I
I
13
Grenshekken Eui
r
AFSCHEIDINGEN BLIJKEN POPULAIR IN EUROPA EN VS, MAAR ZIJN GEEN OPLOSSING
Finland
Polen
Oekraïne'
Frankrijl
GRENSBEWAKING
De regeringsleider die wil laten zien dat hij keihard optreedt tegen het
migratieprobleem, bouwt een grenshek of -muur. Wat die doortastende leider
er meestal niet bij vertelt: zo effectief zijn die muren niet.
Europa bouwt geen hekken, maar
bruggen, stelt haar leider Ursula
von der Leyen. Toch zat ze de afge
lopen twee dagen, op de grote
EU-migratietop, rond de tafel met
zeker dertien premiers en presi
denten die al zo’n hek aan hun
grens hebben. En spraken de lei
ders af 2,7 miljard Europees geld te
investeren in onder meer came
ra’s, patrouillewagens en wachtto
rens aan de buitengrens van de
EU. Het sluit aan bij een trend
steeds meer barrières op te wer
pen voor migranten. Wereldwijd
nam het aantal grensmuren toe
van 6 in 1989 tot 74 vorig jaar, be
cijferde het Instituut voor Migra-
tiepolitiek. Maar wat levert dat op?
Het moest stoppen, vonden de lei
ders van Engeland en Frankrijk, de
duizenden migranten die elke dag
opnieuw probeerden in de Franse
kustplaats Calais in vrachtwagens
te klimmen en zo op de veerboot
naar Engeland te komen.
Rond de haven van Calais kwa
men vele kilometers aan hoge hek
ken. Het gevolg: de smokkelaars en
migranten kochten simpelweg
rubberbootjes om zelf maar het
Kanaal over te varen. Ondanks alle
hekken kende Groot-Brittannië in
2022 het hoogste aantal migranten
in twintig jaar.
Het moest stoppen, vonden de
leiders van Hongarije en Bulgarije,
die hoge aantallen vluchtelingen
vanuit Turkije hun landen binnen
zagen komen. De Hongaren
bouwden de afgelopen jaren een
hek aan de grenzen met Servië en
Kroatië, de Bulgaren aan de grens
met Turkije. Toch waren er vorig
jaar 145.600 migranten die ge
bruikmaakten van de ‘West-Bal-
kanroute’, meldt Frontex, de Euro
pese grensbewakingsorganisatie.
Hetis het hoogste aantal sinds
2015. Voor het metalen hek tussen
Hongarije en Servië wachten mi
granten in vele illegale kampjes tot
er een kans is over te steken.
De Europese parlementaire on-
derzoeksdienst EPRS schreef in
oktober in een rapport dat ‘het
aantal grenshekken in de EU de
afgelopen decennia dramatisch is
Ruim 700 kilometer nieuw hek
werk langs de Mexicaans-Ameri-
kaanse grens. Daarmee pronkte
Donald Trump aan het einde van
zijn presidentschap. Maar zijn
‘muur’ heeft de migrantenstroom
niet gestopt. Integendeel: die
breekt inmiddels alle records.
Het loopt John Modlin, com
mandant van de grenspolitie in
Arizona, over de laarzen. Het
aantal illegale overstekers is in
drie jaar zo snel gegroeid dat zijn
manschappen het niet kunnen
bijhouden. „We zijn van een onge
ëvenaarde situatie beland in een
omstandigheid waarvoor ik geen
woorden meer heb om haar te
omschrijven”, aldus Modlin deze
week voor het Amerikaanse Con
gres.
De 700 kilometer ‘nieuwe’ muur
is overigens een beetje een Trum-
piaanse waarheid. Veruit het
grootste deel, ruim 600 kilometer,
betreft vervanging van oud hek.
Mensen worden
gedwongen andere
routes te zoeken. Ze
gaan er onderdoor,
omheen of overheen
Oude roestige rasters van zo’n
5 meter hoog, die smokkelaars te
lijf gingen met ijzerzagen en trap
petjes, zijn vervangen door ro
buustere delen van 9 meter hoog.
„Het vergt een enorme inspan
ning, zowel technisch, financieel
en juridisch, om zo’n muur te bou
wen”, zegt Mexico-kenner Wil
Pansters, hoogleraar culturele an
tropologie aan de Universiteit
Utrecht. „Zelfs voor Trump, voor
wie het zo’n grote prioriteit was.
Ik kan me niet voorstellen dat dit
in Europa makkelijker te realiseren
zal zijn.”
Maar werkt het ook? Toen onder
president Clinton in de jaren 90
tussen San Diego en Tijuana de
eerste afscheidingen werden opge
richt, was de illegale migranten
stroom vanuit Mexico op een
hoogtepunt. Meer dan een miljoen
gelukszoekers werden jaarlijks
aangehouden langs de grens.
Hekken stopten de migratie niet,
maar dwongen nieuwkomers ge
vaarlijker routes te kiezen. Door de
woestijn in Arizona bijvoorbeeld.
In plaats van een gokje bij grens
posten in steden, waagden miljoe
nen hun leven tijdens dagenlange
voettochten, ondanks het risico op
uitdroging, verdwalen of het gif
van slang of schorpioen.
„Het aantal mensen dat kwijt
raakte, om het leven kwam of ge
woon verdween, nam schrikba
rend toe”, zegt Pansters. „En het
heeft migranten in de armen ge
dreven van drugskartels die deze
afgelegen gebieden al controleer
den voor hun eigen handel.”
Ondanks de extra kilometers
muur - president Biden bouwt
voorzichtig verder - ziet het grens
gebied nu de grootste migranten
stroom van deze eeuw. Over de
laatste drie maanden van 2022
steeg het aantal ‘contacten’ door
de grenspolitie tot 717.660. Vijf
keer meer dan in dezelfde periode
in 2019. Zelfs recordjaar 2000, dat
uiteindelijk 1,6 miljoen aanhou
dingen telde, begon niet zo heftig.
Pansters: „Aan de karavanen en
tentenkampen zien we dat een
muur niet leidt tot verminderde
migratiestromen. Je creëert hoog
stens een nieuw probleem aan de
andere kant van het hek.”
sing worden gezien. Maar dat
werkt averechts. Accepteer dat
migratie bij deze wereld hoort en
creëer humane, legale manieren
waarop vluchtelingen asiel kun
nen aanvragen, zonder dat ze hun
leven moeten wagen.”
1
Spanje
Marokko \Algerije
toegenomen’. In de EU zijn mo
menteel op negentien plekken
grenshekken, over een lengte van
2048 kilometer. In 2014 was dat
nog 315 kilometer, becijferde de
dienst. Ook staat in dat rapport:
‘Muren doen niet wat ze beloven.
Ze blokkeren geen ongewilde
stromen, ze leiden tot andere mi-
gratieroutes.’
„Hekken zijn spektakelpolitiek,
bedoeld voor de eigen kiezer”, zegt
Henk van Houtum, hoogleraar
politieke geografie aan de Rad
boud Universiteit Nijmegen en
coördinator van het Nijmegen
Centre for Border Research. „Er is
wetenschappelijke consensus bin
nen grensstudies dat hekken niet
werken”, stelt hij. „Mensen op de
vlucht worden erdoor gedwongen
andere routes te zoeken. Ze gaan
eromheen, eronderdoor of erover
heen. Het maakt de overgang
vooral gevaarlijker en dodelijker.”
Hekken, zo lijkt het, leveren een
‘zinloze en steeds gewelddadigere
race-to-the-bottom op tussen de
veiligheidsindustrie en de smok
kelaars’.
Wat wel een oplossing is? „We
moeten uit het frame komen dat
asielzoekers en migranten een be
dreiging vormen. Het is de papie
ren grens van het visumbeleid dat
smokkel, chaos en doden creëert.
Waarvoor hekken dan als oplos-
Noorwegen
ff- LjA
1
I
Turkije
Estlartti
Rusland
Migranten laten
zich niet stoppen
door hoge hekken
Europa: Hekken zijn
‘spektakelpolitiek’
VS: Muur van Trump maakt
oversteek gevaarlijker
Controle langs het hek aan
de grens tussen Hongarije en
Servië.
Drukte bij de grens tussen
Mexico en de VS. foto's gettyimages
- Henk van Houtum, hoogleraar
politieke geografie
pa
Cyril Rosman
Edwin Timmer
Rotterdam/Brussel
r
TI
Landen E.U.
mm Grenshek buitengrens Europa
Grenshek binnengrens Europa
De grenshekken lopen soms niet
over de hele grens van herland.
GO ZATERDAG 11 FEBRUARI 2023
