in studeerkamers en aan
keukentafels.
Het is een voortdurende oefening in
creatief denken. Van der Harst vertelt
hoe ze op het idee kwamen om met
een meetlat naar de plaats delict te
gaan. De dader was gefilmd door een
bewakingscamera. Door de meetlat op
dezelfde plek te filmen en die opname
over de bewakingsbeelden te leggen,
kon ze zijn lengte goed schatten.
De ripdeal konden ze niet oplossen.
Er ontbrak een puzzelstuk, vertelt Van
der Harst. „Dat is het moeilijkste”,
merkte Van der Steen. „Voldoende be
wijs verzamelen, ook al
heb je vaak wel een idee
wie de dader is.”
Maar een eerste suc
ces is er: voor de overval
op het tankstation is
een verdachte aange
houden. De kans is dus
reëel dat het de vrijwil
ligers lukt een man voor
de rechter brengen die
anders de dans zou zijn
ontsprongen, omdat de
reguliere recherche die
zaak niet kon oppakken.
Ze hadden een lijst met voorwerpen
die bij de overval waren gebruikt, zoals
een mes, voor de huiszoeking. „Die fo
to’s hebben we ingezoomd en dertig
keer bekeken. Spannend of je dan ook
wat vindt.” Ja, ze hebben er ‘dingen’ ge
vonden, houdt Van der Harst het cryp
tisch. Van der Steen vond de aanhou
ding en vooral de doorzoeking ‘heel in
drukwekkend’. „Vooral de inbreuk die
je maakt op iemands privacy.” Ze
voelde in de woning dat ze dwars door
iemands leven neusde.
Van der Harst verhoorde met een re
chercheur, die het werk fulltime doet,
de verdachte. Het team had een ver-
hoorplan gemaakt. „En dan ga ik ge
woon het gesprek aan. Proberen con
tact te maken.” Hij oefende dat in de
opleiding, maar de praktijk is altijd an
ders. „Ik heb hem een kop koffie aange
boden en toen zei hij al ‘zwijgrecht’.”
zeggen dat er naar aanleiding van
een eindrapport grote dingen zijn
veranderd, daarover moeten we
bescheiden zijn.”
Nou ligt het er ook aan wat je
verwacht, zegt hij. „Sommige en
quêtes hebben als doel waarheids
vinding, andere om lessen voor de
toekomst te trekken en weer an
deren zijn een soort rituele reini
ging: er is in het verleden iets goed
mis gegaan en de politiek wil daar
rekenschap over afleggen. Ik heb
de indruk dat de Groningen-en-
quête in die laatste categorie valt.”
Dat de politiek hardleers is,
bleek bijvoorbeeld uit de enquête
naar de val van Srebrenica. Een
van de conclusies was dat de poli
tiek niet meer op de stoel van de
krijgsmacht moest zitten bij het
op missie sturen van militairen.
Maar de bemoeienis werd juist
groter. Zoals bij de missie naar
Kunduz, waar zelfs werd gesoebat
of er mocht worden teruggevoch
ten. Die missie leverde dan ook
eerder ‘gewenste’ dan echte resul
taten op, bleek uit een evaluatie.
Oud-Kamerlid Ronald van Raak
(SP) was vijfjaar terug voorzitter
van een commissie die keek of
het middel parlementaire
enquête verbetering be
hoefde. „Enquêtes hebben
alleen nut als je als Kamer-
H ij heeft daarom zijn twijfels
over de aangekondigde enquête
naar het coronabeleid. „De kans
dat die politiseert, is ontzettend
groot. Ik vraag me af of Kamerle
den voldoende afstand kunnen
nemen. Kun je dat niet, dan kun je
beter door anderen onderzoek la
ten doen, zoals nu al door de On
derzoeksraad voor de Veiligheid
gebeurt.”
Van Raak staat niet alleen. Bin
nen de commissie die de coro-
na-enquête voorbereidt, is wrevel
ontstaan over de leden Pepij n van
Houwelingen (Forum voor Demo
cratie) en Wybren van Haga (af-
splitser van Forum), die hun
conclusies al openlijk trek
ken. Als je toch roept dat co
rona een hoax was en dat
1 bestuurders voor een tribu
naal moeten komen, sta je
dan nog open voor een an-
V. dere uitkomst van het
onderzoek?
Van Raak: „Een
enquête is het
zwaarste middel
van een parle-
ment als je écht
Bk iets wilt weten.
Gebruik je het
«r voor je politieke
gelijk, dan wordt
het instrument
bot en hebben toe
komstige enquête
commissies daar last
van.”
..■To.lS
10 7''
v X
FOTO PHIL NIJHUIS
6
GO ZATERDAG 18 FEBRUARI 2023
\k J
V
o
