Vergrassing en verruiging stoppen het wandelen van duinen
il
'WW
F XgX
iiws
4
Jhwst -
VW
De duinen werden
niet als
waardevolle
natuur gezien,
maar als slechte
grond
W' A ïx
VERVOLG VAN PAGINA 3
speelt - stoppen dit proces. Het
worteldek houdt het zand vast en
gijzelt zo de duinen.
Kan dat proces worden terugge
draaid, in de 340 hectare die Oran-
jezon meet? Het Zeeuwse Land-
schap doet zijn best om de bos
schages weer ‘op te rollen’, maar
het is vechten tegen de bierkaai
zolang er stikstof blijft komen. Er
win Put kijkt, staande op een
duintop, uit over een lege duin
pan. In het stuivende zand heeft
zich buntgras genesteld. De hel
dergele lintbloemen van het big-
genkruid steken hun kopjes op. „Je
kunt het je bijna niet voorstellen,
maar dit was helemaal begroeid
met vogelkers”, zegt Put.
Vijfjaar geleden zijn de graaf
machines hier een maand bezig
geweest om Amerikaanse vogel
kers te rooien. Daarna werden
schapen ingezet om de zaailingen
op te eten. Jaren achtereen. Ook
andere grazers dragen een steentje
bij om het duin open te houden:
konijnen, konikpaarden, Hereford-
runderen en reeën. De oorspron
kelijke bodem, een oude strand
vlakte, ligt weer bloot: kalkrijk, vol
schelpengruis en schelpen. Het
hier. Castelijns loopt hier al acht
tien jaar rond. Veldwerker Erwin
Put nog veel langer. In het kantoor
van Het Zeeuwse Landschap, bij
de ingang van Oranjezon, hangen
drie luchtfoto’s. Op de eerste, uit
1935, zijn overal witte plekken te
zien: kaal zand. Op de tweede, uit
1950, zijn die nagenoeg verdwenen
door de voortschrijdende stikstof-
belasting. Toen al. Niet dat iemand
daarmee zat. „De duinen werden
niet als waardevolle natuur gezien,
maar als slechte grond. Mensen
haalden hout uit de duinen, als
brandstof’, zegt Put. Hij wijst op
derde plaat, met kanalen en een
stuk bos: Op een gegeven mo-
Schelpengruis
Dit is hoe het eeuwen ging: kalk
rijk zand, met piepklein schel
pengruis, waait van de zee naar de
duinen en brengt zo steeds weer
nieuwe kalk. De wind waait het
zand weer óp en weg, tot op het
diepste punt van de valleien de
vochtige onderlaag bloot komt te
liggen die vlak boven het grond
water zit. Daar ontstaat dan in het
natte seizoen een natuurlijke plas.
Het droge zand dat verder waait,
vormt een nieuwe duintop. Dat is
de dynamiek van het wandelende
duin. Vergrassing en verruiging -
een proces waarin de Amerikaanse
vogelkers een belangrijke rol
Vennetje
Midden in de duinvallei houdt
Castelijns halt. Grond- en regen
water hebben een poel gevormd.
Kristalhelder. In dit voedselarme
vennetje krijgen algen geen kans.
Een bruine kikker schiet schichtig
tussen de zuurstofplanten in de
plas, een torretje schrijdt over het
wateroppervlak en kijk, daar vliegt
een paardenbijter. Dit is de bio
toop van de rugstreeppad, die elke
lente hier zijn eieren legt. In de zo
mer verdampt het water; daardoor
leven hier geen vissen die de eie
ren zouden kunnen opeten. Slim
bedacht van de rugstreeppad. In
de duinvallei, met hier en daar een
enkel bosje, steekt zandzegge de
kop op. Gras, mos en korstmos
wisselen elkaar af. Zo hoort het,
kan jaren duren voor de oorspron
kelijke biotoop hersteld is, weet
Castelijns. „Tien, dertig jaar kan
het duren voor je een plant of dier
weer ziet.”
vogel die hier vroeger over het
zand achter grote kevers en
sprinkhanen aanrende, is al weg.
Ook verdwenen, de grauwe klau
wier, die zijn prooi op een doorn-
tak prikt om hem op zijn gemak
op te eten.
Op de verzuurde en ‘vermeste’
duinen woekert de Amerikaanse
vogelkers en verdringt de in
heemse duinbeplanting. Toegege
ven, ook inheemse planten als
braam en brandnetel doen het
goed op stikstof, maar die passen
nog in het ecosysteem. Castelijns:
„In zo’n typische duinhaag als hier
langs de weg staat, leven honder
den soorten. Of ze zijn er zelfs he
lemaal afhankelijk van. Maar de
Amerikaanse vogelkers? Daar heb
ben maar een paar van onze Ne
derlandse insecten iets aan.
-
..«s,-JÉLisSs
w
Schelpen zorgen in de bodem
van duinvalleien voor kalk, ook
van belang voor vogels. In kalk-
arme gebieden vormen zich
geen stevige eierschalen en zijn
de pootjes van jonge vogels
soms te zwak om op te staan.
Wannes Castelijns (I) en Erwin Put bij het poeltje in de natte duinval
lei. De rugstreeppad is van zulke in de zomer droogvallende poeltjes
afhankelijk voor zijn voortbestaan.
- Wannes Castelijns, ecoloog
Het Zeeuwse Landschap
Schapen eten de zaailingen van de Amerikaanse vogelkers en voor
komen zo dat een schoongemaakt stuk duin opnieuw begroeid
raakt met de invasieve exoot.
7* - X
ZATERDAG 15 OKTOBER 2022 GO
