u
Boeiend poëtisch hart in Ballustrada
Geen dag
maar een
feesttour
met bomen
6
Supermarkt houdt warmte over die gemeente kan gebruiken
De nieuwe supermarkt
van Lidl in
Heinkenszand gaat
restwarmte leveren
aan het naastgelegen
gemeentehuis. Het is
voor het eerst dat de
supermarktketen een
buurman op die
manier van energie
voorziet.
Everaers maakte als redactielid de
selectie voor dit boeiend poëtisch
hart. „Ik streefde niet naar volledig
heid, maar beperkte me tot connec
ties en mijn geheugen.” Daarmee
licht hij toe waarom hij heeft geko
zen voor werk van oude en jonge,
van dode en levende en van be
kende en minder bekende dichters.
kenszand. Omdat de directe om
geving de afgelopen maanden
flink overhoop lag - zo was de
hoofdingang van het gemeente
huis geruime tijd dicht - was er re
gelmatig overleg tussen het bouw
team van Lidl en mensen van het
gemeentehuis. Daar kwam de mo
gelijkheid om elkaar te helpen min
of meer toevallig ter sprake, zegt
wethouder Arno Witkam. „Het
bleek dat Lidl warmte over houdt,
en daar nergens mee naar toe kan.
En wij kunnen die goed gebruiken
om dit grote gebouw te verwar
men.”
e Lidl, die morgen
open gaat, staat pal
naast het Borselse ge
meentehuis aan de
Stenevate in Hein-
We kunnen straks
achtanegen
maanden per jaar
gasloos verwarmen
schrijver Gaito Gazdanov door
Willem G. Weststeijn, die bij het
verhaal ook een inleiding met bio
grafische schets schreef. De stads
dichters van Middelburg en Ter-
neuzen, Aschwin van den Abeele
en Peter Knipmeijer, laten de lezers
kennis maken met gedichten uit
nieuwe bundels.
Met het verhaal Ontploffingsge
vaar behandelt Jan J. B. Kuipers de
factor macht, columnist Minor
vraagt zich af waar inspiratie te
koop is en Ko de Jonge heeft voor de
rubriek Aan flarden werk gekozen
van de Luxemburgse mail-art kun
stenaar Franz Frisch.
Warmtetransport
De korte afstand tussen de super
markt en het gemeentehuis is ge
makkelijk te overbruggen. Vanaf
Lidl werden alvast buizen gelegd
tot aan de perceelgrens. Volgend
jaar gebeurt dat ook aan de kant
van het gemeentehuis. „We gaan
dan warmtepompen plaatsen”,
Stadsdichters
Ballustrada bevat verder onder veel
meer de vertaling van het verhaal
De gevangene van de Russische
verklaart beleidsmedewerker Rico
Geluk. „Als die er staan, gaan we
ook de restwarmte gebruiken.”
Die warmte komt vooral van de
koelkasten, die in een supermarkt
dag en nacht aan staan. „Koeling
levert immers warmte op”, ver
klaart Arnold Baas, teamleider
energie bij Lidl Nederland. „Het is
Vandaag is de Nationale Boom
feestdag. Op veel plekken wordt
er dan een boom geplant, maar
niet op Schouwen-Duiveland.
Daar start later deze maand de
Boomfeesttour: vijf activiteiten
verspreid over vijf maanden, van
november tot en met maart.
Daarbij is er veel meer aandacht
voor de natuur en natuurlijk bo
men in het bijzonder, zegt Art
hur Geursen van NME Schou
wen-Duiveland.
Een van de activiteiten is wil
gen knotten in natuurgebied
Dijkwater bij Sirjansland, maar
er worden ook bosexcursies ge
houden. Uiteindelijk wordt er
ook wel een boom geplant, zegt
Geursen, maar dan in een peri
ode waarin de boom beter kan
wortelen, zoals in maart.
dezelfde warmte die je voelt als je
je hand houdt boven een koelkast
die staat te draaien.” Lidl gebruikt
een deel van die warmte zelf, maar
houdt ook over. Bij sommige win
kels maakt het gebruik van WKO
(warmte koude opslag), waarbij de
warmte in de zomer in de grond
wordt opgeslagen om in de winter
te gebruiken. Leveren aan een
buurgebouw is voor het bedrijf
volkomen nieuw. „Het moet ook
maar net zo uitkomen” zegt Baas.
„We staan hier pal naast een groot
gebouw, dat veel warmte nodig
heeft. Voor een gewone woning
zou dit natuurlijk niet werken.”
De warmte wordt getransporteerd
door middel van water. Dat gaat
warm van de supermarkt naar het
gemeentehuis, daar wordt de
Natuurbeleving
„De Boomfeesttour is ons eigen
initiatief, maar wordt ook wel
gestimuleerd door de landelijke
organisatie van de Boomfeest
dag. Door de activiteiten te
spreiden, vragen we steeds weer
een beetje aandacht voor de
boom. Anders is het maar een
dag en dan is het weer voorbij.
We willen op deze manier de be
wustwording vergroten van het
belang van bomen. Bomen zijn
een van de belangrijkste facto
ren voor het leven op aarde, dat
willen we kinderen meegeven.
We werken daarin samen met
Staatsbosbeheer. De activiteiten
geven een kind de mogelijkheid
een natuurbeleving te hebben,
dat is heel waardevol. Niet ieder
kind komt vaak genoeg in het
bos”, zegt Geursen.
warmte eruit gehaald, en het wa
ter stroomt koud weer terug. De
warmte van Lidl levert straks 20
tot 25 procent van de energie die
nodig is om het gemeentehuis
maximaal te verwarmen. „Maar
dat hoeft alleen als het buiten heel
koud is”, legt Geluk uit. „We
schatten in dat we straks zo’n acht
of negen maanden per jaar vol
doende hebben aan alleen de rest
warmte en dus volledig gasloos
kunnen verwarmen. De warmte
pompen hoeven dan alleen in de
wintermaanden aan.”
De gemeente Borsele betaalt een
vast bedrag per kWh aan Lidl.
„Dat ligt een stuk lager dan wat we
nu kwijt zijn”, zegt Geluk. „Met de
huidige prijzen hebben we de in
vestering er na drie jaar al uit.”
Van Stefan van den Bossche een
gedicht over gelukkig zijn in Zie
rikzee, evenals het korte Rosette van
Jacob Cats uit Huwelijk (1625). Ver
der brengt Wiebe Radstake met
Japi een persoonlijke ode aan Nes-
cio. Thom Schrijer liet zich inspire
ren door de mist in januari.
Ester Naomi Perquin biedt een
knipoog naar een ander laagland
dan het Schouwse met Lowlands.
Zij schreef dit als dichter des vader
lands bij de 25ste editie van dat fes
tival in 2017.
WOENSDAG 16 NOVEMBER 2022
SD
NOORDGOUWE
- Ali Pankow
Nieuwe vestiging van Lidl
verwarmt ook het stadhuis
‘Al eeuwen weten Zeeuwen hier
van rijmen.’ Dat constateert
Johan Everaers uit Noordgouwe
in het zojuist verschenen na-
jaars dubbelnummer van het li
terair tijdschrift Ballustrada.
Centraal daarin staan dichters
over Schouwen-Duiveland in de
rubriek Laaglandse Poëzie.
D
- Rico Geluk
beleidsmedewerker Borsele
Johan Everaers, samensteller van Laaglandse Poëzie van Schou
wen-Duiveland. FOTO SANDRA SCHIMMELPENNINK
De nieuwe
vestiging van
Lidl (links) in
Heinkenszand
staat pal naast
het gemeente
huis (rechts).
Het transport
van rest
warmte tussen
de panden is
dus technisch
gezien niet
zo’n lastige
klus. FOTO MARTI JN
DE KONING
Geen boomfeestdag, maar
een boomfeesttour. Zo staan
bomen veel langer in de be
langstelling, vinden Natuur-
en Milieueducatie (NME)
Schouwen-Duiveland en
Staatsbosbeheer.
Martijn de Koning
Heinkenszand
Valeska Nastaly
Zierikzee
