I
<2022
8
Op zijn kop
dit was
Misschien is het de grootste kabinetsblunder
van dit jaar: het ‘stikstofkaartje’ dat zo veel
kwaad bloed zette bij boeren. Een reconstructie
met alle hoofrolspelers. Van boeren die
‘flabbergasted’ zijn tot minister-president Mark
Rutte, die het kaartje ‘ruk’ noemt.
De Rabobank is na de
stikstofdiscissie
terughoudend in het
financieren van
nieuwe stallen
cht? Hoe dan?
47 procent
minder stikstof
uitstoten in dit
gebied? Er is
hier bijna geen
huis hebt gekocht, maar je mag
voortaan nog maar één of twee
kamers gebruiken.”
Wat Wikje de Jong niet weet, is
dat voor de presentatie van het
stikstofkaartje er in Bilthoven
door het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu
(RIVM) al maanden is gewerkt
met vele tientallen, zo niet hon
derden kaartjes met daarop de
richtinggevende doelen per ge
bied. Topadviseur van het RIVM
Wim van der Maas: „Ik denk dat
we hier in totaal al wel 80.000
kaartjes hebben gemaakt over
uitstoot.”
Hoe het verguisde stikstof
kaartje is ontstaan? „Maanden
voordat het stikstofkaartje naar
buiten kwam, vroegen de direc-
teur-generaal stikstof en de pro
vincies aan ons: wat kunnen de
provincies doen? Welke emissie
reducties zijn nodig om de stik-
stofdoelen te bereiken?” aldus Van
der Maas.
koffiefabriek van Douwe Egberts.”
In mei krijgt Land en Tuinbouw
Organisatie Nederland (LTO), de
belangrijkste vertegenwoordiger
van boeren, er lucht van dat het
ministerie ‘werkt aan een stikstof
kaartje’. Voorman Sjaak van der
Tak: „Daarvan hebben we meteen
gezegd: dat zal leiden tot ontzet
tende onrust en emotionele weer
stand.”
Enkele dagen voordat het kabi
net zijn plannen presenteert, krij
gen Kamerleden van coalitiepar
tijen VVD, D66, CDA en Christen
unie na lang aandringen inzage.
Waar de vertrokken Landbouw
minister Henk Staghouwer ‘ons
meenam met elke punt en komma
van beleidsbrieven, was de aanpak
bij Van der Wal totaal anders’, ver
telt CDA-Kamerlid Derk Boswijk.
„Begin juni repte ze over de moge
lijkheid van een kaartje. Daar heb
ben Pieter Grinwis (Christen
unie) en ik meteen van gezegd dat
het niet verstandig was. We heb
ben daarna echt aan de deur moe
ten rammelen om uiteindelijk na
veel pijn en moeite een paar dagen
van tevoren op het ministerie een
half uur te worden bijgepraat.”
Net als D66-Kamerlid Tjeerd de
Groot herinnert hij zich hoe ze
een uitgeprinte powerpoint in de
hand gedrukt krijgen. Wat de
CDA’er als eerste doet? „Kijken
waar ik woon en wat de impact op
mijn omgeving is. Daarna lees je
natuurlijk geen letter meer.”
En dat is volgens hem precies
wat ook bij boeren gebeurt. „Ook
al zet je honderd keer ‘concept’ op
het kaartje, die informatie komt
dan niet meer aan.” De christen
democraat noemt het kaartje ‘echt
onnodig dom’. „Het heeft heel veel
kapotgemaakt. Het signaal was:
wij in Den Haag hebben al be
dacht hoe die transitie eruit moet
gaan zien.”
Een paar dagen voor de presen
tatie waarschuwt Van der Tak naar
eigen zeggen nogmaals voor de
Interactief
Achter de schermen wordt dan
‘een handige tooi’ ontwikkeld,
waar ze volgens RIVM’ers ‘maan
denlang heel vrolijk mee werken’.
Provincies krijgen daarmee in
zicht in hoe maatregelen uitpak
ken op de stikstofuitstoot. „Nog
nooit hadden we zo mooi interac
tief inzicht gegeven in de situatie,
dat liep super”, memoreert advi
seur stikstof Ella Westerhof. „Het
was als een goed huwelijk tussen
het Rijk en de twaalf provincies.”
Aan de hand van de kaartjes van
de provincie maakt het ministerie
van Landbouw, Natuur en Voed
selkwaliteit (LNV) één kaart met
richtinggevende doelen. Een apart
bureautje wordt ingehuurd voor
de opmaak. Van der Maas schrikt
als hij het kaartje ziet, noemt het
‘een ongeluk in wording’. „Tech
nisch klopt het, maar ik vind het
echt een héél druk kaartje. Voor
Gelderland geldt een aparte op
maak. Wij leren juist altijd: nooit
twee typen kaartjes in een kaartje
stoppen.” Met de grootst moge
lijke nadruk vervolgt hij: „Voor
ons was de kaart vooral géén com
municatiemiddel.”
En daar hebben de RIVM’ers
ook voor gewaarschuwd, bezwe
ren zij. Van der Maas: „Tijdens een
vergadering op 21 maart in Utrecht
heb ik het aan de orde gesteld: dat
kaartje lijkt me communicatief
heel onhandig.” Ella Westerhof
herinnert het zich ook: „Het was
in die ruimte onder de rook van de
koe, varken, kalf, geit, of kip te
bekennen”, zegt boerin Wikje de
Jong (57) tegen haar gasten: „Ik
was echt flabbergasted toen ik het
stikstofkaartje zag.”
Samen met haar man Jilles Boer
(65) - ‘ik ga dood tussen de aard
appels’ - runt zij een boerenbe
drijf in uien, pootaardappelen,
tarwe en suikerbieten. We spreken
elkaar in Creil, aan de westkant
van de Noordoostpolder. De Jong:
„Deze polder is speciaal droogge
legd om voedsel te verbouwen. We
hebben hier echt supergrond.” Bo
vendien is er dankzij het Ijssel
meer ook voldoende zoetwater.
„Moet je nou echt hier natuur
creëren? Zuid-Spanje is kurk
droog, Frankrijk verdroogt, het is
heel logisch om hier veel land
bouw te houden!”
In huize De Jong-Boer - bekend
van de vlogs - vallen ze bijna van
hun stoel van verbazing als zij in
juni de stikstofkaart zien. De Jong:
„Agrariërs hebben er vaak krom
voor gelegen om de grond in bezit
te krijgen. Dat de overheid daar zó
onzorgvuldig mee omgaat, doet
pijn.” Boer valt haar bij: „Stel je
voor dat je een huis in bezit hebt
met vier kamers en de overheid
zou ineens zeggen: mooi dat jij dat
Het kaartje was ‘ruk’ en
- Martine Boon, Rabobank
Wat: Het echtpaar runt een
akkerbouwbedrijf met uien,
pootaardappelen, tarwe en
suikerbieten
Waarom: Het kabinet zette
hun wereld op zijn kop toen
het Rijk afgelopen
zomer met een stikstofreduc-
tiekaart op de proppen kwam
Wie: Wikje de Jong en Jilles
Boer
Jilles Boer en Wikje de
Jong. FOTO WILBERT BIJZITTER
Het kabinet presen
teerde in juni zijn plan
nen om de stikstof uit
stoot op het platteland
drastisch in te perken.
Een begeleidend over
zichtskaartje zette heel
agrarisch Nederland op
zijn kop. De boeren wa
ren woedend en vele
demonstraties en blok
kades volgden.
Marcia Nieuwenhuis
Jan Hoedeman
Creil/Den Haag/Bilthoven
‘E
ZATERDAG 31 DECEMBER 2022 GO
L
1 L-
