u
Zorgen bij Holocaustherdenking:
‘Jodenhaat steekt weer kop op’
IK
9
Na twee jaar afwezigheid
vanwege corona vond
gisteren de Holocaust
herdenking in Amsterdam
weer plaats met publiek.
Er zijn zorgen over
opkomende antisemitisme.
„Jonge kinderen worden niet
meer goed op de hoogte
gebracht.”
Angst voor mensen
die anders zijn
leidde tot de moord
van mijn familie
zwering met de latere vicekanse-
lier Franz von Papen, Von Hinden
burg ertoe te bewegen Kurt von
Schleicher als rijkskanselier te ver
vangen. Von Hindenberg stierf
kort erna, Von Schleicher werd
door vermomde SS’ers thuis ver
moord.
wikkelaar aan mag komen: het ter
rein van het voormalige hoofd
kwartier van de Gestapo, de mee
dogenloze geheime politie van de
nazi’s. Op het terrein is nu het
museum Topographic des Terrors
gevestigd.
Het wemelt er van de Duitse
schoolkinderen. In het documen
tatiecentrum van het museum le
ren ze niet alleen over Hitler, ook
andere misdadigers zoals Himm
ler en Göring passeren de revue.
De expositie mondt uit in de na
sleep van de oorlog, de berechting
van nazikopstukken en de Duitse
zoektocht naar eerherstel.
Terwijl deze gebouwen van de
Gestapo en andere veiligheids
diensten plat gingen, staat een ko
lossaal gebouw, jarenlang aan de
overkant van de Berlijnse Muur,
overeind: het Detlev-Rohwedder-
Haus. Tegenwoordig houdt het
ministerie van Financiën hier kan
toor, vroeger was dit het nazibol-
werk voor luchtvaart, het parade
paardje van Göring. ‘Geen andere
plek herinnert zo zeer aan de fra
giliteit van de democratie in Eu
ropa in de 20ste eeuw’, prijkt op de
voorgevel.
Dat de Duitse democratie
kwetsbaar is, toonde de couppo
ging door de Reichsbürger aan: de
extreemrechtse groep wilde eind
vorig jaar het parlement bestor
men. Er volgden vijftig arrestaties.
Net als in 1923, toen Hitler een po
ging waagde, ontsnapte Duitsland
aan een staatsgreep. Hitler echter,
kreeg het tien jaar later op een an
dere manier alsnog voor elkaar.
Isof het een vanzelfspre
kendheid is, vertelt Lies-
beth van de Vijzel dat ze
haar hondje Saartje heeft ge
noemd, een Joodse n aam. „Dat
kon niet anders, ik ben in deze
buurt opgegroeid. Ik ken alle ver
halen. Bij mijn vader konden Jo
den onderduiken. Die geschiede
nis blijft altijd bij mij.”
Die vanzelfsprekendheid staat
onder druk, signaleert het Neder
lands Auschwitz Comité. Die or
ganisatie riep mensen op om in
groten getale naar de Holocaust
Herdenking in Amsterdam te ko
men ‘als een signaal tegen het op
komend antisemitisme’.
Ook Van de Vijzel maakt zich
zorgen, vertelt ze, terwijl een
lange stille tocht van Joodse fami
lies voorbijtrekt. „Jonge kinderen
worden niet meer goed op de
hoogte gebracht”, zegt ze. „Van
het verleden moeten we leren.”
wiens grootouders, tantes en
ooms werden vermoord. „Terwijl
Mokum feestvierde vanwege de
bevrijding, kwamen wij thuis in
een leeg huis. Ik groeide op met
het gevoel dat verraad altijd op de
loer lag.”
De Joodse gemeenschap heeft
grote zorgen over oprukkend an
tisemitisme, blijkt ook uit de
woorden van Jacques Grishaver,
de voorzitter van het Nederlands
Auschwitz Comité. „De afgelo
pen jaren neemt mijn somber
heid toe. Jodenhaat steekt weer
de kop op, en racisme en intole
rantie nemen toe. Het is om ver
drietig van te worden.”
Hij spreekt over complotthe
orieën en uitsluiting: „De angst
voor mensen die anders zijn,
leidde tot de moord van mijn fa
milie.” Hij is geschrokken van de
racistische uitingen die tijdens
oud en nieuw verschenen op de
Erasmusbrug in Rotterdam. „Ik
veroordeel dat in de sterkste be
woordingen.”
Het Nederlands Auschwitz Co
mité gaat pleiten voor verplichte
lessen over de Holocaust op mid
delbare scholen, aldus Grishaver.
„Kennisoverdracht en leren van
het verleden zijn essentieel voor
een goed functionerende, open
en barmhartige maatschappij
waar geen ruimte is voor uitslui
ting en antisemitisme. Het is
hard nodig dat daar meer aan
dacht voor komt.”
Vorige week verscheen een rap
port met de conclusie dat de ken
nis onder jongeren over de Holo
caust snel afneemt, al wordt ge
twijfeld over de onderzoeksme
thode. Volgens Grishaver was dat
het zoveelste signaal.
Nationale plicht
Der Terror des Nationalsozialismus
laat ook anno 2023 weinig Duitsers
onberoerd. De schaamte, het
schuldgevoel zit, ook bij de jonge
generaties, diep. Duitsers willen
het liefst niet worden herinnerd
aan de man met wie alle ellende
begon. In plaats daarvan herden
ken ze liever de miljoenen slacht
offers van het naziregime. Dat
voelt als een nationale plicht.
Bij de Holocaustherdenking van
vorige week was een verschuiving
zichtbaar: steeds meer aandacht
gaat uit naar de andere vervolgde
minderheden, zoals Sinti en
Roma. Dit jaar komt daar een
groep bij: de Ihbti-gemeenschap.
Rozette Kats, een Nederlandse
overlevende van de Holocaust,
sprak vrijdag in de Bondsdag. Ze
gaat al twintig jaar scholen in Ne
derland en Duitsland langs om
over de verschrikkingen van de
Tweede Wereldoorlog te vertellen.
In het openluchtmuseum dat
Berlijn dankzij zijn rijke geschie
denis is, vullen de bomkraters van
de oorlog die Hitler begon zich
steeds sneller met moderne kan
toorgebouwen en appartementen
complexen. Toch is er een histori
sche plaats waar geen bouwont-
Verraad
Honderden mensen zijn aanwe
zig bij de herdenking in het
Wertheimpark bij het Spiegelmo-
nument ‘Nooit Meer Auschwitz’.
Joop van der Starre spreekt, een
overlevende van de Holocaust,
Complotten
Na een minuut stilte spraken fa
milies met elkaar. Michaël Ferron
bijvoorbeeld; de familie van zijn
vrouw werd vermoord in concen
tratiekampen van de nazi’s. „On
gelooflijk dat mensen ontvanke
lijk zijn voor complotten en ver
halen. Er zijn nog altijd mensen
die Joden, maar ook moslims of
andere groepen, in een hoek wil
len duwen. Willen doen alsof ze
er niet bij horen.”
Marianne Heesen dacht aan
haar vermoorde familieleden, en
aan haar opa die onderdook. „En
nog steeds is er zo veel oorlog in
de wereld. De geschiedenis helpt
om het heden beter te begrijpen.”
Ook burgemeester Femke Hal-
sema ziet 78 jaar na de bevrijding
vaker antisemitisme. „Soms di
rect in geweld, in bedreigingen,
in spreekkoren. Soms verstopt in
lelijke complottheorieën, bedoeld
om haat te voeden. Het is onver
teerbaar. Amsterdammer zijn
gaat niet zonder, naast veel moois
en veel om trots op te zijn, ook
ons gruwelijke verleden onder
ogen te zien.”
Onder de aanwezigen waren
ook premier Rutte en staatssecre
taris Van Ooijen (VWS), net als
de voorzitters van de Eerste en
Tweede Kamer, Jan Anthonie
Bruijn en Vera Bergkamp.
-v
V 1
r
de nieuw verkozen
Rijksdag op 21 maart
1933 (grote en mid
delste foto). Op 24
maart werd het par
lement uitgescha
keld (bovenste foto).
Rechts: de foto van
Rosi Posner, fotos
GETTY IMAGES, YADVASHEM
- Jacques Grishaver, voorzitter
Auschwitz Comité
Honderden
mensen waren
gisteren aan
wezig bij de
Holocaust-
herdenking in
Amsterdam.
Op 27 januari
was het pre
cies 78 jaar
geleden dat
concentratie-
en vernieti
gingskamp
Auschwitz, het
symbool van
de Holocaust,
werd bevrijd.
FOTO'S ANP
Jurriaan Nolles
Amsterdam
GO MAANDAG 30 JANUARI 2023
Hitler bij de ope-
