Waar de dijken braken
f
isS
Ss®
‘De zuiltjes zeggen
iets over onze
kwetsbaarheid’
Sobere zuiltjes markeren 96 stroomgaten
•O»
Si#..
w
I
I
L
Basaltzuil Willemspolder. Heemkundekring Philippuslandt heeft de gps coördinaten van SPO1, SP02, SPO3 en SP04
op de website geplaatst voor wandelaars en fietsers.
Verspreid langs de Van Konijnenburgweg in
Bergen op Zoom staan drie zuiltjes van basalt
aan de kant van de weg. Ze horen tot de 96
stenen die geplaatst worden op zogenaamde
stroomgaten, de plekken waar de stormvloed 70
jaar geleden een gat sloeg in de kustverdediging
en het water dag en nacht vrij in en uit stroom
de. Hier liep de polder vol en vielen in het ach
terland tientallen slachtoffers.
Staand bij de drie zuiltjes kun je je nauwelijks
een voorstelling maken van de ramp die zich er
heeft voltrokken. De dijk van toen heeft plaats
gemaakt voor een modem bedrijventerrein met
vrachtwagens en containers. Het water wordt
elders tegengehouden. De stenen moeten ervoor
zorgen dat niemand de rampnacht vergeet.
Koos Hage is initiatiefnemer van het project. Als
5-jarig jongetje overleefde hij de ramp.
Na zijn pensioen wilde hij iets met
die geschiedenis doen. ‘Vrij kort
na de ramp ben ik naar de Noord-
oostpolder verhuisd’, vertelt hij. ‘Ik
vond het fantastisch, een nieuwe
start op een plek waar gepionierd
werd. Het voelde een beetje Ameri
kaans. De ramp heeft niet mijn hele
leven beheerst, maar of je wilt of niet,
je draagt het wel met je mee.’
Hage verloor bij de ramp zijn moeder en
zus, verhuisde naar de Noordoostpolder en
werkte een leven lang als stedenbouwkun
dige bij de gemeente Rotterdam. Daar leidde hij
onder meer het project Brandgrens. Een spoor
van lampjes in de grond markeert er de grens
tussen het deel van Rotterdam dat bij het bom
bardement van 1940 werd verwoest en het deel
dat gespaard bleef.
De eerste aanzet voor Stroomgaten werd in 2013
gegeven, maar destijds, net na de herdenking
van 60 jaar Watersnood, was er onvoldoende
interesse. Uiteindelijk schreef hij een boek dat
in 2015 gepubliceerd werk. Daarin staan on
der meer alle stroomgaten beschreven. Van de
meeste is na de ramp een geografische luchtfoto
gemaakt met coördinaten.
Inmiddels wordt het project wel breed omarmd,
zijn er 52 paaltjes geplaatst en is het al ‘het
grootste openluchtmuseum ter wereld’ ge
noemd. Dat plaatsen gaat niet altijd zonder slag
of stoot. Daarvoor is onder meer toestemming
nodig van overheden en waterschappen. Dat
is soms een stroperig proces. ‘Ja, kan wel eens
lastig zijn’, aldus Hage. ‘Aan de andere kant ben
ik blij dat er zorgvuldig met onze waterkering
wordt omgegaan. Die zuilen worden toch op
dijken geplaatst.’
De zuiltjes hebben drie functies. Voor overle
venden en nabestaanden van de ramp vormen
ze een emotionele herinnering, voor anderen
markeren ze een plek die belangrijk was in
onze geschiedenis en dan waarschuwen ze ook
nog eens voor de toekomst. ‘Dat laatste vind
ik steeds belangrijker’, zegt Hage. ‘Voor 1953
werd de slechte staat van de dijken vaak geba
gatelliseerd. Nu staat onze kustverdediging er
veel beter voor maar hebben we te maken met
klimaatverandering. En je kunt je afvragen of er
al genoeg wordt gedaan om een nieuwe ramp te
voorkomen.’
Sommige zuiltjes kunnen niet geplaatst wor
den op de precieze plek van het stroomgat. Het
landschap is na 1953 soms drastisch aangepast,
waardoor het voormalige stroomgat nu midden
op een akker ligt, in het water of zoals hier in
Bergen op Zoom, in verstedelijkt gebied.
Op elk paaltje staan de datum van 1 februari
1953 en de datum waarop het gat is gedicht.
Verder heeft het een nummer datje, als het pro
ject klaar is, kunt invoeren op de website www.
stroomgat.nlDaar vind je dan informatie over
de plek met bijvoorbeeld historische foto’s, film
en verhalen.
Koos Hage hoopt dat de plekken worden opge
nomen in fiets- en wandelroutes zodat mensen
er kennis mee maken. ‘Dan kun je even naar
zo’n basaltzuiltje lopen, over land, water of stad
uitkijken en je een voorstelling proberen te ma
ken van de plek tijdens de Watersnoodramp. Dat
de zee hier zomaar binnendrong. Dat zetje toch
aan het denken, zegt iets over onze kwetsbaar
heid.’
Tijdens de Watersnoodramp werden de dij
ken op 96 plaatsen zo ernstig verwoest dat het
water vrij in en uit kon stromen. Hoe lastig
het ook was om ze te dichten, 70 jaar later
zijn deze stroomgaten niet of nauwelijks nog
herkenbaar in het landschap. Basalten zuiltjes
moeten de herinnering levend houden én een
waarschuwing zijn voor de toekomst.
cS-
oïOH>c«u39O'5’H1
o
z
THOIEM (TH) EN ST PMIUPSLAND (SP)
nww VET SUIMKWAIVM
