Regels op slagveld niet
W'-ï
14
‘Als de aanvaller
medische data in
handen krijgt,
mag hij die dan
gebruiken?’
Wat mag wel en wat mag niet in een oorlog? Die vraag rijst
door nieuwe technologie, zoals autonome wapens.
„Gebrek aan regels geeft strijdmachten te veel speel
ruimte”, zegt hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg.
HANS VAN ZON
„Veel staten, waaronder Neder
land, zijn van mening dat som
mige autonome wapens verboden
moeten worden. Als ze worden in
gezet, moeten ze voldoen aan en
kele cruciale voorwaarden. Zij
moeten onderscheid kunnen ma
ken tussen militairen en burgers,
tussen actieve en gewonde solda
ten, tussen soldaten die vechten
en zij die zich hebben overgege
ven. Verschillen die in humanitair
oorlogsrecht al zijn vastgelegd.”
Het nadeel is natuurlijk dat er al
tijd eerst een wapen wordt ont
wikkeld en pas daarna wordt na
gedacht over het gebruik ervan.
„Meestal werkt dat zo. Er is één
voorbeeld van een wapen dat is
verboden vóórdat het werd ge
bruikt: het verblindende laserwa
pen. De Amerikanen hadden dat
ontwikkeld en ook de Chinezen
waren er ver mee. Nu is afgespro-
„Bovenaan staan handhavingsme-
chanismen. Zeker bij internatio
naal recht geldt dat je er alleen met
regels niet bent. Je moet ook hand-
ken dit wapen niet te gebruiken.
In het oorlogsrecht heb je overi
gens de verplichting om bij bestu
dering, ontwikkeling, aanschaf of
invoering van een nieuw wapen
te toetsen of dat voldoet aan de
bestaande regels. Bij defensie in
Nederland heb je een commissie
die zich daarmee bezighoudt. In
beginsel zouden alle landen die
toets moeten doen, maar, laat ik
het zo zeggen, sommige landen
zijn daar beter in dan andere.”
dan bij een conflict astro
nauten krijgsgevangen
maken? Bij biometrie
is het de vraag of en
hoe je gegevens over
biologische ken
merken, verzameld
met ondermeer
stemherkenning, mag
gebruiken en delen.
Voorts biedt kunstmatige
intelligentie ongekende mogelijk
heden voor autonome wapens.
„Het probleem gaat bovendien
verder dan militaire technologie.
We hebben het hier over moderne
middelen die door militairen wor
den gebruikt maar veelal door an
deren zijn gebouwd en soms voor
dienstverlening worden beheerd.
Kijk naar Oekraïne. Dat maakt in
oorlog gebruik van het Star-
link-project van Elon Musk, een
netwerk van satellieten voor
„We hebben natuurlijk al wel be
staand recht. Als je een nieuw wa
pen of middel wilt gebruiken, is
de eerste vraag of dat daarin past.
Neem cyberaanvallen met compu
ters. Kun je daarop oorlogsrecht
toepassen? Een kernregel daarbij is
dat burgers en burgerobjecten niet
worden aangevallen. Dus flats,
ziekenhuizen laat je met rust.
Maar stel nu dat ergens een grote
hoeveelheid medische informatie
van de krijgsmacht, of van bur
gers, in handen komt van een aan
valler, mag hij dan die informatie
wissen of gebruiken? Er is nu veel
discussie over de vraag of je die
data moet beschouwen als een be
schermd ‘burgerobject’.”
breedbandinternet”, al
dus de hoogleraar. De
wereld van het mili
tair recht is uiterst
diffuus.
uimtetechnologie,
kunstmatige intelli-
gentie en biometrie.
Het zijn drie speel-
velden die Marten
■I Zwanenburg (ronde
foto) grote zorgen baren. Zij leve
ren voor militairen nieuwe wa
pens, middelen en methoden op
waarvoor de regels vaak niet dui
delijk zijn. Regels? Jazeker, want
ook op het slagveld geldt interna
tionaal recht. Staten zijn gebonden
aan oorlogsrecht en de rechten van
de mens. „Oorlogsrecht is hervin
den van de balans tu ssen militaire
noodzaak, wat er nodig is om te
overwinnen, en het zoveel moge
lijk beperken van menselijk lijden.
Zeker voor mensen die niet mee
vechten”, zegt Zwanenburg, hoog
leraar militair recht aan de Univer-
siteit van Amsterdam en aan de
Nederlandse Defensie Academie.
Het pleidooi van Zwanenburg
voor meer duidelijkheid over re
gelgeving kent vele voorbeelden.
Neem de ruimte. Landen kunnen
er vrijelijk conventionele wapens
plaatsen in kunstmanen. Het lijkt
erop dat Rusland en de Verenigde
Staten satellieten bezitten waar
mee andere kunstmanen kunnen
worden aangevallen. En nu het
dringen wordt op de maan, mag je
WETENSCHAP
Nieuwe
wapens
schieten
gaten in
oorlogsrecht
En hoe wordt gedacht over kunst
matige intelligentie en wapens
die zelf hun doel zoeken?
Als we een urgentielijst moeten
opstellen over wélk militair recht
moet worden verbeterd, hoe ziet
uw lijst er dan uit?
Komt het er eigen
lijk op neer dat in
ternationaal recht te
vaak aan de zijlijn
staat?
ZATERDAG 11 FEBRUARI 2023 GO
