IJ
u
Af®
l''» 'M
'y...
KCl
«v.
2
13
J
Nederlandse
Oekraïnegangers
Van de 20.000 vrijwilligers die zich zouden
hebben aangemeld voor het Oekraïense
Vreemdelingenlegioen zijn er hooguit
honderden strijders aan het front beland. Dat
stelt de Poolse onderzoeker Kacper Rekawek.
Als er meer
zouden zijn,
hadden we
ook meer
begrafenissen
gezien
i
OORLOG OEKRAÏNE-RUSLAND
•X
r
alle hoeken en gaten reisden in fe
bruari vorig jaar oorlogsvrijwilligers
naar Oekraïne om het land te steu
nen in hun strijd tegen het Russische
leger. Er kwamen zelfs zo veel
vreemde vogels de grens over dat Oe
kraïne al snel een officieel Vreemde
lingenlegioen oprichtte en riep al
leen nog prijs te stellen op vrijwilli
gers met militaire ervaring. En daar
onder viel niet het spelen van hon
derden uren Call of Duty op de com
puter.
De Pool Kacper Rekawek, die aan
de universiteit van Oslo onderzoek
doet naar extremisme, volgt al sinds
het uitbreken van het conflict tussen
Rusland en Oekraïne in 2014 hoeveel
en vooral welke buitenlandse vrij
willigers zich in de strijd mengen.
Hij publiceerde er deze maand het
boek Buitenlandse strijders in Oekraïne
over.
en ex-marinier uit de VS,
een glasvezelmonteur en
een brandweervrouw uit
Nederland, een rechts-ex-
tremist uit Zweden. Uit
z v
bijvoorbeeld, van wie sommigen aan
de Oekraïense kant meevochten en
anderen juist met de pro-Russische
separatisten tegen Oekraïne. En ze
vonden dan allebei dat ze vanuit hun
ideologie de juiste kant kozen. Na de
Russische inval van 2022, werd het
aantal mensen dat die kant op ging
groter. Het conflict werd ook veel
meer zwart-wit, er zijn nu weinig
vrijwilligers meer die zich aansluiten
aan de Russische kant. De verhalen
dat er veel Europese rechts-extremis-
ten naar toe zouden gaan, bijvoor
beeld om zich aan te sluiten bij het
Azov-bataljon, lijken niet te kloppen,
daar zijn hooguit twintig, dertig bui
tenlanders beland.”
„In het begin meldden zich veel
avonturiers aan de grens. Bezorgde
wereldburgers, zeg maar, zonder mi
litaire ervaring. De Oekraïners kwa
men er al snel achter dat ze daar wei
nig aan hadden tegen het Russische
leger. Uit de gesprekken die ik heb
gehad blijkt dat veel vrijwilligers het
als een soort herstart van hun leven
zagen. Ze kampten thuis met schul
den, rechtszaken of familieproble-
men. Anderen zagen het conflict
juist als iets groots: de strijd tussen
Rusland en het liberale Westen. On
der de buitenlanders zitten relatief
veel Amerikanen. Van de Oost-Euro-
peanen is het moeilijker een beeld te
krijgen. Die blijven vaak onder de ra
dar, omdat het in hun land, in prin
cipe, strafbaar is om je bij een
ander leger aan te sluiten. De
buitenlanders die er zijn,
zien we voornamelijk in drie
rollen: als soldaten, als trai
ners van militairen en als
particuliere hulpverleners.
„Het gaat niet om een hoeveelheid
die het verschil maakt op het slag
veld. Er is een strategisch belang: ze
kunnen worden ingezet om andere
units aan te vullen. En ze zijn van
groot belang voor pr en fundraising.
James Vasquez, een Amerikaanse
ex-militair die nu bij het Oekraïense
leger zit, is heel actief op Twitter en
heeft daar 400.000 volgers. Hij kan
mensen buiten Oekraïne mobilise
ren. Er is ook een groep mensen die
ongeschikt is gebleken, maar wel in
Oekraïne zijn gebleven. Zij zitten
hun problemen weg te drinken in de
kroegen van Lviv.”
Die laatste groep bestaat uit mensen
die niet vechten, maar bijvoorbeeld
helpen met het evacueren van men
sen of voedsel rondbrengen.”
„No way dat die 20.000 allemaal zijn
gaan strijden. Ik denk dat er uiteinde
lijk enkele duizenden de grens over
zijn gekomen, van wie er een paar
honderd echt aan het front zijn be
land. Misschien iets meer. Het is cru,
maar als het er veel meer zouden zijn,
hadden we ook veel meer moeten le
zen over slachtoffers die in body bags
terugkomen en over begrafenissen in
Europese landen. Het Legioen zelf is
niet scheutig met informatie, maar
voor zover we het kunnen nagaan be
staat het uit twee of drie kleine batal
jons. En er zijn nog wat losse groepjes
van tien tot twintig man die zich
hebben aangesloten bij Oekraïense
eenheden. Buiten het Vreemdelin
genlegioen heb je ook nog een batal
jon Georgiërs, die zijn er als sinds
2014, en een groep Belarussen.”
„In de eerste jaren na 2014 was het,
voor niet-Oekraïners, een beetje een
vreemde oorlog. Er gingen ook
vreemde mensen heen. Vaak mensen
die ideeën hadden die weinig met de
realiteit te maken hadden, ideologi
sche avonturiers. Rechts-extremisten
„Het is anders dan bij terugkeerders
uit Syrië, die waren vaak strafbaar
omdat ze bij een terroristische orga
nisatie hadden gezeten. Maar ook
deze terugkeerders zullen proble
men hebben: emotioneel of financi
eel. En er is een kleine groep
rechts-extremisten die de oorlog
daar als een training ziet voor als ze
straks in hun eigen land moeten
strijden in de Europese burgeroorlog,
die sommigen voorspellen. Eigenlijk
moet elk Europees land aan Oekraïne
vragen: wie van ons zijn er en wat
hebben ze gedaan? Al was het maar
om hen te kunnen helpen als ze te
rug zijn.”
A
c
W'
- l
fI
Ke.-. e
k
-
J
I
i
‘Van vrijwilligers hooguit paar
honderd aan Oekraïens front’
E
De minister van Buitenlandse Za
ken van Oekraïne zei een paar we
ken na de Russische invasie van
vorig jaar dat zich al 20.000 vrijwil
ligers uit 52 landen hadden aange-
- Kacper Rekawek,
onderzoeker
Enkele weken na de Russische inva
sie meldde een tussenpersoon van
de Oekraïense ambassade in Neder
land dat er zo’n honderd Nederlan
ders van plan waren in Oekraïne mee
te vechten. Dat aantal lijkt aan de
hoge kant te zijn geweest. Hoeveel
er zijn gegaan of nu nog zijn, is on
duidelijk. Zowel de NCTV (Nationaal
Coördinator Terrorismebestrijding en
Veiligheid), inlichtingendienst AIVD
als de ministeries van Defensie en
Buitenlandse Zaken zeggen het niet
te weten. „Ze kunnen er vrij heen rei
zen, hoeven zich niet te registreren”,
zegt een Defensiewoordvoerder. Wie
meevecht met het Oekraïense leger
is ook niet strafbaar, behalve als hij
of zij oorlogsmisdaden pleegt.
Er zijn wel individuele verhalen van
Nederlandse Oekraïnegangers be
kend. Sommigen waren na enkele
weken weer gedesillusioneerd terug
in Nederland. Voor zover bekend zijn
er twee Nederlandse Oekraïnegan
gers omgekomen bij gevechten.
Cyril Rosman
Rotterdam/Oslo
Wat voor type mensen zijn er naar
Oekraïne gegaan?
Heeft Oekraïne iets aan de buiten
landse strijders?
meld om te strijden in het Vreem
delingenlegioen. Hoe realistisch
schat u dat aantal nu in?
U doet al sinds 2014, toen het con
flict in Oost-Oekraïne ontstond,
onderzoek naar buitenlandse strij
ders in het gebied. Wat is het grote
verschil tussen toen en nu?
De afgelopen jaren zijn veel terug
kerende Syriëgangers berecht of
nauwlettend in de gaten gehou
den. Wat moeten we doen met
strijders die terugkeren uit Oekra
ïne?
Britse vrijwilligers stonden in maart 2022 in Lviv klaar om naar het front te gaan, fotoreuters
E
II
'w
<4
GO DONDERDAG 26 JANUARI 2023