Wat zegt de wetenschap en hebben emoties tUrekci! Baby in de brandende zon Kan Oosterscheldekering de stijgende zeespiegel nog aan? Houdbaarheids datum va n de dam valt tegen 15 h ‘Stel je voor datje met je vinger toppen zou kunnen ruiken, proeven én horen’ Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewSdentiSt De Watersnoodramp van 1953 was de aanleiding om de Deltawerken te bouwen: de verzameling waterwerken die Zuidwest-Nederland beter moest beschermen tegen de zee. Maar door klimaatverandering staat die bescherming onder druk. Wekelijks vertelt een wetenschapper over zijn eurekamoment. Deze keer Felix van Hotten (38), onder- zoeker-docent aan de Hogeschool Rotterdam. „Bij ecologische econo mie, het vakgebied dat ik bestudeer, kijken we op een interdisciplinaire ma nier hoe de ecologie en economie in de westerse wereld weer in balans met elkaar kunnen komen. Deze vorm van weten schap begon in jaren 60,70 omdat toen voor het eerst duidelijk werd dat we be paalde grenzen -bijvoor beeld die van groei - aan het overschrijden waren. Mijn grootste moment van inzicht kreeg ik toen ik erachter kwam dat eco logische destructie en sociaaleconomische onge lijkheid hand in hand gaan. Het was in 2016 en ik was in Cape Maclear in midden Malawi, waar ik vrijwilligerswerk aan het doen was. Ik liep langs een veld en zag daar een vrouw het land bewerken met een kind op haar rug dat slechts een paar uur oud was. Die vrouw in combina tie met het pasgeboren kindje daar in de bran dende zon zetten me enorm aan het denken. In een flits zag ik dat de mondiale verschillen zo groot zijn - een vrouw met een veredelde schep terwijl wij in Nederland de allernieuwste tractoren hebben - dat we die af stand eigenlijk nooit gaan overbruggen. Daar ter plekke wist ik: hier moet ik wat mee. In de jaren die volgden, ben ik in mijn vrije tijd een boek over dit thema gaan schrijven, De golven en de kaap. Al doende kwam ik erachter dat ik hiernaar ook onder zoek wil gaan doen. En ja, ik ben optimis tisch en hoop dat ik mijn steentje kan bijdragen om een oplossing te vinden voor de grootste weten schappelijk zoektocht die de mens ooit heeft gehad.” - Jim Jansen om zand de Oosterschelde in te voeren, breken de slikken en schorren langzaam af. „Ze zullen de dijken daardoor minder goed beschermen, terwijl door de op warming tegelijkertijd de zeespie gel wél stijgt.” Wat kunnen we hier tegen doen? Van Wesenbeeck noemt een paar reële maar pijnlijke oplossin gen. „We kunnen de Oosterschel dekering afbreken. Dan kan de zee makkelijker in- en uitstromen en wordt er meer zand aangevoerd voor de slikken en de schorren.” Maar dan moeten alle dijken langs de Oosterschelde worden ver sterkt: een ontzettend dure opera tie. Een andere optie is om de Oos terscheldekering voor altijd te sluiten en te bedekken onder een flinke laag zand of steen. Van We senbeeck: „Je maakt er een dichte dam van, waardoor er geen open verbinding meer is met de zee.” Daardoor zal dan wel het water in de Oosterschelde veranderen van zout naar zoet. En dat is rampzalig voor het beschermde dieren- en plantenleven in de Oosterschelde. Hoewel we in Nederland de ef fecten van zeespiegelstijging niet van vandaag op morgen gaan mer ken, is het volgens Van Wesen beeck essentieel om mogelijke op lossingen nu al te gaan onderzoe ken. En we moeten het probleem niet nóg moeilijker maken dan het nu al is: „We moeten ons nog meer inspannen om de opwar ming van de aarde en de daardoor veroorzaakte zeespiegelstijging zoveel mogelijk te beperken.” UNIVERSITEIT Igrl VAN NEDERLAND en met UffiSS® symmetrisch geordend. Het groot ste en belangrijkste deel is het ‘protocerebrum’, de voorhersenen. Het bevat de optische kwabben die informatie van de samenge stelde ogen verwerken, en de pad- denstoellichamen met belangrijke functies voor het verwerken van informatie uit meerdere zintui gen.” Hij noemt de paddenstoelli- chamen de ‘harde schijf van de bij, met een extreem grote geheu gencapaciteit. Een andere belangrijke taak is weggelegd voor het zogeheten centrale complex. Het bevat een geavanceerd navigatiesysteem, verzamelt informatie over afstand, richting en oriëntatiepunten. „Daardoor kan een bij die langs een kronkelig pad naar een nieuwe bloemen met nectar heeft gezocht, bijvoorbeeld direct naar huis te rugkeren, waarbij gegevens over alle afgelegde afstanden en hoeken die langs het uitgaande pad zijn gedraaid, worden gebruikt.” Dat bijen dezelfde genen heb ben, wil niet zeggen dat zij de zelfde ‘persoonlijkheid’ hebben. Subtiele zintuiglijke verschillen bepalen bijvoorbeeld dat informa tie door de ene bij anders wordt opgeslagen en gebruikt als door een andere. Niet alle variatie tus sen individuele bijen is ook erfe lijk bepaald. Onderzoek wijst uit dat sommige bijen agressiever zijn dan andere, sommige werken har der, zijn slimmer of reageren voor zichtiger dan andere. „Net zoals er ‘persoonlijkheidsverschillen’zijn tussen individuele bijen, kunnen er ook dergelijke verschillen zijn tussen kolonies van sociale bijen.” Formeel bewijs voor een be wustzijn van bijen levert Chittka niet, maar per saldo stapelt het be wijs voor een op zijn minst een voudige vorm van bewustzijn zich wel op, meent hij. „Maar het be wustzijn van bijen zou wel eens heel anders kunnen zijn dan dat van mensen. Misschien hebben zij unieke emotionele toestanden die gepaard gaan met de opwinding van het zwermproces of de sensa tie van het ontdekken van een bij zonder nectarrijk bloemtype. Ver der werk is nodig om deze poten tiële geestestoestanden en hun bijbehorende fysiologische ge- dragsuitingen te onderzoeken.” Volgens Chittka is er alle reden om de bijen te koesteren. „Bedenk dat we ze nodig hebben om onze gewassen te bestuiven, dat de kaarsen door de eeuwen heen, ge maakt van hun was, wetenschap pelijke inspanningen hebben ver licht, en dat het oogsten van hun honing misschien wel de nodige koolhydraten heeft geleverd voor de kostbare vergroting van de her senen van onze voorouders en zo dus de evolutie van het menselijke bewustzijn kunnen hebben aan- ge wakkerd. We hebben veel aan de bijen te danken.” et beroemdste onderdeel van de Deltawerken is zon- H der twijfel de Oosterschel dekering. „Het was een toppunt van ingenieurswerk”, vertelt expert in waterbouw en natuur Bregje van Wesenbeeck (TU Delft). „Het is een halfopen dam die bij rustig weer open blijft, zo dat het zeewater de Oosterschelde in kan. Daardoor blijft het plan ten- en dierenleven daar in stand.” Bij zware stormen sluiten de schuiven in de kering, om het hoogwater buiten de deur te hou den en overstromingen te voorko men. Toen de kering in 1986 opge leverd werd, was de verwachting dat die ons zeker honderd jaar be scherming zou bieden. Maar doordat in het verande rende klimaat de zeespiegel naar verwachting gaat stijgen, komt de houdbaarheidsdatum van de ke ring eerder in zicht. Niet alleen omdat de dam maar 40 centimeter zeespiegelstijging aankan, maar ook doordat er sinds de bouw van de kering minder zeewater de Oosterschelde in en uitstroomt. Daardoor voert de zee te weinig zand aan. En dat heeft gevolgen voor de slikken en schorren in de Ooster schelde: zand en modderplaten die met eb boven, en met vloed onder water zijn. „Zij beschermen de dij ken langs de Oosterschelde,” ver telt Van Wesenbeeck. „Schorren en slikken breken de golven en verminderen de waterdiepte, waardoor minder hoge golven bij de dijk komen.” Doordat er minder stroming is koesteren FOTO ROBIN UTRECHT LARISSA BIEMOND Bijen hebben een eigen persoonlijkheid. FOTO MARIT VAN EKELENBURG Kijk op de site bij /wetenschap GO ZATERDAG 28 JANUARI 2023 o. 't.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2023 | | pagina 63