Nederlandse ‘voelsprieten’ bij EU werken gebrekkig, zo blijkt
12
Mest, stikstof, pulsvissen - telkens krijgt
Nederland het deksel op de neus in Brussel.
Snappen we de EU en de techniek van
lobbyen nog wel? „In Brussel is veel
veranderd, in Den Haag te weinig.”
‘Ik vrees dat
op sommige
ministeries
wordt gedacht:
wij weten
het beter’
i'
erst even een misverstand uit
de weg ruimen. Wie je ook
spreekt in Brussel ambtenaar
of politicus, Nederlander of
Belg - als het over Nederland
gaat zeggen ze: Nee, Neder
land is in Europa niet het
Sicco Mansholt
Om dit te snappen, moet het hier even insti
tutioneel worden. Landbouw was ooit het
eerste gemeenschappelijke beleid dat Europa
had, vormgegeven door de Nederlandse boer
Sicco Mansholt die van 1958 tot 1973 Eurocom
missaris was. Het bleef lange tijd een apart
circuit. Voor landbouwland Nederland telden
slechts twee directoraten bij de Europese
Commissie: dat van landbouw en dat van vis
serij. Haagse ambtenaren hadden er hun eigen
ingangen. En die hebben ze vast nog steeds.
Alleen: die twee directoraten zijn de afgelo
pen jaren veel minder belangrijk geworden.
Milieu en klimaat hebben aan belang gewon
nen, zoals in vrijwel alle hoofdsteden. Europa
wordt groener. De problemen die Nederland
nu steeds heeft zijn ook niet met de Eurocom
missaris van Landbouw, maar met die van
Milieu. Die geeft de vergunningen af.
Wat ook is veranderd: de brexit. Nederland
is ineens 20.000 deskundige ambtenaren
kwijt, zou je kunnen zeggen. Namelijk de col
lega’s in Londen, naar wie Den Haag vaak het
eerste belde als er een voorstel uit Brussel
kwam. Scherpe onderhandelaars ook, die ook
voor ons land veel betekenden.
Maar wacht even, heeft Nederland dan geen
eigen mensen in Brussel die daarvoor waar-
heeft gelezen: Europa, ook Nederland, maakt
zich zorgen over de kwaliteit van het bodem
en drinkwater. Daarom zijn er al in 1991 regels
opgesteld over de hoeveelheid mest die mag
worden gebruikt. Nederland bedong en kreeg
een uitzondering. In jargon: de derogatie. De
uitzondering is herhaaldelijk verlengd, maar
wel onder voorwaarden: Nederland zou stap
pen nemen om de kwaliteit van het grond
water te verbeteren.
En die beloften zijn niet nagekomen. Luister
even naar deze Europese ambtenaar die, net
als ambtenaren in Den Haag, liever niet met
naam in de krant wil: „Nederland heeft de af
gelopen jaren telkens beterschap beloofd, en
leverde vervolgens telkens niet. Over de laat
ste derogatie van 30 september is lang onder
handeld, er zijn strikte voorwaarden afgespro
ken. En twee maanden later schrijft de minis
ter van Landbouw doodleuk aan de Kamer dat
hij zich niet gaat houden aan één van die
voorwaarden. Hoe kun je dan denken dat de
Commissaris je niet op je vingers tikt? Op een
gegeven moment is de koek echt op.”
Minister Piet Adema (Landbouw) voerde
deze week als verdediging aan dat hij dacht
Brussel nog wel te kunnen overtuigen. Dat
waren zijn ambtenaren namelijk lang gewend.
En daar zit het diepere probleem, zeggen ze
hier. Brussel is veranderd. De vraag is of‘Den
Haag’ dat voldoende beseft. De eerder aange
haalde Europese ambtenaar spreekt van ‘ge
brekkige voelsprieten’, juist bij het ministerie
van Landbouw.
braafste jongetje van de klas. Niet het land dat
zich als enige aan de regels houdt. En trou
wens ook niet het enige land dat op de vingers
wordt getikt.
„Dat beeld bestaat, maar het is echt totale
onzin”, zegt Bas Eickhout. Hij is van Groen-
Links, maar zit al zo lang in het Europees Par
lement, bijna veertien jaar inmiddels, dat hij
van links tot rechts respect geniet. „Wij zijn
gewoon een van de vele lidstaten die geiten
paadjes zoeken voor regels waarmee we het
moeilijk hebben”, zegt hij. „En in Nederland
heeft dat meestal te maken met ruimtegebrek
en landbouw, omdat we een klein dichtbe
volkt land zijn met heel veel economische ac
tiviteit. We lopen tegen grenzen aan en probe
ren die steeds maar op te rekken.”
En, verrassing, daarvoor vindt Nederland in
Brussel best een luisterend oor. De Europese
Commissie, het ambtelijk apparaat dat toeziet
op de naleving van de regels die de 27 EU-lan-
den met elkaar hebben afgesproken, heeft Ne
derland vaak genoeg een uitzondering op de
regels gegeven. Zoals met de mest, inderdaad.
Voor wie er deze week nog niet genoeg over
schuwen? Daar is toch onze ambassade bij de
EU voor, de Permanente Vertegenwoordiging?
In een gebouw op nog geen 200 meter van de
Europese Commissie werken maar liefst 130
diplomaten en vertegenwoordigers van ver
schillende ministeries. Zij zijn het die meestal
aan tafel zitten als besluiten worden voorbe
reid. De ‘PV’ is sinds de brexit ook ziendero
gen actiever geworden. Neem de persafdeling,
die is van één naar vier mensen gegaan. Niet
om de vaderlandse journalisten beter te be
dienen: ze buurten bij de correspondenten
van The Financial Times, de Frankfurter Allge-
meine en Le Monde om daar het Nederlandse
standpunt in te fluisteren.
„Op de Permanente Vertegenwoordiging
zitten goede ambtenaren die Brussel uitste
kend aanvoelen”, zegt Bas Eickhout. „Ik vrees
alleen dat op sommige Haagse ministeries
wordt gedacht: wij weten het beter.” Daar
komt het beste jongetje van de klas weer om
de hoek kijken. „Ik weet dat in het geval van
de pulsvisserij de diplomaten hier echt duide
lijk hebben gewaarschuwd dat de strategie die
in Den Haag was gekozen in Brussel niet óver
kwam. Maar het ministerie van Landbouw
vond gewoon dat het betere argumenten had.
Soms zijn wij Nederlanders degenen die niet
luisteren. Dan lopen we maar onze argumen
ten erin te rammen.”
Over die pulsvisserij straks meer. Eerst dat
rammen, is dat niet overdreven? Laten we
eens vergelijken hoe Den Haag de zaken aan
pakt met hoe Parijs dat doet. Onze overheid is
zeer capabel, erkennen ze hier. Maar wel heel
plat. Dan komt er vanuit Den Haag een afde
lingshoofd of een directeur naar een ambtelijk
overleg, terwijl Frankrijk een directeur-gene-
raal of een staatssecretaris stuurt. Dat telt. De
Nederlander arriveert ook vaak vlak voor de
vergadering en neemt na afloop de trein weer
terug. „Désolé, ga ne marchepas comme ga.”
(‘Helaas, zo werkt dat niet’).
Hoe werkt het dan wel? Zo doen de Fransen
het: de eerste afspraak is een keertje koffie
drinken, alleen om kennis te maken. De
Even Brussel bellen. Maar
klopt het nummer nog wel?
Hans Nijenhuis
ILLUSTRATIE ADR, FOTO GETTY IMAGES
E
Minister van Landbouw
Piet Adema. fotosanp
ZATERDAG 28 JANUARI 2023 GO
