8
TWEEDE WERELDOORLOG
Op 30 januari 1933 greep Adolf Hitler de macht in Duitsland. Negentig jaar later hangt de schaduw van de
beruchtste nazi altijd nog over Berlijn, de stad van zijn opkomst en ondergang.
de echtgenote van een rabbijn uit
de Noord-Duitse stad Kiel.
De koperen kandelaar is het
pronkstuk uit een bescheiden,
maar door de Duitsers groots aan-
gekondigde tentoonstelling. Niet
alleen de nazislachtoffers achter
de zestien tentoongestelde kunst
werken worden in de expositie
herdacht, maar ook de miljoenen
andere Duitse Joden die tussen
1933 en 1945 onder het natio-
naalsocialistische schrikbewind
van Hitler werden vermoord.
Het bijzondere aan de antieke
kandelaar is dat het stuk, net als
Posner, de Shoah overleefde. Afge
lopen woensdag opende de Duitse
parlementsvoorzitter Barbel Bas
(SPD), in het bijzijn van een
andere Holocaust-overlevende,
de tentoonstelling in het Paul-
Löbe-Haus. Dit glazen gebouw,
vernoemd naar de laatste demo
cratische president van de Wei
mar republiek, kijkt uit op de
Bondsdag, het Duitse parlement,
waar Hitler precies negentig jaar
geleden aan de macht kwam.
Op 30 januari 1933 werd het lot
van meer dan 6 miljoen Joden en
andere minderheden in Europa
bezegeld: de Duitse Reichstag was
bereid om hem tot kanselier te
benoemen. In 1932 wist de NSDAP
bij twee verkiezingen gemiddeld
35 procent van de stemmen bin
nen te halen. Hitler profiteerde
van de economische malaise:
Duitsland kampte met torenhoge
inflatie en werkloosheid. Aanvan
kelijk was de rijkspresident Paul
von Hindenburg, ondanks zijn
zwakke gestel, overigens niet van
plan Hitler de touwtjes te over
handigen. In de ogen van de veld
maarschalk uit de Eerste Wereld
oorlog was Hitler een onbetrouw
bare Oostenrijker. Maar Von Hin
denburg hield zijn rug niet recht.
Hitler wist, dankzij een samen-
Berlijn
p een venster-
bank staat de
achtarmige
^^B ^^B Chanoeka-
kandelaar, bui-
ten hangt
de overkant
van de straat een rood doek met
het hakenkruis aan een gebouw
van de NSDAP (Nationaalsocialis-
tische Duitse Arbeiderspartij).
Weinig beelden maken zo’n in
druk als deze zwart-witfoto uit
1931, gemaakt door Rosi Posner,
Negentig jaar na de
machtsgreep blijft Hitler
Duitsland achtervolgen
Rozette Kats (80) overleefde
de Holocaust. Ze sprak vrijdag
in de Bondsdag, foto reuters
Guy Hoeks
MAANDAG 30 JANUARI 2023 GO
