Smoesjes verzinnen doen we gemiddeld twee keer per dag
23
‘De hond heeft mijn huiswerk opgegeten.’ Of nog zo’n
klassieker: ‘Schat, nu niet, ik heb hoofdpijn.’ Smoesjes
bedenken we allemaal. Tegelijkertijd balen we als
we merken dat iemand tegen ons liegt. Dus eerlijk,
waarom doen we het dan?
STOPPEN MET SMOESJES
e een doet het vaker dan de an
der, maar gemiddeld liegen we
twee keer per dag. Hoewel, dat
is wellicht ook niet helemaal
waar, want dit cijfer komt uit
onderzoeken waarin mensen zélf aanga
ven hoe vaak ze het deden. Het echte aan
tal is waarschijnlijk hoger. „Achteraf ver
tellen hoe vaak je hebt gelogen, is best in
gewikkeld”, zegt Sophie van der Zee,
leugenonderzoeker aan de Rotterdamse
Erasmus School of Economics. „Vaak her
inneren mensen het zich niet goed, deels
omdat ze het goedpraten of niet vinden
dat iets een leugen is.”
Want smoesjes vertellen is uiteindelijk
gewoon een vorm van liegen, alleen
klinkt het wat aardiger. Leugens komen
in verschillende soorten en maten: je
kunt compleet verzonnen verhalen ver
tellen, maar dingen overdrijven of ver
zwijgen is ook liegen. Net als een leugen
tje om bestwil. Het bedenken van smoes
jes, dus liegen om ergens onderuit te ko
men, doen we van dit alles veruit het
meest.
„Die kleine leugentjes kunnen meestal
niet zoveel kwaad. Vooral wanneer je het
doet om iemand niet te beledigen of juist
te plezieren”, zegt Annemiek van Kessel,
auteur van het boek Wat zitje haar goed!
over liegen en leugens.
10 CREATIEVE
SMOEZEN
Is het slecht?
Is het vertellen van smoesjes altijd slecht?
Niet per se. Met een leugentje kom je
vaak nét wat slimmer en leuker over. Bo
vendien is de waarheid soms maar onge
makkelijk. Een smoesje is dan de simpele
uitweg. Want ga je die vriendin eerlijk
vertellen dat je op tijd komen minder be
langrijk vond dan het afikijken van jouw
favoriete serie? Nee, dan levert een smoes
vaak minder gedoe op. En grote kans dat
je vriendin je nog aardiger vindt ook.
Het smoesje werkt als een soort sociale
lijm en kan relaties juist versterken, legt
Van der Zee uit. Wanneer je je nieuwe
buurvrouw met die discutabele jurk juist
complimenteert met haar uiterlijk, vindt
ze je waarschijnlijk een stuk sympathie
ker dan wanneer je botweg zou zeggen
dat ze beter wat anders aan had kunnen
trekken.
Iedereen liegt weleens
Liegen is een fascinerend fenomeen,
vindt ze. Vooral omdat we het allemaal
doen, maar eigenlijk ook allemaal vinden
dat het niet kan. Bovendien willen we
graag in eikaars smoesjes geloven. „Het is
leuk als iemand zegt dat je er goed uitziet.
Dergelijke smoesjes kunnen ook niet zo
veel kwaad, maar je hebt wel gradaties in
liegen. Als iemand zich enorm belazerd
of niet serieus genomen voelt, dan is het
wel vervelend. Je kunt ook te ver gaan.”
Terwijl een smoesje soms beter te ver
kroppen is dan de waarheid, heeft het ook
een andere kant: wanneer we een ander
betrappen op een leugen, voelen we ons
ook écht belazerd. „Het zorgt voor een
flinke deuk in ons vertrouwen in de
ander. Mensen vinden eerlijkheid over
algemeen heel belangrijk”, zegt Van der
Zee. Wel vinden we de ‘typische smoes
jes’ over bijvoorbeeld te laat komen in het
algemeen acceptabeler dan leugens puur
Goede smoes
Wie met een goede smoes wil komen,
moet daar overigens wel wat voor doen,
weet de auteur. „Niet iedereen kan dat
even goed. Je moet goed kunnen acteren,
overtuigend zijn en er zelf ook een beetje
in geloven. Belangrijk is ook dat je je
eigen smoes onthoudt, want als mensen
er later naar vragen moet je je info
natuurlijk wel paraat hebben.”
Het verzinnen van smoesjes heeft dus
voordelen, maar trots zijn we er nou ook
weer niet op. En als het uitkomt, zijn de
rapen gaar. Toch blijven we het met z’n
allen doen, want doorgaans komen we er
gewoon mee weg. Daarnaast zijn we ook
bijzonder slecht in het herkennen van
smoesjes, omdat we in de basis uitgaan
van eikaars’ eerlijkheid. Bovendien vin
den we het vaak niet eens de moeite
waard te achterhalen of iets een smoesje
is of niet. Misschien maar beter ook.
Imagomanagement
‘Jammer joh, de batterij is leeg’, houd je je
kind voor wanneer hij weer zeurt om die
verrekte iPad. Of het excuus aan je vrien-
din bij wie je een kwartier te laat binnen
stapt: ‘Sorry! File!’. We verzinnen vooral
smoesjes om iets niet te hoeven
doen, ergens niet over te hoe-
ven praten of er zelf of een
ander beter uit te laten ko
men. Een soort imago-
management, dus. „Bij
volwassenen draait het
vaak om sociale rela
ties: we willen dat de I
ander zich geen zorgen
maakt of zich juist goed
voelt”, zegt Van der Zee.
Met name vrouwen lie
gen om aardig gevonden te
worden. Mannen doen het vaker
voor eigen gewin. Kinderen vertellen een
smoesje om iets gedaan te krijgen of juist
ergens mee weg te kunnen komen.
Kortom, iedereen belazert de boel wel
eens. Adolescenten nog wel het meest; zij
willen vaak nog veel indruk maken op
anderen. De noodzaak om een excuus te
verzinnen wordt naar mate je ouder
wordt wel steeds minder. Vanaf ons 65 ste
doen we het amper nog.
Vrouwen
liegen om aardig
gevondente
worden, mannen
doen het vaker
voor eigen gewin
voor financieel of persoonlijk gewin.
Bovendien liegen we al sinds mensen
heugenis. Smoesjes helpen ons als mens
zelfs te overleven, meent Van der Zee.
„Door je iets slimmer en beter voor te
doen, vergroot je de kans op het krijgen
van een partner en dus nageslacht.”
CAROLINE VAN SCHUBERT
ILLUSTRATIE ERIC ELICH
Tips van Sophie van der Zee
Sorry, de brug
stond open...’
Probeer eerlijker te leven. Niet
alleen in persoonlijk contact, maar ook
wanneer je bijvoorbeeld berichten naar
elkaar stuurt.
Houd in een dagboek bij wanneer je
smoesjes gebruikt.
Word je bewust van de verschillende
soorten leugens en kijk in welke situa
ties je vooral smoesjes verzint.
Altijd te laat? Vertrek dan eens eer
der dan je denkt dat je moet vertrekken.
d Als je jezelf toch betrapt op een
leugen: hoe kun je dat de volgende keer
anders oplossen?
Sommige mensen gaan
net iets verder in het ver
zinnen van een listige
smoes. De vacaturesite
Careerbuilder maakte een
top 10 met smoezen die
ooit echt zijn gebruikt om
onder werk uit te komen.
O ’De ozon in de lucht
O heeft de banden van
mijn auto platgedrukt.’
Q‘lk heb haarverwijde-
V raar onder mijn armen
gebruikt en heb nu brand
wonden.’
Q ‘Ik moest naar de be-
Ografenis van het huis
dier van mijn neef, omdat
ik lijkdrager was.’
A ‘Ik heb te veel
X verjaardagstaart
gegeten.’
^7 ‘Ik heb per ongeluk
kattenvoer gegeten in
plaats van tonijn en ben
doodziek geworden.’
‘Ik heb traumatische
X stress opgelopen van
een spin in mijn huis.’
A ‘Ik moest getuigen
tegen een drugsdealer
en de vriend van de dea
ler heeft me beroofd.’
‘Mijn vingers zaten
O klem in een bowling
bal.’
‘Mijn snelkookpan is
O ontploft.’
‘Ik ben gebeten door
een eend.’
GO ZATERDAG 4 FEBRUARI 2023
TT
